تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۱/۲۳ ساعت ۱۱:۴۴
کد مطلب : ۱۷۵۶۷۳
پس از عبدالعزیز بوتفلیقه در الجزایر، نوبت عمر البشیر در سودان شد
سقوط دومین رییس‌جمهور مادام‌العمر در آفریقا طی یك ماه
گروه بین‌الملل: پس از چهار ماه اعتراضات مردمی در سودان که با اعتراض به افزایش قیمت سوخت آغاز شد، با ورود ارتش رسما پایان سی سال حکومت عمر البشیر اعلام شد، این دومین رییس‌جمهور مادام‌العمر در آفریقا است كه طی یك ماه اخیر با خیزش مردمی از قدرت خلع شدند. قبل از البشیر، عبدالعزیز بوتفلیقه در الجزایر نیز در پی ماهها تظاهرات مردمی ناچار به كناره‌گیری از قدرت شد.
بامداد پنجشنبه ۲۲ فروردین معترضان به اقامتگاه رئیس جمهوری رسیدند و زنگ سقوط البشیر را پس از سی سال حکومت در مسند رئیس «شورای رهبری انقلاب نجات ملی» و ریاست‌جمهوری به صدا درآوردند. اگرچه گروهی از نیروهای وفادار به عمر البشیر همچنان در برابر معترضان مقاومت کرده و تلاش کردند تا رئیس جمهوری را از حلقه محاصره معترضان نجات دهند اما او بالاخره تحت فشار ارتش مجبور به استعفا شد.
عمر البشیر کیست و در دوران زمامداری خود چه کرد؟
عمر حسن البشیر در نخستین روز از سال ۱۹۴۴ میلادی در روستای کوچکی به نام «حوش بانقا» در سودان به دنیا آمد. در جوانی به ارتش پیوست و در قاهره دوره نظامی دید. سپس به عنوان سرباز ارتش مصر در سال ۱۹۷۳ در جنگ با اسرائیل شرکت کرد.
بشیر برای مدتی فرمانده نظامی در نیمهٔ جنوبی کشور و مسئول عملیات نظامی علیه جنبش آزادیبخش خلق سودان بود. او با درجه ژنرالی در سال ۱۹۸۹ با حمایت جبهه قومی اسلامی به رهبری دکتر حسن الترابی کودتایی نظامی تدارک دید و نخست وزیر منتخب وقت، صادق المهدی را سرنگون کرد. او سپس با تعطیل کردن مجلس، احزاب و مطبوعات، خود را به ریاست «شورای رهبری انقلاب نجات ملی» منصوب کرد، مناصب ریاست جمهوری، نخست وزیری، فرماندهٔ نیروهای مسلح و وزارت دفاع سودان را شخصاً در اختیار گرفت و برقرای قوانین و شریعت اسلامی را در دستور کار خود قرار داد.
عمر البشیر در ۱۶ اکتبر ۱۹۹۳ البشیر پس از انحلال شورای فرمان انقلابی برای رهایی ملی به عنوان رئیس‌جمهور کشور منصوب شد. او در انتخاباتی که در سال ۱۹۹۶ برگزار شد رسما به عنوان رئیس جمهوری برای یک دوره پنج ساله انتخاب شد و حسن ترابی نیز به ریاست مجلس ملی کشور رسید. بعدها اختلاف میان این دو متحد قدیمی به دلیل حمایت ترابی از بنیادگرایان مسلمان، عمیق شد.
جدایی سودان جنوبی
جدایی‌طلبان جنوب سودان که بر خلاف ساکنان شمالی عرب نبودند، ۱۹ سال برای کسب استقلال از خارطوم جنگیدند و بالاخره با پادرمیانی کشورهای خارجی و در پی برگزاری یک همه‌پرسی به این آرزو دست یافتند و کشور سودان جنوبی را بنیان گذاشتند. در جریان جدایی جنوب سودان از شمال در سال ۱۳۸۴ اقتصاد این کشور با بحران بی‌سابقه روبرو شده و آسیب فراوانی دید.
