پشت‌پرده تلگرام طلایی و موبوگرام چيست؟

از دهم اردیبهشت‌ماه که حکم فیلتر سراسری پیام‌رسان تلگرام صادر شد، تا امروز آمارهای مختلفی از موفقیت یا عدم موفقیت این تصمیم اعلام شده است‌. در حالی که وزیر ارتباطات در یک استوری اینستاگرامی، تصویری از یک پژوهش دانشگاهی را منتشر کرده که نشان می‌دهد میزان بازدید پست‌ها در تلگرام در حال نزدیک شدن به میزان قبل از فیلترینگ است و در همین زمان استفاده از فیلترشکن‌ها و نسخه‌های فارسی رشد کرده است؛ اما دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه (فیلترینگ) با موفق خواندن فیلتر تلگرام اعلام کرده: «پس از مسدود شدن تلگرام، رتبه آن در ایران 100 پله و در جهان ده‌ها پله سقوط کرده است»‌.

موضوعی که وزیر ارتباطات نیز به آن اشاره کرده مدت‌هاست مورد سوال اغلب مردم است؛ اینکه چرا با وجود فیلترینگ تلگرام نسخه‌های فارسی این پیام‌رسان از جمله‌هات گرام، تلگرام طلایی و موبوگرام همچنان کار می‌کنند و حتی در فروشگاه‌های ایرانی برنامه‌های کاربردی در دسترس‌اند یا اینکه این برنامه‌ها اساسا چگونه کار می‌کنند؟ نسخه‌های فارسی تلگرام از طریق VPN داخلی به تلگرام متصل می‌شوند و برای کاربر امکان استفاده از تلگرام فیلتر شده را بدون احتیاج به VPN فراهم می‌کنند‌. در این باره چرایی مجاز بودن فعالیت نسخه‌های فارسی تلگرام با وجود فیلتر بودن اصل برنامه، دو سناریو محتمل است‌.

احتمال اول به اشاره‌ای از دبیر کارگروه فیلترینگ مربوط است که اخیرا گفته: «با وجودی که برای انتقال تدریجی و آرام مردم به پیام‌رسا‌ن‌های داخلی هنوز برخی از نسخه‌های تلگرام مسدود نشده‌اند و هنوز مبارزه جدی با فیلترشکن‌ها انجام نشده است بازدید کاربران ایرانی از تلگرام کاهش یافته است‌.» این نکته می‌گوید: احتمالا قطع دسترسی یکباره 40 میلیون کاربر ایرانی تلگرام باعث ایجاد مشکلات و بازخوردهای جدی می‌شد و علاوه بر این، شیب مهاجرت به پیام‌رسان‌های داخلی به عنوان جایگزین تلگرام را بسیار تند می‌کرد تا جایی که شاید این پیام‌رسان‌ها نتوانند پاسخگوی مراجعات باشند‌. بنابراین برنامه‌های نسخه فارسی تلگرام باز ماندند‌. اما با وجود اینکه پیش‌بینی می‌شد باز ماندن نسخه‌های فارسی تلگرام و برخورد نکردن با VPNها برای یک دوره کوتاه‌مدت گذار در هفته‌های اول و دوم فیلتر تلگرام دیده شده باشد اما این رویه باعث کند شدن رشد مهاجرت مردم به پیام‌رسان‌های داخلی شده است و بسیاری از کاربرانی که به پیام‌رسان‌های داخلی آمده‌اند به دلیل باز بودن این سرویس‌ها در حال بازگشت به تلگرام هستند‌.

در حال حاضر کاربران تلگرام مهاجرت را آغاز کرده‌اند و اگر این روال بلاتکلیفی ادامه پیدا کند در آینده باید فاز دیگری از مهاجرت انجام شود که شوکی دوباره خواهد بود‌. از سوی دیگر این نگرانی که شیب مهاجرت به داخلی‌ها تند نباشد چندان منطقی نیست‌ زیرا سرانجام کاربران باید به پیام‌رسان‌های داخلی بیایند و از آنها استفاده کنند؛ زیرا رشد پیام‌رسان‌های داخلی در گرو حضور و فعالیت مردم است و تا این امر محقق نشود مشکل حل نمی‌شود‌. سناریوی دوم که بدبینانه‌ترین احتمال است می‌گوید: باز ماندن نسخه‌های فارسی تلگرام و برخورد نکردن با فیلترشکن‌ها در آینده به عنوان دلیلی برای اثبات ناموفق بودن فیلتر تلگرام و عدم تمایل و بی‌اعتمادی مردم به پیام‌رسان‌های داخلی مورد استناد خواهد بود‌. در حالی که این فرض از اساس اشتباه است؛ زیرا استفاده مردم از نسخه‌های فارسی تلگرام که در ایران میزبانی می‌شود نشان می‌دهد کاربر به سرویس خوب علاقه و اعتماد می‌‌کند حتی اگر داخلی باشد‌.