تاب آوری "مد جدید" در کشور؟

سولماز حسینیون- متخصص تاب آوری شهری با بیان اینکه درجهان غیرقابل پیش بینی زندگی‌ می‌کنیم که "برهم کنش" عوامل مختلف روز به روز پیچیده‌تر می‌شود، اظهار کرد: دراین شرایط با پدیده‌های پیش بینی نشده‌ای مواجه می‌شویم که نیازمند تغییر دیدگاه نسبت به حل مسائل است. به همین دلیل دیدگاه تاب آوری برای پاسخگویی به این مسائل ایجاد شد که یکی از پر رنگ‌ترین موضوعات این دیدگاه مدیریت بحران است؛ البته موضوع تاب آوری در زمینه‌های روانشناسی، علوم مهندسی، محیط زیست و شهر و... نیز تاثیرگذار است.وی ادامه داد: تعریفی که از تاب آوری در دهه 80 و 90میلادی مطرح شد بازگشت به وضعیت پیشین پس از وقوع بحران بود؛ ولی بعدها این دیدگاه نیز دچار تحولاتی شد؛ به طوری که بحث‌های انطباق پذیری ، سازگاری و تکامل در تاب آوری معنا پیدا کرد و امروزه به زبان ساده به نظام یا سیستمی تاب آور می‌گوییم که در معرض فشارهای لحظه‌ای یا بطئی هویت خود را حفظ کند و به کارکرد خود ادامه دهد ضمن اینکه مقاوم‌تر وآماده تر نیز شود. به عبارت دیگر ظرفیت‌ها در مقابل فشارها بهبود یابد.

"تاب آوری" مدیریت بحران نیست
این کارشناس حوزه شهری با اشاره به اینکه در ایران تاب‌آوری نام جدید مدیریت بحران است گفت: در ایران و در سالهای اخیر تاب‌آوری جایگزین مدیریت بحران شده و متاسفانه با مشاهده اقداماتی که در مواقع بحرانی رخ می‌دهد شاهد این هستیم که همچنان روند مدیریت سابق پیش گرفته می‌شود. به عبارت دیگر هنوز پیچیدگی، انعطاف پذیری و تکامل در این اقدامات دیده نشده و تاب آوری صرفا به عنوان یک واژه استفاده می‌شود.

تاب آوری جایگزین توسعه پایدار شده است
وی در ادامه اظهار کرد: تاب‌آوری تقریبا یک دهه است که به صورت جدی در تمام اسناد توسعه بین‌المللی و  ملی در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد؛ به طوری که برخی معتقدند تاب آوری جایگزین توسعه پایدار شده است و برخی به رقیب بودن این دو اشاره دارند؛ البته نظر دیگری مبنی بر همگام بودن آنها وجود دارد، اما کسانی که معتقدند این دو رقیب هم هستند براین باورند که توسعه پایدار ،حفظ منابع و سرمایه‌ها برای نسل‌های آینده است در حالیکه تاب‌آوری تداوم گذشته تا آینده است و صرفا به این معنا نیست که بخواهیم منابعی را برای آینده حفظ کنیم.حسینیون افزود: تاب‌آوری دیدگاه چند مقیاسی است که بازه‌های زمانی مختلف را در بر دارد، در صورتی که توسعه پایدار بر مسائل خاصی تاکید بیشتر دارد و این امر حاکی از این است که توسعه پایدار و تاب آوری همپای یکدیگر بوده و همدیگر را پشتیبانی می‌کنند.

تاب آوری، مد جدید در کشور
این کارشناس حوزه شهری با اشاره به اینکه بیشتر مصرف کننده محصول فکری هستیم تا تولیدکننده،اظهار کرد:به واژه‌هایی که از ادبیات کشورهای دیگر وارد کشور ما می‌شود توجه نمی‌کنیم و بدون در نظر گرفتن روند و سیرتکامل واژه‌ها و دیدگاه‌ها از آنان استفاده می‌کنیم. در حقیقت همین امر باعث شده است که بسیاری از اقدامات مانند مسکن مهر، مسکن اجتماعی، تجمیع، پهنه‌بندی و .... با شکست مواجه شوند؛ زیرا تنها از نتیجه نهایی آنان بهره بردیم و به سبقه و تحلیل آن توجه نکردیم.بنابراین این دیدگاه‌ها به جای اینکه ابزارهایی برای رفع مسائل باشند  به مدهای زودگذری برای تحلیل و بحث متخصصان تبدیل شده‌اند.