اتهام نسل‌کشی در دارفور
البشیر در سطح جهانی همواره چهره‌ای جنجالی بوده است. او بارها به دلیل کمک و پناه دادن به تروریست‌ها و افراطیون اسلامی محکوم شده است. اسامه بن لادن به مدت پنج سال تا سال ۱۹۹۶ در سودان زندگی و کار می‌کرد و سپس اخراج شد. عمر البشیر از سوی سازمان‌های بین‌المللی متهم به نسل‌کشی شده است. او به همراه ۶۴ نفر دیگر در دیوان بین‌المللی کیفری متهم به نسل‌کشی در غرب این کشور یعنی دارفور هستند و حکم بازداشت آنان به پلیس بین‌الملل ابلاغ شده است.
طی شش سال جنگ داخلی در منطقه دارفور ۳۰۰ هزار نفر کشته و بیش از دو میلیون نفر آواره شدند. اقلیت دارفوری برخلاف اکثریت عرب و مسلمان سودان از تبار آفریقایی اما مسلمان هستند. ایران و چین و برخی از کشورهای عربی از مهم‌ترین مخالفان و منتقدان حکم جلب بین‌المللی عمر البشیر بودند.
در تاریخ ۳۰ مارس ۲۰۰۹ میلادی، سران کشورهای عضو اتحادیه عرب، در پایان نشست سالانه خود در دوحه، پایتخت قطر، با صدور بیانیه‌ای از عمر البشیر، رئیس‌جمهور تحت تعقیب سودان، در برابر حکم بازداشت بین‌المللی که توسط دیوان بین‌المللی کیفری، برای استرداد او صادر شده بود، حمایت کردند.
روابط با ایران
عمرالبشیر در دهه‌های گذشته دارای روابط گسترده‌ای با ایران بوده است. در جریان بحران اقتصادی سال ۱۳۸۴ به دنبال جدا شدن سودان جنوبی، او برای پیشگیری از بحران بیشتر به سوی اعراب دست دراز کرد تا با کمک مالی آن‌ها بر زخم بحران‌های اقتصادی خود مرهم گذارد، آنان مشروط بر قطع روابط با جمهوری اسلامی ایران به سودان کمک کردند. در اواسط شهریور ۱۳۹۳ حکومت این کشور مراکز فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را تعطیل کرد، در بهار سال بعد کلینیک‌های هلال احمر جمهوری اسلامی ایران را بست و سرانجام روابط دیپلماتیک با ایران را قطع نمود.
این در حالی است که سودان در دوران جنگ ایران و عراق حامی صدام حسین بود و سربازانی از این کشور به عنوان مزدور در جبهه عراق علیه ایران می‌جنگیدند.
پس از صدور حکم جلب بین‌المللی البشیر ایران در بالاترین سطح به دفاع از وی پرداخت و او در جریان حمایت ایران دوباره به این کشور نزدیک شد. در اردیبهشت ۱۳۸۵ به ایران سفر و با آیت‌الله خامنه‌ای و محمود احمدی‌نژاد دیدار کرد. او پیشتر نیز در سال ۱۳۷۶ نیز به ایران سفر و با رئیس جمهوری وقت سید محمد خاتمی و رهبری دیدار کرده بود. عمر البشیر همچنین در شهریور سال ۱۳۹۱ در شانزدهمین اجلاس عدم تعهد تهران شرکت کرد. سال‌ها بعد از آن، زمانی که عمر البشیر به مراسم تحلیف حسن روحانی دعوت شده بود، به این مراسم نرسید. او برای یک دیدار رسمی دو روزه راهی تهران شده بود اما مقام‌های سعودی به هواپیمای حامل او اجازه ندادند در مسیر پرواز به ایران از حریم هوایی عربستان عبور کند. به این ترتیب عمر البشیر مجبور به بازگشت به سودان شد.
