شفافیتی که یک ستون کم دارد

بنیاد سینمایی فارابی چندی پیش گزارشی از میزان حمایت خود از ساخت فیلم های سینمای ایران از سال ۹۰ تا ۹۶ اعلام کرد که در این گزارش ذکر شده بود هر فیلمی چه رقمی در قالب تسهیلات، حقوق یا مشارکت این بنیاد دولتی وابسته به وزارت ارشاد دریافت کرده است.انتشار این گزارش که در نوع خود اقدامی پیشرو و بی سابقه بود و نوید این را داد که درهای بسته اطلاعاتی در وزارت ارشاد گشوده شده است در کنار حسن هایی که داشت یک عیب قابل توجه داشت و آن هم این بود که صرفا رقم پول پرداختی از سوی دولت به سینماگران را اعلام کرده و در آن ذکر نشده بود که آیا سینماگران مبلغ وام را با فارابی تسویه کرده اند یا خیر؟ درنتیجه اولین موضوعی که به ذهن متبادر می شود این است که تعداد زیادی از تهیه کنندگان سینما وام هایی دریافت کرده اند ولی سرنوشت بازپس دادن آن مشخص نیست و شاید هم این رقم ها هرگز به جیب دولت بازنگشته است.در این فاصله با گله مندی تعدادی از سینماگران مواجه شدیم که خواستار شفافیت مالی با همه ارکان آن بودند و همچنین به برخی اختلاف حساب ها اشاره می کردند که شاید در هر پروژه رقم کمی به نظر برسد ولی جمع آنها می تواند صورت مساله را جدی تر کند. به طور مثال در گزارش فارابی برای پروژه ای ۳۰۰ میلیون تسهیلات نوشته شده ولی درنهایت ۱۲۰ میلیون به آن داده شده است.

تهیه کنندگان سینما به ویژه آنهایی که تعداد بیشتری پروژه تولید کرده اند، معتقد بودند که مخاطب عام از جزییات قوانین دولتی سینما مطلع نیست و نمی داند که فیلم ها در مراحل مختلف از دریافت پروانه نمایش تا فروش حق پخش تلویزیونی و شبکه نمایش خانگی باید تمام بدهی های خود را با دولت تسویه کند. آنها همچنین اشاره داشتند که به ازای این تسهیلات بسیاری از فیلم ها حق پخش تلویزیونی و شبکه نمایش خانگی را به فارابی واگذار می کنند و همچنین به ازای این وام ها از تهیه کنندگان چک گرفته می شود و درنهایت هم فارابی می تواند طلب خود را از روی فروش فیلم در اکران بردارد.عده ای از تهیه کنندگان تاکید داشتند که در این چندماه از مسئولان دولتی سینما خواسته اند که فهرست قبلی را تکمیل کرده و در آن ذکر شود که چه افرادی با دولت تسویه حساب کرده اند تا وجهه سینماگران مخدوش نشود و اینگونه نباشد که مردم تصور کنند سینماگران وام هایی از دولت می گیرند که هرگز پس نمی دهند. از سوی دیگر عده ای هم گله مند بودند که این فهرست شامل نام همه افرادی نیست که در فاصله سال های ۹۰ تا ۹۶ از فارابی تسهیلات دریافت کرده اند.

از سوی دیگر در این فهرست فیلم هایی آمده است که هنوز اکران نشده اند تا موعد تسویه حساب برسد و فیلم هایی که توسط دولت توقیف شده اند یا به دلیل دیر رسیدن تسهیلات فارابی اساسا از چرخه تولید خارج شده اند مساله دیگر این گزارش است. تهیه کنندگان عموما از این موضوع هم انتقاد دارند که رقم تسهیلات در قسط های زیاد و با رقم های کم و حتی پس از ساخته شدن فیلم در اختیارشان قرار می گیرد در حالی که آنها برای تسویه، رقم را درجا پرداخت کرده اند.برای رفع این شبهات به بررسی اجمالی سرنوشت تسهیلات ارایه شده به چند پروژه پرداختیم که با هم آن را مرور می کنیم. واژه تسویه برای پرداخت نقدی یا فروش رایت فیلم ها به فارابی استفاده شده است:محمدعلی سجادی با فیلم «تمرینی برای اجرا» رقم ۳۰۰ میلیون وام دریافت کرده که این رقم را تسویه کرده است.علی مصفا برای پروژه «پله آخر» رقم ۶۰ میلیون تومان وام دریافت کرده که این رقم را تسویه کرده است.

