اما و اگرهای مسابقات تلویزیونی و جوایز آن...

عبدالرضا رضایی در خصوص ضرورت وجود مسابقات تلویزیونی عنوان کرد: در ضرورت وجود این نوع برنامه‌ها در تلویزیون و برنامه‌های زنده سالنی هیچ شکی نیست، چراکه این‌ برنامه‌ها باعث فعال شدن ذهن افراد و ایجاد نشاط در فضای جمعی می‌شود، پس این نکته خیلی مهم است که سمت و سوی مسابقات تلویزیونی و حتی سالنی باید به این سمت پیش برود.این کارشناس رسانه افزود: وقتی ساختار برنامه به سمت هدف اصلی که همان فعال کردن ذهن شرکت کننده است، حرکت کند، آن موقع به یک بستر مناسب دست پیدا کرده‌ایم تا بتوانیم وجود این برنامه را لازم و ضروری بدانیم، حال می‌خواهد این مسابقه در یک برنامه تلویزیونی و یا در یک موسسه فرهنگی باشد.کارشناس فرهنگی دانشکده دین و رسانه گفت: در واقع قالب و ساختار مسابقه در انواع و اشکال مختلف مانند مسابقه کتابخوانی، مسابقه عکاسی و یا مسابقه تلویزیونی برای شبکه‌های تلویزیون لازم هستند، حتی برخی کارشناسان معتقدند که تلویزیون برای بقا در عصر جدید نیاز به طراحی و برگزاری مسابقات زنده دارد.

چگونگی برگزاری مسابقات تلویزیونی منطبق بر اعتقادات باشد
این کارشناس فرهنگی صریح کرد: در ضرورت وجود این مسابقات شکی نیست اما در کیفیت و چگونگی برگزاری این نوع برنامه‌ها نکات قابل تاملی وجود دارد، لازم است که کارشناسان حوزه فرهنگ و رسانه کیفیت برگزاری ساختار مسابقات را بررسی کرده و در این خصوص هم اندیشی داشته باشند، خروجی این  جلسات ارائه  یک الگوی مناسب منطبق بر فرهنگ، اعتقادات و باورهای مردم جامعه است، بنابراین یکی از آسیب‌های این نوع برنامه‌ها این است که قبل از برگزاری مورد کنکاش و بررسی توسط یک کارشناس قرار می‌گیرند.وی ابراز عقیده کرد؛ به عبارت دیگر در تیم طراحی مسابقات، فقدان کارشناس فرهنگی، اجتماعی، فقهی و روانشناس مشاهده می‌شود، معمولا در مسابقات تلویزیونی، یک نفر طرح برنامه را می‌نویسد و این طرح بدون بررسی و کنکاش لازم به یک طرح اجرایی در تلویزیون تبدیل می‌شود، وقتی وارد مرحله اجرا شد دیگر کسی جلودار این برنامه نیست و برنامه با همان طرح سطحی و کم عمق که هیچ پشتوانه کارشناسانه‌ای هم ندارد، اجرا می‌شود و در نتیجه خروجی آن مناسب نیست؛ البته ممکن است نویسنده برنامه با چند نفر مشورت کند اما این فقط در حد یک مشاوره است.

بررسی فقهی مسئله جوایز مسابقات
رضایی با بیان اینکه وقتی در محتوا، کارشناس وجود نداشته باشد و ضعیف عمل شود، طبیعتا دیگر بخش‌ها هم با مشکل مواجهه می‌شود، اظهار کرد: در خصوص جوایز و اسپانسر نیاز است که به صورت فقهی وارد مسئله شویم.وی در ادامه افزود: این‌که رهبر معظم انقلاب به مسابقات و جوایز آنها اشاره کرده‌اند*، در واقع مسئله فقهی را به زبان ساده بیان کردند، نیاز است که مسئله مسابقات به عنوان یک موضوع، در مرکز موضوع‌شناسی فقهی مورد بررسی قرار بگیرد، باید بررسی شود که فقه اسلام به خصوص شیعه در مورد جوایز مسابقات چه حکم و نظری دارد، همانطور که مرکز موضوع شناسی به مسئله جوایز بانک‌ها ورود کرد و نظر کارشناسی داد، باید به این موضوع هم وارد شود.این کارشناس امور فرهنگی و رسانه گفت: باید به میزان فهم شرکت کننده در مسابقه، مخاطب برنامه و دیگر شرکت کنندگان که به عنوان تماشاچی حضور دارند، توجه شود و روش دادن جایزه، میزان، جنس و حدود و ثغور جایزه مورد بررسی قرار بگیرد.