اعتراض‌های مردمی علیه عمر البشیر
اعتراض‌ها در سودان از ماه دسامبر گذشته و همزمان با کمبود نان، کالاهای اساسی و سوخت آغاز شد اما به سرعت به جنبشی علیه حکومت عمرالبشیر بدل گردید. در مقابل عمر البشیر روز جمعه سوم اسفند ماه گذشته با انحلال دولت مرکزی در این کشور وضعیت اضطراری اعلام کرد. اما این اقدام هم نتیجه نداد و اعتراض‌ها ادامه یافت. شکست اصلی البشیر زمانی روی داد که بخشی از نیروهای ارتش این کشور به دفاع از مردم معترض در برابر نیروهای امنیتی وفادار به رئیس جمهوری پرداخت.
جلسه شورای امنیت به درخواست اروپا و آمریکا تشکیل میشود
شورای امنیت سازمان ملل متحد روز جمعه برای بررسی کودتای نظامی سودان و تحولات اخیر این کشور جلسه فوری تشکیل می‌دهد. این جلسه به درخواست ایالات متحده و پنج عضو اتحادیه اروپا شامل بریتانیا، فرانسه، آلمان، بلژیک و لهستان تشکیل میشود. همزمان آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز ضمن اعلام آمادگی این سازمان برای حمایت از مردم سودان طرف‌های درگیر در تحولات اخیر را به آرامش و خویشتن‌داری دعوت کرد.
عمر حسن البشیر در نخستین روز از سال ۱۹۴۴ میلادی در روستای کوچکی به نام «حوش بانقا» در سودان به دنیا آمد. در جوانی به ارتش پیوست و در قاهره دوره نظامی دید. سپس به عنوان سرباز ارتش مصر در سال ۱۹۷۳ در جنگ با اسرائیل شرکت کرد.
بشیر برای مدتی فرمانده نظامی در نیمهٔ جنوبی کشور و مسئول عملیات نظامی علیه جنبش آزادیبخش خلق سودان بود. او با درجه ژنرالی در سال ۱۹۸۹ با حمایت جبهه قومی اسلامی به رهبری دکتر حسن الترابی کودتایی نظامی تدارک دید و نخست وزیر منتخب وقت، صادق المهدی را سرنگون کرد. او سپس با تعطیل کردن مجلس، احزاب و مطبوعات، خود را به ریاست «شورای رهبری انقلاب نجات ملی» منصوب کرد، مناصب ریاست جمهوری، نخست وزیری، فرماندهٔ نیروهای مسلح و وزارت دفاع سودان را شخصاً در اختیار گرفت و برقرای قوانین و شریعت اسلامی را در دستور کار خود قرار داد.
عمر البشیر در ۱۶ اکتبر ۱۹۹۳ البشیر پس از انحلال شورای فرمان انقلابی برای رهایی ملی به عنوان رئیس‌جمهور کشور منصوب شد. او در انتخاباتی که در سال ۱۹۹۶ برگزار شد رسما به عنوان رئیس جمهوری برای یک دوره پنج ساله انتخاب شد و حسن ترابی نیز به ریاست مجلس ملی کشور رسید. بعدها اختلاف میان این دو متحد قدیمی به دلیل حمایت ترابی از بنیادگرایان مسلمان، عمیق شد.
جدایی سودان جنوبی
جدایی‌طلبان جنوب سودان که بر خلاف ساکنان شمالی عرب نبودند، ۱۹ سال برای کسب استقلال از خارطوم جنگیدند و بالاخره با پادرمیانی کشورهای خارجی و در پی برگزاری یک همه‌پرسی به این آرزو دست یافتند و کشور سودان جنوبی را بنیان گذاشتند. در جریان جدایی جنوب سودان از شمال در سال ۱۳۸۴ اقتصاد این کشور با بحران بی‌سابقه روبرو شده و آسیب فراوانی دید.
