خون به دل بافت تاریخی شیراز کرده‌اند

هر سال دیدن دوباره‌ی بافت و حجم ویرانی‌ها و نابسامانی‌هایش، آه حسرت را برای آنها که با شیراز و تاریخش زندگی کرده‌اند، به همراه دارد، بافتی که حالا نفس‌هایش به شماره افتاده و زخم‌های کاری رگ‌هایش را از جریان زندگی خالی کرده است.بافت تاریخی فرهنگی که ستون‌های استوار شیراز محسوب می‌شود؛ علی‌رغم نامهربانی‌ها و ناملایمتی‌ها هنوز هم وقارش را حفظ کرده؛ اگرچه طی سال های گذشته هر بار با تخریب بنا و تهدید بنایی دیگر؛ خون به دلش کردند!.بافت تاریخی شیراز اگرچه فرزندانش با او نامهربان بودند اما نمی‌خواهد روزهای سخت تخریب را در خاطر نگه‌دارد؛ کوچه پس کوچه‎ها و بازار و گرمابه و خانه‎هایش هنوز هم گنجینه‌های فراوانی را در دل تک تک خشت‌هایشان پنهان و از گزند ویرانی حفظ کرده‎اند.بافت تاریخی شیراز بارها شاهد آمد و شد مدیران و مسئولانی از سطوح مختلف بوده است، مسئولانی که روزگاری برای تخریبش تصمیم می گرفتند و امروز برای حفظ آن به شور نشسته و آستین همت بالا زده اند.آن روز قرار بود اعضای شورای شهر شیراز به همراه خبرنگاران بازدیدی از بافت تاریخی فرهنگی داشته باشند؛ بازدیدی که تنها با حضور سه عضو شورا و شهردار منطقه تاریخی فرهنگی و البته معدود خبرنگارانی که بعضی با دل و بعضی به اجبار آمده بودند برگزار شد.

همه آنها که آمده بودند اما بر یک قول اتفاق نظر داشتند و آن حفظ شاهکارهایی از معماری، سنگ‌تراشی و حجاری، چلنگری و آیینه‌کاری، مجسمه‌سازی، نقاشی و ... باقیمانده در دل بافت تاریخی فرهنگی شیراز است؛ تمدنی که هویت ایرانی اسلامی مردمان شهر راز را در خود دارد؛ بافتی که حالا حاشیه ای امن برای حاشیه نشینانی است که از درون و بیرون کشور به این نقطه هجرت کرده اند.همراه بازدید کنندگان در مسیر شرقی حرم مطهر حرکت می‌کنیم و ابتدا خانه‌ی صدرجهرمی را بازدید کردیم؛ خانه‌ای که تالار آیینه‌اش هنوز چشم‌ها را خیره می‌کند و صاحبش با ممانعت از عکاسی عکاسان به دنبال حفظ آن از دست دزدان ویرانگر است.صاحبخانه‌ی صدرجهرمی با صدای بلند از عکاسان درخواست می‌کند که عکس نگیرند و به خبرنگاران می‌گوید هیچ کس از دولتی و غیردولتی، رسمی و غیر رسمی برای بافت تاریخی فرهنگی شیراز کاری نکرده مگر روانی کردن مالکان خانه‌های تاریخی!از خانه صدر جهرمی تا بنایی که قدمت آن را پیش از زندیه اعلام می‌کنند راهی نیست، اینجا دیگر خبری از تالار آیینه و نقاشی‌های نبرد رستم و سهراب نیست، اینجا را سه بار آتش زده‌اند و اجازه استحکام‌بخشی هم به آن نمی‌دهند. انگار عزم‌ها برای ویرانی‌اش جزم شده است.

اگرچه اندرونی خانه "حسنی" حال و روز بهتری دارد و می‌شود جریان زندگی را در آن حس کرد؛ خانه‌ای که هنوز مالکان اصلی در آن سکونت دارند و با هراس روزگار می‌گذرانند و این نگرانی در کلام کوتاهشان احساس می‌شود.آنها معتقدند که قیمتی که برای خرید این خانه‌ی قدیمی و الحاقش در طرح توسعه‌ی حرم تعیین شده یک میلیون تومان بوده و نتیجه‌ای از شکایت آنها حاصل نشده است.یکی از اهالی ساکن در بافت تاریخی فرهنگی حضور رییس شورای شیراز را مغتنم شمرده و با کلامی مملو از گلایه می‌گوید: نه مجوز می‌دهید نه خدمات، واقعا چه برنامه‌ای برای این بافت دارید، ساماندهی پیشکش چرا به نگرانی و اعتراض ساکنان توجه نمی‌شود.او که تاکید دارد ساکنان خصوصا مالکان خانه‌های این بافت با امید به زندگی در این محدوده که حاشیه‌ای در متن شهر است، ادامه می‌دهند.این شهروند ساکن بافت تاریخی مدعی است که تخریب خانه‌ها در این محدوده شیوه‌ای خاص دارد؛ ابتدا آب و برق و گاز قطع می‌شود و بعد از مدتی که خانه از سکنه خالی شد؛ معتادان راهی بنا می‌شوند و آرام و از درون تخریب‌ها شکل می‌گیرد؛ مجوزی برای استحکام‌بخشی و ترمیم هم نمی‌دهند تا مجبور به فروش شده یا بنا را رها کنی!او که نمی‌داند چه کسی برق و گاز و آب را قطع کرده یا زمینه‌ی تخریب را فراهم می‌کند، لزوم توجه بیشتر به وضعیت بافت را خواسته‌ی جدی اهالی و مالکان می‌داند.