در برابر کوچکترین اتفاقات ناتوانیم
حس تعلق از ویژگی‌های نظام تاب آور است
وی در ادامه گفت: شهرهای ما در برابر کوچکترین اتفاقات مانند برف و باران ناتوان هستند و عملا شاهد این هستیم که شهرها در روزهای برفی یا بارانی کارکرد خود را از دست می‌دهند و دچار مشکلات بسیاری می شوند.به عبارت دیگر شهرهای کشور در برابر حوادث کوچک یا بزرگ تاب آور نیستند زیرا ظرفیت‌هایی که می بایست برای مقابله با تهدیدات ایجاد می شد، ایجاد نشده است.حسینیون با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های نظام تاب آور احساس تعلق و داشتن حس مکان است، اظهار کرد: متاسفانه به دلیل تغییرات فرهنگی، شهر و کشور را به عنوان مکان گذار می‌بینیم و قصد داریم با جمع آوری سرمایه، از روستا، شهر و در نهایت از کشور برویم.بنابراین اگر قبول کنیم که بخشی از سیستم هستیم و صرفا مصرف‌کننده نیستیم، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد؛ اما در حال حاضر ما نه تنها خودمان را  جزئی از یک کل نمی‌دانیم بلکه به عنوان موجودات منفردی می‌دانیم که نیازهای خاصی دارند و باید به‌ آنها پاسخ داده شوند بدون در نظر گرفتن این موضوع که "منافع ما" در گروی "منافع جمع" است.

آموزش و انتقال اطلاعات از ارکان مهم نظام‌های تاب آور
این کارشناس شهری، آموزش ، انتقال اطلاعات و داده‌ها در زمینه ها و سطوح مختلف و ارتباط آنها با یکدیگررا از ارکان مهم نظام ‌های تاب آور دانست و گفت: آموزش و فرهنگ سازی می‌تواند نقش موثری در این زمینه داشته باشد تا بتوان به سمت تاب آور شدن حرکت کرد.همچنین مدیران و مسئولان هم بایستی ازبحث‌های کمی و شعاری فاصله بگیرند و به دنبال حل مسائل باشند.وی همچنین اضافه کرد:نباید به مسائل جزئی نگاه کرد.اقدامات کالبدی انجام می‌دهیم بدون آنکه تبعات اجتماعی اقتصادی آن را در نظر بگیریم و حتی بازخورد این اقدمات را به صورت علمی و منصفانه بررسی نمی‌کنیم.بنابراین اقدامات ما نه تنها برگرفته ازنتایج  نبوده بلکه براساس مدهای  وارد شده به کشور است.به عبارت دیگر امروز شهر هوشمند و تاب آوری "مد" است و فردا "مد" چیز دیگری خواهد بود.

زیرساخت‌های شهری در برابر حوادث تاب‌آوری ندارند​
حسینیون با بیان اینکه زیرساخت‌های شهری در برابر حوادث تاب‌آوری ندارند، اظهار کرد: زیرساخت‌های شهری مانند شبکه آب و برق و گاز و...در برابر حوادث آمادگی لازم را ندارند و هر مدیری که منصوب می‌شود به جای توجه به مسائل زیرساختی ،به سمت اقدامات شاخص می رود که قابل مشاهده باشد.در حالی که زیرساخت‌ها نیازمند توجه بیشتری هستند.همچنین در همین راستا نیز برخی پتانسیل‌های شهر تهران مانند روددره‌ها، قنات‌ها و ...به دلیل عدم توجه از بین رفته‌ و خودشان نیز به عوامل بحران زا تبدیل شده‌اند.وی اضافه کرد: متاسفانه نوسازی در کشور به معنی مقاوم سازی نیست و عمدتا این امر به علت سودجویی با نازل‌ترین کیفیت انجام می گیرد، به همین منظور اگر به همین روند ادامه دهیم بدون حرکت به سمت تاب‌آور شدن، منابع مان را از دست خواهیم داد.این کارشناس شهری در پایان اظهار کرد:اگر به تاب آوری ،سبقه و تحلیل‌های آن توجه کنیم و نگرش خود را در این خصوص عوض کنیم در آینده نزدیک شاهد تغییراتی در تصمیماتی که برای توسعه کشور گرفته می شود، خواهیم بود.