اتهام نسل‌کشی در دارفور
البشیر در سطح جهانی همواره چهره‌ای جنجالی بوده است. او بارها به دلیل کمک و پناه دادن به تروریست‌ها و افراطیون اسلامی محکوم شده است. اسامه بن لادن به مدت پنج سال تا سال ۱۹۹۶ در سودان زندگی و کار می‌کرد و سپس اخراج شد. عمر البشیر از سوی سازمان‌های بین‌المللی متهم به نسل‌کشی شده است. او به همراه ۶۴ نفر دیگر در دیوان بین‌المللی کیفری متهم به نسل‌کشی در غرب این کشور یعنی دارفور هستند و حکم بازداشت آنان به پلیس بین‌الملل ابلاغ شده است.
در تاریخ ۳۰ مارس ۲۰۰۹ میلادی، سران کشورهای عضو اتحادیه عرب، در پایان نشست سالانه خود در دوحه، پایتخت قطر، با صدور بیانیه‌ای از عمر البشیر، رئیس‌جمهور تحت تعقیب سودان، در برابر حکم بازداشت بین‌المللی که توسط دیوان بین‌المللی کیفری، برای استرداد او صادر شده بود، حمایت کردند.
روابط با ایران
عمرالبشیر در دهه‌های گذشته دارای روابط گسترده‌ای با ایران بوده است. در جریان بحران اقتصادی سال ۱۳۸۴ به دنبال جدا شدن سودان جنوبی، او برای پیشگیری از بحران بیشتر به سوی اعراب دست دراز کرد تا با کمک مالی آن‌ها بر زخم بحران‌های اقتصادی خود مرهم گذارد، آنان مشروط بر قطع روابط با جمهوری اسلامی ایران به سودان کمک کردند. در اواسط شهریور ۱۳۹۳ حکومت این کشور مراکز فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را تعطیل کرد، در بهار سال بعد کلینیک‌های هلال احمر جمهوری اسلامی ایران را بست و سرانجام روابط دیپلماتیک با ایران را قطع نمود.
این در حالی است که سودان در دوران جنگ ایران و عراق حامی صدام حسین بود و سربازانی از این کشور به عنوان مزدور در جبهه عراق علیه ایران می‌جنگیدند.
پس از صدور حکم جلب بین‌المللی البشیر ایران در بالاترین سطح به دفاع از وی پرداخت و او در جریان حمایت ایران دوباره به این کشور نزدیک شد. در اردیبهشت ۱۳۸۵ به ایران سفر و با آیت‌الله خامنه‌ای و محمود احمدی‌نژاد دیدار کرد. او پیشتر نیز در سال ۱۳۷۶ نیز به ایران سفر و با رئیس جمهوری وقت سید محمد خاتمی و رهبری دیدار کرده بود. عمر البشیر همچنین در شهریور سال ۱۳۹۱ در شانزدهمین اجلاس عدم تعهد تهران شرکت کرد. سال‌ها بعد از آن، زمانی که عمر البشیر به مراسم تحلیف حسن روحانی دعوت شده بود، به این مراسم نرسید. او برای یک دیدار رسمی دو روزه راهی تهران شده بود اما مقام‌های سعودی به هواپیمای حامل او اجازه ندادند در مسیر پرواز به ایران از حریم هوایی عربستان عبور کند. به این ترتیب عمر البشیر مجبور به بازگشت به سودان شد.
اعتراض‌های مردمی علیه عمر البشیر
اعتراض‌ها در سودان از ماه دسامبر گذشته و همزمان با کمبود نان، کالاهای اساسی و سوخت آغاز شد اما به سرعت به جنبشی علیه حکومت عمرالبشیر بدل گردید. در مقابل عمر البشیر روز جمعه سوم اسفند ماه گذشته با انحلال دولت مرکزی در این کشور وضعیت اضطراری اعلام کرد. اما این اقدام هم نتیجه نداد و اعتراض‌ها ادامه یافت. شکست اصلی البشیر زمانی روی داد که بخشی از نیروهای ارتش این کشور به دفاع از مردم معترض در برابر نیروهای امنیتی وفادار به رئیس جمهوری پرداخت.
