آذربایجان هویت پارسی نظامی را پاک کرد؟

در حالی که حوزه فرهنگی ایران و زبان پارسی از دیرباز از هند تا آناتولی گسترده بود امروز مشاهیر پارسی زبان که بهترین آثار خود را به این زبان سروده و پدید آورده اند در چنبره سیاستهای ضد فرهنگی و قوم مدارانه کشورهای منطقه که به دنبال هویت قایم به ذات هستند قرار گرفته است در این میان نام نظامی گنجوی این روزها با اقدام قوم گرایانه دولت آذربایجان دوباره مطرح شده است. نظامی گنجه‌ای (گنجوی)، جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی متخلص به نظامی (زادهٔ ۵۳۵ در گنجه، درگذشته ۶۰۷-۶۱۲) شاعر و داستان‌سرای ایرانی، ایرانی‌تبار و پارسی‌گوی قرن ششم هجری (دوازدهم میلادی)، که به‌عنوان پیشوای داستان‌سرایی در ادب فارسی شناخته شده‌است. از زندگانی نظامی اطلاعات دقیق در دست نیست و درباره سال تولد و وفات او نقل‌های تذکره‌نویسان مختلف است. آنچه مسلم در شهر گنجه می‌زیست و در همین شهر وفات یافت. ولی در مورداصالت این شاعر نامی مطلبی که به آن کمتر اشاره شده است، این است که او ایرانی واصالتاً اهل شهر تفرش، روستای طاد (تا) است. چنان که خود ایشان نیز به این مورد اشاره کرده. یکی از دلایل تفرشی بودن نظامی این دو بیت از اقبالنامه ص (۲۹):

گرچه در بحر گنجه گمم ولی از قهستان شهر قمم
به تفرش دهی هست تا نام او نظامی از آنجا شده نام جو

تخریب کتیبه ها
جمهوری آذربایجان در ادامه تلاش‌های خود برای تحریف هویت ایرانی و آثار فارسی نظامی گنجوی شاعر پرآوازه ایرانی، تمامی کاشی نوشته‌های فارسی مقبره این شاعر پارسی‌گوی را تخریب کرد. روی این کاشی نوشته‌های فارسی اشعاری از نظامی گنجوی منقش شده و در دورادور دیوار داخلی بارگاه نظامی گنجوی نصب شده بود. تخریب ابن سنگ نوشته به بهانه تعمیر مقبره نظامی گنجوی صورت گرفته اما هیچ برنامه‌ای برای نصب مجدد سنگ نوشته‌های فارسی پیش بینی نشده است. جمهوری آذربایجان طی ساله‌ای اخیر تلاش گسترده‌ای برای تحریف هویت نظامی گنجوی شاعر پرآوازه ایرانی آغاز کرده است. در یکی از این تلاش‌ها، با پرداخت 110 هزار یورو توسط بنیاد حیدرعلی اف به شهرداری رم ، مجمسه نظامی گنجوی به عنوان شاعر آذربایجانی در یکی از میدان‌های پایتخت ایتالیا نصب شد، این اقدام با اعتراض محققان ایتالیایی مواجه شد. همچنین جمهوری آذربایجان اعلام کرده است که از سال 2014 به انتشار اسکناس‌های پنج مناتی اقدام خواهد کرد که روی آنها منقش به تصویر نظامی گنجوی است.

در حالی که نظامی گنجوی حتی یک بیت به غیر زبان فارسی ندارد و از استقلال جمهوری آذربایجان نیز بیشتر از 22 سال نمی‌گذرد، باکو در تمامی منابع آموزشی و درسی خود نظامی گنجوی شاعر سده ششم هجری قمری را به عنوان شاعر و داستان سرای آذربایجان معرفی می‌کند. در همین زمینه البته رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در واکنش به برداشتن کتیبه‌های فارسی از مقبره‌ نظامی در کشور آذربایجان، گفت، آن‌ها از این کار هیچ نتیجه‌ای نمی‌گیرند. اسحاق صلاحی در واکنش به برچیده شدن کتیبه‌های شعرهای فارسی نظامی از مقبره این شاعر در کشور آذربایجان، درباره‌ی اقدام‌های سازمان اسناد با توجه به امکاناتش در این زمینه، گفت: این عرصه حوزه کار سازمان اسناد و کتابخانه‌ی ملی نیست.

سازمان می‌تواند از طریق ایران‌شناسان برنامه‌ها و همایش‌هایی در این زمینه برگزار کند، اما تا به حال برپایی چنین همایش‌هایی در برنامه‌های ما نبوده است، ولی با توجه به افزایش چنین اتفاقاتی باید برپایی این‌گونه مراسم در برنامه‌های کاری سازمان اسناد پیش‌بینی شود و نشست‌های مشترک بین فرهیختگان ایران و دیگر کشورها برگزار شود تا بازی‌های سخیف این‌چنینی از عرصه‌ فعالیت‌های فرهنگی برداشته شود و تأثیرات سیاسی در عرصه فرهنگی به حداقل برسد. او با بیان این‌که مصادره کردن شخصیت‌های فرهنگی و تاریخی کار بسیار نادرستی است، عنوان کرد: امروز سعدی برای جامعه بشریت است. دکارت و کانت وقتی از فلسفه گفتند، دیگر امروز کسی نمی‌گوید که زاییده کجا هستند، بلکه می‌پرسند آن‌ها چه گفته‌اند.