مردان نمکی زنجان، راویان تاریخ 2 هزار ساله

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان، تاکنون 6 مرد نمکی از معدن نمک تاریخی روستای چهرآباد در حوالی شهر زنجان کشف شده است که کاوشگران حدس می زنند همه این مردان در معدن نمک مشغول معدنکاری بوده اند که بر اثر ریزش، زیر آوار نمک مانده و در همان جا مدفون شده اند.یحیی رحمتی به ارزش باستان شناسی 'مردان نمکی' کشف شده اشاره کرد و افزود: تا کنون هیچ اثری از لباس مردم عادی دوران هخامنشی در اختیار نبود تا آنکه با کشف یک مومیایی مدفون شده در معدن نمک چهره آباد آثار ارزشمندی در این زمینه به دست آمد که قدمت آنها به 2 هزار و 350 سال می رسد.چهارمین فصل کاوش باستان شناسی هیأت مشترک اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان و موزه و دانشگاه بوخوم آلمان از فروردین تا خرداد سال قبل در معدن چهرآباد انجام شد.معدن نمک چهرآباد زنجان تنها محوطه باستانی شناخته شده در ایران است که مدارک قابل توجهی از استخراج نمک از دوران پیش و پس از اسلام را دارد.

سرپرست تیم پژوهشگران آلمانی اسفند جاری در چهارمین نشست علمی تخصصی پژوهش های باستان شناسی و مطالعات میان رشته ای معدن نمک چهرآباد زنجان به چند مرحله مطالعات انجام شده در این معدن تاریخی اشاره کرد و گفت: بر اساس یافته های به دست آمده، مشخص شد عملیات استخراج نمک از معدن چهرآباد در دوره های تاریخی مختلف از جمله هخامنشیان، ساسانیان، سلجوقیان و دوره های نزدیک تر همچون قاجاریه و پهلوی در جریان بوده است.پروفسور توماس اشتولنر به ارزش یافته ها در معدن چهرآباد در شناخت دوره های مختلف تاریخی اشاره کرد و افزود: به عنوان مثال در مطالعات انجام شده، مشخص شد تکنیک استخراج نمک در دوره های هخامنشیان و ساسانیان تفاوت های قابل توجهی باهم دارد.وی با بیان اینکه تا کنون در نتیجه مطالعات انجام شده در معدن چهرآباد زنجان اطلاعات زیادی به دست آمده است، خاطرنشان کرد: با این وجود برای رسیدن به پاسخ سوالات متعدد دیگر به ویژه در خصوص زندگی معدنکاران و ارتباط آنان با یکدیگر، به انجام تحقیقات بیشتری نیاز است.

پروفسور اشتلونر گفت: مرد نمکی شماره چهار، نمونه مهمی است چرا که آثار زیادی از قبیل لباس و ابزار های مختلف را با خود دارد.مرد نمکی شماره چهار، سالم ترین و کامل ترین مومیایی کشف شده از معدن نمک چهرآباد، با قدمتی 2300 ساله( دروه هخامنشان) است.با وجود آسیب دیدگی هنگام مرگ، تا حدودی بیشتر قسمتهای بدن سالم باقی مانده است که شامل مجموعه استخوانها و بافت نرم این مومیایی است که بر اثر از دست دادن آب بدن کاملا خشک شده است.از ویژگی های بسیار مهم این مومیایی طبیعی، لباس کامل است که برتن او دیده می شود. این لباس از بالا پوشی بلند، یک شلوار و کفش چرمی تشکیل شده است.مسئول پژوهش های باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با بیان اینکه تنها نمونه لباس های قابل لمس مربوط به دوره هخامنشان در معدن چهرآباد کشف شده است، گفت: اقلام کشف شده در این معدن تاریخی از قبیل پارچه ها، تنها نمونه های به دست آمده از لباس مردم عادی است و این امر ما را در بازسازی زندگی مردمان عادی در دوره های مختلف تاریخی یاری می کند.

ابوالفضل عالی به کاوش های انجام گرفته در محوطه های جدید سایت معدن تاریخی چهرآباد اشاره کرد و افزود: در نتیجه مطالعات انجام شده مشخص شده است که استخراج نمک از معدن چهرآباد از چه زمانی شروع و در چه زمانی پایان یافته است.هم اکنون از 6 مومیایی کشف شده، آثار 2 مرد نمکی به دلیل متلاشی بودن در مخزن اشیای 'مردان نمکی' در موزه باستان شناسی زنجان نگهداری می شود و سه مومیایی 'مردان نمکی' در همین موزه و یک مومیایی نیز در موزه ملی ایران در معرض بازدیدکنندگان قرار دارد.موزه باستان شناسی زنجان واقع در عمارت تاریخی ذوالفقاری این شهر، علاوه بر مومیایی های 'مردان نمکی' ، دارای سه بخش پیش از تاریخ، تاریخی و بخش اسلامی است که در هر یک از آنها اشیای مربوط به هر دوره به نمایش گذاشته شده است.در بخش پیش از تاریخ، اشیای دوره پیش از تاریخ کشف شده در استان زنجان از محوطه های تپه نور سلطانیه مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد و تپه خالصه خرمدره مربوط به هزاره ششم قبل از میلاد و سها چای تپه مربوط به هزاره چهارم قبل از میلاد نگهداری می شود. این اشیا شامل انواع کاسه های سفالین ساده و منقوش، انواع ابزار سنگی بنام میکرولیت و ابزار استخوانی و پیکرک های حیوانی است.

بخش تاریخی دارای انواع ظروف سفالین عصر آهن کشف شده در استان زنجان شامل انواع سفالهای خاکستری و نخودی، ظروف سفالین لعابدار دوره اشکانی، انواع خمره های ذخیره آرد، انواع ابزار جنگی از جنس مفرغ شامل سرگرز و پیکان، سرپیکان و شمشیر های ساده و منقوش است.در بخش تاریخ اسلام نیز انواع اشیای دوره اسلامی شامل پی سوزهای ساده و لعابدار دوره ایلخانی، ظروف مسی قلمزنی، کاشی های ستاره ای و زرین فام کشف شده از گنبد سلطانیه، سکه های دوره های مختلف تاریخی از دوره تاریخی تاپایان دوره اسلامی نگهداری می شود.