از شفافیت‌ تا آمارسازی در تئاتر؟!

به تازگی خانه تئاتر که حضور مدیرعاملی تازه را تجربه می‌کند ولی هنوز خبر خاص و تأثیرگذاری از این تغییر مدیریت منتشر نشده است، با همکاری روابط عمومی اداره‌ی کل هنرهای نمایشی، دست به تهیه‌ی آماری زده که به صورت اینفوگرافی منتشر شده‌اند. آمار و ارقام ارائه شده که همگی بر سال ۹۶ متمرکز هستند و با موضوعات مختلفی همچون تعداد گروه‌های ثبت شده‌ی کشور، تماشاخانه‌های خصوصی، آمار هنرمندان تئاتر کشور و آمار نمایش‌ها، تعداد تماشاگران و سالن‌های تئاتر کشور منتشر شده‌اند، دارای نکات قابل توجهی هستند و در عین حال این پرسش را مطرح می‌کند که ارائه آمار یک سال قبل تئاتر ایران و از دوران مدیریت قبلی اداره کل هنرهای نمایشی چه سودی دارد؟! وقتی آماری از دست‌کم نیمه اول امسال منتشر نشده تا هم مقایسه ای تئاتری انجام شود و هم بخشی از عملکرد مدیریت تازه تئاتر که هفت ماهی است سکاندار این جریان شده، عیان شود.

در یکی از این اینفوگرافی‌ها که به تعداد نمایش‌ها، تعداد اجراها و تعداد سالن‌های تئاتر کشور در سال ۹۶ اختصاص دارد، آمده است:‌ در سال قبل ۶۳۹۰ نمایش در ۱۲۹۲ سالن تئاتر سراسر کشور اجرا شده که در مجموع با ۲۰۷ هزار و ۹۰۰ اجرا، حضور بیش از پنج میلیون و ۵۰۰ هزار نفر تماشاگر و درآمد ۸۳ میلیارد و ۶۸۸ میلیون ریالی رقم خورده است.در این آمار تعداد ۸۷۳ نفر برای هر نمایش منظور شده و تعداد اجراهای هر اثر هم حدود ۳۲ شب درنظر گرفته شده است و این از جمله نکاتی است که جای تامل دارد و دقت و درستی این آمار را زیر سوال می‌برد.پیگیری و گفت‌وگو با تعدادی از مدیران انجمن‌های نمایشی استان‌ها نشان می‌دهد نه تنها در برخی نقاط کشور آمار دقیق و کاملی برای تمام این جزئیات وجود ندارد بلکه میزان فروش و تعداد نمایش‌ها با آنچه اعلام شده تفاوت دارد، چرا که در برخی شهرهای کشور چندان بلیت‌فروشی جدی برای نمایش‌ها انجام نمی‌شده و نمی‌شود و مدتی است که تلاش‌ها و سخت‌گیری‌هایی برای این امر صورت می‌گیرد تا آثاری که بلیت‌فروشی داشته باشند، بیشتر مورد حمایت قرار بگیرند.

در تهران با وجود آنکه حدود یکصد نمایش در هر شب روی صحنه می‌رود، اما تعداد اجراها گاهی به کمتر از ۳۰ شبی که روال بوده می‌رسد و این اتفاق در شهرستان‌ها امری معمول است، چون میانگین اجرایی که یک نمایش در شهرهای دیگر دارد، ۱۰ شب است و فقط در دو سه شهر موفق و پرمخاطب به ۲۰ شب می‌رسد.یعقوب صادق جمالی- رییس انجمن هنرهای نمایشی استان آذربایجان شرقی - در گفت‌وگویی با ایسنا درباره وضعیت آماری سالن‌ها و مخاطبان تئاتر این استان بیان کرد: در تبریز تقریبا پنج سالن مناسب برای اجرای نمایش وجود دارد که در کل حدود ۴۰۰ نفر ظرفیت دارند. تبریز در کنار مشهد جزو دو شهر فعال و شاخص اجرای تئاتر در کشور پس از تهران است و حدودا بیش از ۷۰ نمایش در سال در تبریز اجرا می‌شود و البته این فقط به تبریز اختصاص دارد و کل استان در این حد موفق نیست.او رقم بلیت در تبریز را حدود ۱۵ هزار تومان تا ۴۰ هزار تومان اعلام کرد و افزود: اوضاع بلیت‌فروشی تقریبا بد نیست ولی بخاطر مسائل اقتصادی، کمی اوضاع تحت تاثیر قرار  گرفته و با این حال ما به غیر از مشهد نسبت به دیگر شهرها وضعیت خوبی داریم چون از یک مرکز استان آمار دارم نمایش‌هایی که اجرای عمومی می‌شوند اصلا بلیت‌فروشی ندارند و کلا با مهمان اجراها روی صحنه می‌روند ضمن اینکه برخی استان‌ها خیلی وقت است که اصلا اجرای عمومی نداشته‌اند.