نام منوچهر محمدی برای پروژه های «فرشته ها با هم می آیند»، «اکسیدان» و «بوسیدن روی ماه» به عنوان دریافت کننده تسهیلات آمده است که برای «اکسیدان» رقم ۳۰۰ میلیون، «بوسیدن روی ماه» ۱۰۰ میلیون و «فرشته ها با هم می آیند» ۸۰ میلیون تومان در گزارش فارابی آمده است که بر اساس اطلاعات موجود برای پروژه «اکسیدان» فقط ۱۲۰ میلیون تومان به محمدی داده شده است. این تهیه کننده مبلغ وام هر سه پروژه را تسویه کرده است.نام جواد نوروزبیگی برای چهار پروژه آمده است که شامل «ربوده شده»، «من و زیبا»، «اعترافات ذهن خطرناک من» و «جاودانگی» است. در گزارش فارابی برای «ربوده شده» مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان اعلام شده که از سوی تهیه کننده تسویه شده است. برای فیلم «جاودانگی» ۳۰۰ میلیون تومان در گزارش به عنوان تسهیلات آمده است که بنابراطلاعات به دست آمده ۲۷۰ میلیون پرداخت شده که تسویه شده است. اما برای «اعترافات ذهن خطرناک من» رقم ۸۵ میلیون تومان آورده شده که گفته می شود ۷۰ میلیون تومان پرداخت شده است. این رقم برای تسویه درانتظار امضای موسسه رسانه های تصویری است تا رایت آن به فارابی منتقل شود. همچنین چندین ماه پیش در شورایی با حضور مسئول خزانه داری فارابی بدهی های نوروزبیگی بررسی و طبق قراردادهای موجود همه رایت های فیلم های جاودانگی، ربوده شده، اعترافات و... به فارابی منتقل شده است.

در این گزارش اعلام شده که محمد آفریده برای پروژه «رویاها می آیند» ۴۰۰ میلیون تومان تسهیلات گرفته در حالی که این فیلم ساخته نشده است. بنابر اطلاعات به دست آمده ۵۰ میلیون تومان در اختیار تهیه کننده قرار گرفته که به دلیل تاخیر در ادامه پرداخت، ساخت فیلم متوقف شده است. رقم ۵۰ میلیون تومان هنوز تسویه نشده است.ساسان سالور برای فیلم «تمشک» ۸۰ میلیون دریافت کرده که این رقم را تسویه کرده است.سیاوش حقیقی برای فیلم «مادری» ۳۰۰ میلیون تومان وام دریافت کرده که ۲۰۰ میلیون تومان آن پس داده شده و برای ۱۰۰ میلیون مابقی رایت های فیلم به فارابی واگذار شده است.علی قایم مقامی برای فیلم «کفشهایم کو» که در گزارش فارابی رقم ۵۰۰ میلیون تومان وام به نام او ثبت شده است رقم ۴۹۰ میلیون تومان گرفته است که ۳۹۰ میلیون تومان آن تسویه شده و مابقی در دست تسویه است.رحمان سیفی آزاد برای فیلم «خواب زده» مبلغ ۷۰ میلیون تومان تسهیلات دریافت کرده که این رقم تسویه شده است. همچنین با وجود تاکید گزارش فارابی مبنی بر اینکه این رقم بدون محاسبه تجهیزات فنی است که در اختیار پروژه قرار گرفته ولی گفته می شود بخشی از این رقم ۷۰ میلیون با محاسبه تجهیزات بوده است.کامران مجیدی نامش برای پروژه های «زرد» و «لاک قرمز» دیده می شود. در این گزارش گفته شده که برای فیلم «زرد» ۳۵۰ میلیون گرفته است ولی طبق اطلاعات به دست آمده او ۲۹۰ میلیون از فارابی دریافت کرده است. همچنین برای «لاک قرمز» ۳۰۰ میلیون تومان تسهیلات گرفته که مبلغ هر ۲ پروژه را تسویه کرده است.