چند سوال ساده...
وی خاطرنشان کرد: باید دید که از نظر عقل و منطق که بخشی از فقه اسلامی را تشکیل می‌دهند، آیا دادن یک جایزه چند میلیونی به برنده مسابقه درست است، چه کسی این جوایز را تامین می‌کند، آیا این جایزه از بیت المال تامین می‌شود، اگر از بیت المال تامین می‌شود باید جوابگو باشیم که آیا واقعا اجازه داریم بیت المال را به این شکل و در این حد و اندازه خرج کنیم؟رضایی در خصوص برنامه‌هایی که اسپانسر دارند، افزود: اسپانسر پول را از کجا تامین می‌کند، آیا این پول از محل مجاز، شرعی و قانونی به دست می‌آید، در رابطه با میزان پولی که اسپانسر می‌دهد هم بحث وجود دارد، باید مشخص شود که اگر کسی مقدار زیادی پول داشته و بتواند یک برنامه را از نظر مالی تامین کند، آیا از نظر شرعی اجازه داریم که این پول را به یک عده محدود به عنوان برنده مسابقه بدهیم؟وی ادامه داد: باید از نظر فقهی بررسی شود کسی که جوایز یک مسابقه را تامین می‌کند، چه سودی از این کار می‌برد، شبکه‌های تلویزیونی که به عنوان شبکه ملی دارای بودجه مشخصی هستند، آیا اجازه دارند که با دریافت پول به تبلیغ کالای مورد نظر اسپانسر بپردازند؟وی تصریح کرد: لازم است که یک کمیته یا گروه ویژه در رسانه تشکیل شود و پیگیر این‌گونه مسائل و مطالبات شود، ساختار این برنامه‌ها از سرمایه مردم که به عنوان مالیات به بیت المال پرداخت می‌شود، تامین می‌شود و باید در مورد این‌که اجحافی در حق مردم صورت نمی‌گیرد، شفاف‌سازی شود.

این کارشناس امور فرهنگی و رسانه با اشاره به موضوع سلبریتی‌ها و بیان این‌که سلبریتی در لغت به معنی مشهور و برند بودن در حوزه‌های مختلف است، عنوان کرد: سلبریتی‌ها در این‌گونه برنامه‌ها به عنوان مجری حضور دارند، این‌که چگونه از این افراد استفاده شود باید مورد بررسی قرار بگیرد.وی گفت: به عنوان کارشناس رسانه معتقدم که اگر استفاده از سلبریتی‌ها در نهایت باعث رسیدن منفعت به مخاطب شود، اشکالی ندارد، به شرط آن‌که ابتدا خود برنامه کارشناسی شود و مشخص شود که برنامه لطمه‌ای به مخاطب نمی‌زند.رضایی خاطرنشان کرد: سلبریتی در واقع یک برند و عنصری برای تهییج و تحریک مخاطب است تا مخاطب با برنامه ارتباط برقرار و به آن کمک کند، سلبریتی‌ها معمولا در معرفی برندها و ایجاد باورپذیری به مخاطب کمک می‌کنند تا مخاطب اعتماد لازم را به کالایی که تبلیغ می‌شود، پیدا کند و تهییج شود تا از این نوع خاص کالا استفاده کند.وی در پایان تصریح کرد: از نظر عقلی اگر از سلبریتی‌ها برای تبلیغ کالایی که کاملا قانونی و مطابق با شرع است، استفاده شود مشکلی ندارد، اما گاهی کالایی توسط این افراد تبلیغ می‌شود که قانونی نیست و حتی ممکن  است این برنامه‌ها در جهت مقاصد سیاسی مورد سوء استفاده قرار بگیرند.

*رهبر انقلاب در دیدار مسئولان صداوسیما در سال 1383 به موضوع مسابقات تلویزیونی و جوایز آن اشاره کرده و می‌فرمایند:... شخصی تماس می‌گیرد و به‌خاطر هیچی، به او جایزه می‌دهند! یک روز من دیدم در یک برنامه‌ی تلویزیونی پنج میلیون تومان به یک نفر جایزه دادند؛ برای این‌که به چند سؤال جواب داد! این سرگرمیِ خیلی جالبی نیست. پنج میلیون تومان، تقریباً حقوق دو سه سال یک کارمند متوسط است. ممکن است بگویند این‌کار ترویج علم است. ترویج علم را از یک راهِ بهتر بکنید؛ این راه ضرر دارد. عده‌یی که این‌گونه مسابقات را نگاه می‌کنند، بی‌منطقی به ذهن‌شان می‌آید و از این بی‌منطقی سوءاستفاده می‌کنند. این کار منطقی ندارد که مثلاً بنده بدانم انجیل عربی است یا یونانی است یا لاتینی است؛ بعد بگویند حالا که شما دانستید، این پانصدهزار تومان یا فلان مبلغ مال شما! این کار معنی ندارد. بنابراین، مقوله‌ی سرگرمی و تفریح، لزومش یک مسأله است؛ با برنامه‌ریزی بودن آن یک مسأله است؛ بامحتوا بودنش یک مسأله است؛ پرهیز از جهات منفی هم در آن یک مسأله است.