همچنین محمدرضا درند ـ رییس انجمن هنرهای نمایشی استان کرمانشاه ـ گفت: بنابر زلزله‌ای که سال گذشته در استان رخ داد اکثر زیرساخت‌های کرمانشاه تخریب و همین باعث شد گروه‌های نمایشی به جاهای دیگری برای تمرین پناه ببرند و در کارشان خلل ایجاد شد. به همین دلیل ما امسال دچار مشکل بودیم و الان سه اجرای عمومی داریم و از ابتدای سال به فرا خور موقعیت، هر ماه دو تا سه اثر در استان اجرا داشته‌ایم.او درباره‌ی سال ۹۶ بیان کرد: آمار دقیقی از تعداد مخاطبان سال قبل ندارم ولی ۲۵ اثر تولید شده توسط انجمن را روی صحنه داشتیم. این نمایش‌ها طبق شیوه‌نامه‌ی موجود و اینکه اکثر گروه‌ها دوست دارند در جشنواره‌های استانی شرکت کنند، با دست‌کم هفت اجرا و با سقف ۱۵ شب به صحنه می‌روند. البته این به میزان استقبال مخاطب بستگی دارد که ممکن است پس از ۱۰ شب  تمدید شود ولی به طور کلی کمترین میزان اجرا معمولا ۱۰ شب است.درند ادامه داد: یکی از کاراهایی که انجام دادیم به تبلیغات فضای مجازی مربوط می‌شود چون تبلیغات محیطی هزینه‌ی بیشتری می‌خواهد و در این راستا رایزنی‌هایی با صدا و سیما انجام دادیم  چون هدف اولیه ما این بود که از زشتی فضای محیط زندگی مردم با پوستر و بنر خودداری کنیم و از دیگر ظرفیت‌ها مثل رادیو و فضای مجازی استفاده شود.

وی درباره‌ی تعداد سالن‌های تئاتری هم گفت:‌ سالن‌هایی که مربوط به تئاتر در انجمن باشند امسال بیشتر شده و الان ۶ سالن با ظرفیت کلی ۱۵۰۰ صندلی برای تئاتر داریم. همچنین از ابتدای امسال تئاتر شهر کرمانشاه را در دست گرفتیم و به طور کلی هفت سالن دراختیار داریم که چهار سالن آن در مجموعه تئاتر شهر است ولی در شهرستان‌ها سالن‌های مجتمع‌ها یا آموزش و پرورش  برای اجرای نمایش استفاده می‌شوند.رحیم موسوی ـ رییس انجمن هنرهای نمایشی سمنان ـ هم گفت:  از ابتدای امسال تا به حال ۱۷ نمایش در سمنان اجرا شده و این روزها بیشتر به اجراهای عمومی توجه می‌شود.به گفته وی تعداد اجراهای هر نمایش در سمنان از هشت تا ۱۶ شب است و کارها بیشتر ۱۰ شب اجرا می‌شوند که البته اگر نمایش کودک یا طنز باشد تا ۲۰ شب هم روی صحنه می‌مانند.او با اشاره به اینکه قیمت بلیت در سمنان معمولا ۱۵ هزار تومان است که برای آثار فاخر به ۲۰ هزار تومان می‌رسد، تاکید کرد: این ۱۰ شب اجرا فقط برای مرکز استان است و در برخی شهرهای دیگر، گروه‌ها به اجبار انجمن هنرهای نمایشی پنج شب نمایش خود را اجرا می‌کنند.