مستانه مهاجر برای فیلم «اسرافیل» ۵۰۰ میلیون تومان دریافت کرده که این رقم را تسویه کرده است.مقصود جباری برای فیلم «آپاندیس» مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان به عنوان تسهیلات دریافت کرده که این رقم را تسویه کرده است.منصور لشگری قوچانی که بنابراعلام گزارش بنیاد سینمایی فارابی ۴۰۰ میلیون برای فیلم «قاتل اهلی» تسهیلات گرفته، بنابر اطلاعات به دست آمده ۱۱۰ میلیون تومان دریافت کرده که این رقم را تسویه کرده است.مهرداد فرید برای فیلم «بی تابی بیتا» ۱۰۰ میلیون تسهیلات از فارابی دریافت کرده که این رقم تسویه شده است.محمد نیک بین تهیه کننده فیلم های «ملی و راه های نرفته اش» و «آتش بس ۲» هم برای هر یک از این فیلم ها رقم ۱۰۰ میلیون تومان تسهیلات گرفته و نزدیک به ۲۰۰ میلیون با فارابی تسویه کرده است.سعید سعدی برای فیلم های «من» ۱۰۰ میلیون تسهیلات دریافت کرده که این رقم را با فارابی تسویه کرده است.مازیار میری برای پروژه سینمایی «سارا و آیدا» نامش در گزارش فارابی برای دریافت تسهیلات ۵۰۰ میلیون تومانی آمده ولی او ۴۸۰ میلیون تومان دریافت کرده که این رقم را با فارابی تسویه کرده است.

بیتا منصوری برای فیلم «زادبوم» رقم ۱۱۰ میلیون از فارابی تسهیلات دریافت کرده که این رقم تسویه شده است.طهورا ابوالقاسمی نامش برای پروژه «تیک آف» با رقم ۲۰۰ میلیون تسهیلات آمده درحالی که رقم ۱۰۵ میلیون تومان از سوی فارابی به پروژه پرداخت شده که از این رقم ۸۰ میلیون با فارابی تسویه شده است.محمد احمدی تهیه کننده فیلم های «دو ساعت بعد مهرآباد» و «رقص پا» به ترتیب ۴۵ و ۴۵۰ میلیون تومان برای این پروژه ها تسهیلات دریافت کرده که رقم هر دو اثر را تسویه کرده است.عبدالحسین ابوالحسنی برای فیلم سینمایی انیمیشن «تهران ۱۵۰۰» رقم ۲۷۰ میلیون تسهیلات دریافت کرده که این رقم تسویه شده است.خبرگزاری مهر پیگیر وضعیت تسویه حساب دیگر سینماگران در رقم تسهیلات دریافتی است.شفاف سازی نهادهای دولتی به ویژه سازمان سینمایی در زمینه مسایل مالی و واگذاری امکانات و خدمات و همچنین نزدیک شدن برخی افراد به کانون های قدرت در بخش دولتی سینما امری است که مطالبه رسانه ها و افکار عمومی است و حال که وزارت ارشاد نخستین گام را برداشته است امید می رود این روند ادامه یابد و البته انتظار می رود این شفاف سازی کامل و با همه ارکان آن باشد و بخشی از اطلاعات ناگفته نماند و صرفا بخشی از آن اطلاع رسانی شود.