اگرچه ساکن دیگری معتقد است میراث فرهنگی مانعی بر سر راه تخریب محسوب می‌شود و بعد از دستور استاندار در خصوص بافت هم موضوع جدی‌تر دنبال می‌شود، او در عین‌حال تاکید دارد که اگر همراهی و حمایت نباشد روند تخریب باز از سر گرفته خواهد شد.رییس شورای اسلامی شهر شیراز اما در پایان بازدید ضمن تایید نگرانی‌های ساکنان و مالکان بافت تاریخی فرهنگی تاکید دارد که تخریب یک خانه با زور و فشار حتی به واسطه‌ی رونق یک امامزاده از نظر مبانی دینی و اخلاقی پذیرفته نیست.سید احمدرضا دستغیب از استیصال اهالی بافت تاریخی فرهنگی شیراز می‌گوید و اینکه شهرداری باید کمک آنان باشد و می‌افزاید: در طول تاریخ ائمه اطهار و امامزادگان همواره پناهگاه مردم بوده‌اند نباید با یکسری بی‌تدبیری به این باور و فرهنگ آسیب وارد کرد. نباید کاری کنیم که با تخریب خانه‌های مردم زمینه ناراحتی، دین‌گریزی و ایجاد فاصله با متولیان را فراهم کنیم.او ضمن اعلام اینکه شورای شیراز محکم ایستاده است؛ تاکید دارد که تمام تلاش مسئولان و خصوصا نمایندگان مردم در شورای شهر باید ممانعت از تخریب بافت و فراهم کردن بستری برای بازگشت جریان زندگی به بافت تاریخی فرهنگی باشد.

دستغیب با بیان اینکه بافت دارای یک هویت در هم تنیده است بر این نکته تاکید کرد که در کنار حفظ خانه‌های میراثی باید به کوچه پس کوچه‌ها و ارزش‌های بافت نیز توجه لازم انجام شود.رییس شورای شیراز تامین و ارتقاء امنیت، حفظ پاکیزگی و بهداشت معابر و تبدیل خانه‌های تاریخی به موزه، اماکن فرهنگی و گردشگری، ایجاد زمینه‌های سرمایه‌گذاری و ... را از اقدامات منجر به حفظ و ساماندهی بافت تاریخی فرهنگی شیراز دانست.دستغیب با بیان اینکه باید با حفظ حرمت حرم مطهر و حریم بافت تاریخی هم نیاز حرم به توسعه و دسترسی را مرتفع و هم بافت را حفظ کرد یادآوری می‌کند که برای طرح توسعه 57 هکتاری حرم مطهر، مصوبه ابلاغ شده‌ای نداریم لذا شهرداری منطقه بافت تاریخی- فرهنگی باید در بخش صدور مجوز با مردم همکاری لازم را در بخش‌های تعمیرات کلی و جزیی داشته باشد. نماینده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هم با بیان اینکه در طرح توسعه 57 هکتاری حرم مطهر(ع) گفته نشده که خانه‌های میراثی تخریب شود، می‌گوید: نقشه مصوب موافقت با کاربری است و معنای آن تخریب نیست لذا به شبهات دامن زنید چون طرح توسعه مصوبه ندارد . بصیری با بیان اینکه طرح توسعه 57 هکتاری، طرح بدی نیست به شرطی که درست اجرا شود، می‌افزاید: امروز از طرح توسعه تعریف‌های جدیدی انجام شده و می‌گویند طرح توسعه یعنی پهنه‌ی زیارتی، باشد اما این به معنای تخریب نیست.

این کارشناس میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: اگر متولیان امر برابر طرح توسعه اقدام کنند خیلی از مسایل خود به خود حل می‌شود امروز گرفتاری ما در بافت کالبدی است باید مطمئن شویم که بافت حفظ می‌شود . رئیس کمیسیون شهروندی شورای اسلامی شهر شیراز هم با بیان اینکه بافت تاریخی- فرهنگی شیراز یکی از ارزشمندترین بافت‌های میراثی در سطح ملی است، می‌گوید: امروز حفظ بافت در معنای کالبدی آن و مستندنگاری بناها از ضروریات است . احمد تنوری تخریب هر بنای تاریخی را لطمه‌ای بر پیکره فرهنگ و هویت ایر انی اسلامی بافت تاریخی- فرهنگی دانسته، می‌افزاید: وظیفه میراث فرهنگی حفظ و حراست از میراث تاریخی است نه فقط آثار ثبت شده تاریخی. وی با تأکید بر اینکه سازمان میراث فرهنگی نباید خود را تنها مقید به حفظ بناهای ثبت شده تاریخی کند، می‌گوید: بافت تاریخی- فرهنگی شیراز علاوه بر داشته‌هایی چون خانه‌های میراثی دارای اماکن خدماتی و کسب و پیشه‌های تاریخی است که قدمت برخی از آنها به چندین قرن می‌رسد بناهایی که در نوع خود در جهان اسلام بی‌نظیر بوده‌اند لذا هرگونه لطمه به بافت تاریخی- فرهنگی غیرقابل جبران خواهد بود. رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای اسلامی شهر شیراز، هم تاکید دارد که توسعه حرم مطهر منافاتی با حفظ و نگهداری خانه‌های تاریخی ندارد. نواب قائدی با بیان اینکه بافت تاریخی فرهنگی شیراز بخشی از هویت و تاریخ کشور محسوب می‌شود و آثاری در این نقطه وجود دارد که در سایر شهرهای کشور نیست، معتقد است که همه مسئولان و دوستداران میراث فرهنگی باید برای حفظ این آثار همت داشته باشند.قائدی تاکید دارد که می‌توان بسیاری از بناهای تاریخی و میراثی موجود در بافت را به‌عنوان موزه و مرکز فرهنگی مورد استفاده قرار داد و به اینگونه حفظ کرد.