موسوی در عین حال با تاکید براینکه «وضع سالن‌های ما خوب است و در ارشاد ۴ سالن داریم و در تمام شهرستان‌ها هم فرهنگسرا هست» ادامه داد: با توجه به جمعیت کمی که استان سمنان دارد تعداد تماشاگران سال قبل به بیش از هزار نفر می‌رسد و با این حال روی فروش بلیت تاکید می‌کنیم و بیشتر دعوت به اجراهایی داریم که کار هنری باشند نه صرفا اثری که جنبه سرگرمی داشته باشد.اما شرایط در استان هرمزگان که به لحاظ تئاتری موقعیت بهتری دارد متفاوت است و حسین کریمی ـ رییس انجمن هنرهای نمایشی این استان ـ به ایسنا توضیح داد: مشکل ما در این استان که بندرعباس، میناب و رودان از مراکز فعال آن در تئاتر هستند، کمبود سالن است و همین سبب می‌شود هر گروه ۱۰ شب بیشتر نتواند نمایش خود را اجرا کند و اگر هم استثنایی بوده به ۱۲ یا ۱۳ شب رسیده است.او با اشاره به وضعیت خوب بلیت فروشی تئاتر در این استان گفت:‌ میانگین قیمت بلیت ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان است و چون تئاتر در این استان خوب جا افتاده استقبال مردم هم خوب است. سال گذشته حدود ۵۰ نمایش روی صحنه رفت و هر نمایش حدود ۱۰ شب اجرا شده است اما به دلیل ظرفیت نداشتن امکان اجرا در تعداد شب‌های بیشتر را نداریم.

وی تعداد سالن‌های تئاتری استان و میزان ظرفیت‌شان را همان چیزی اعلام می‌کند که در «کتاب اول تئاتر ایران» در دوره مدیرکلی مهدی شفیعی منتشر شد و به نظر می‌رسد آمار و ارقام تازه ارائه شده هم با استنناد به ظرفیت‌های درج شده در همان به دست آمده باشد.و اما حسین نجفی ـ رییس انجمن هنرهای نمایشی استان زنجان ـ هم در گفت‌وگویی کوتاه با ایسنا بیان کرد:  سال قبل حدود ۵۰ اجرا در سطح استان داشتیم که میانگین هر کدام حدود ۱۰ شب اجرا است ولی نمایش‌هایی هم هستند که پنج شب فقط اجرا شده‌اند و در بیشترین میزان به ۱۵ شب می‌رسند.او با اشاره به تاکید بلیت‌فروشی به گروه‌های تئاتری و اینکه قیمت بلیت‌ها در زنجان معمولا ۱۵ هزار تومان است، گفت: ما در زنجان اصلا سالن تئاتر نداریم و فقط یک آمفی تئاتر با ظرفیت  ۳۰۰ نفر بوده و امسال هم تماشاخانه‌ای اضافه شده که ۷۰ نفر ظرفیت دارد. البته یک پلاتو هم هست که گنجایش آن حدود ۳۰ نفر است.نجفی در پایان بیان کرد:‌ ما ظرفیت‌های داشتن یک «تئاتر شهر» را در زنجان داریم و نداشتن سالن تخصصیتئاتر از بزرگترین مشکلات ماست با این حال بارها از گروه‌ها دعوت کرده‌ام که بیایند و کار کنند ولی به هر حال اگر سالن، سخت افزار و انگیزه برای تولید کننده‌ی تئاتر وجود داشته باشد آن‌ها هم قطعا شروع به فعالیت می‌کنند.