شورای امنیت سازمان ملل متحد روز جمعه برای بررسی کودتای نظامی سودان و تحولات اخیر این کشور جلسه فوری تشکیل می‌دهد. این جلسه به درخواست ایالات متحده و پنج عضو اتحادیه اروپا شامل بریتانیا، فرانسه، آلمان، بلژیک و لهستان تشکیل میشود. همزمان آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز ضمن اعلام آمادگی این سازمان برای حمایت از مردم سودان طرف‌های درگیر در تحولات اخیر را به آرامش و خویشتن‌داری دعوت کرد.
از سوی دیگر اتحادیه اروپا خواستار انتقال فوری قدرت به یک دولت مردمی در سودان شد.
فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار بیانیه‌ای ضمن انتقاد از تشکیل شورای نظامی در اداره امور سودان نوشت: «فقط یک فرآیند معتبر و جامع سیاسی می‌تواند پاسخگوی انتظارات مردم سودان باشد و به اصلاحات سیاسی و اقتصادی مورد نیاز این کشور بیانجامد.» وی افزود: «این تنها از طریق انتقال فوری (قدرت) به یک دولت غیرنظامی ممکن است.»
در خارطوم چه می‌گذرد؟
هزاران سودانی شب گذشته با وجود «مقررات منع آمد و شد» راهی خیابان‌های خارطوم، پایتخت این کشور شدند و در مقابل مقر ارتش سودان دست به تظاهرات زدند. تظاهرکنندگان کودتای نظامی و انتصاب ژنرال احمد بن عوف به عنوان رئیس تازه ارتش معترضند و می‌گویند که تصمیمِ شورای نظامی سودان انتظارات آنان را برآورده نکرده است. تظاهرکنندگان می‌گویند شورای نظامی تازه بخشی از همان رژیم سابق است.
روز پنجشنبه عوض احمد بن عوف، وزیر دفاع سودان با اعلام سقوط عمرالبشیر در تلویزیون دولتی این کشور گفت که شورایی نظامی طی یک دوره گذار دو ساله عهده‌دار مدیریت کشور خواهد بود تا پس از این دوره انتخابات سراسری برگزار شود. ژنرال احمد بن عوف همچنین اعلام کرد تمامی مرزهای زمینی و هوایی سودان تا اطلاع ثانوی بسته است. وی سپس یک ماه «منع آمد و شد شبانه» در سراسر این کشور اعلام کرد.
فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار بیانیه‌ای ضمن انتقاد از تشکیل شورای نظامی در اداره امور سودان نوشت: «فقط یک فرآیند معتبر و جامع سیاسی می‌تواند پاسخگوی انتظارات مردم سودان باشد و به اصلاحات سیاسی و اقتصادی مورد نیاز این کشور بیانجامد.» وی افزود: «این تنها از طریق انتقال فوری (قدرت) به یک دولت غیرنظامی ممکن است.»
هزاران سودانی شب گذشته با وجود «مقررات منع آمد و شد» راهی خیابان‌های خارطوم، پایتخت این کشور شدند و در مقابل مقر ارتش سودان دست به تظاهرات زدند. تظاهرکنندگان کودتای نظامی و انتصاب ژنرال احمد بن عوف به عنوان رئیس تازه ارتش معترضند و می‌گویند که تصمیمِ شورای نظامی سودان انتظارات آنان را برآورده نکرده است. تظاهرکنندگان می‌گویند شورای نظامی تازه بخشی از همان رژیم سابق است.
روز پنجشنبه عوض احمد بن عوف، وزیر دفاع سودان با اعلام سقوط عمرالبشیر در تلویزیون دولتی این کشور گفت که شورایی نظامی طی یک دوره گذار دو ساله عهده‌دار مدیریت کشور خواهد بود تا پس از این دوره انتخابات سراسری برگزار شود. ژنرال احمد بن عوف همچنین اعلام کرد تمامی مرزهای زمینی و هوایی سودان تا اطلاع ثانوی بسته است. وی سپس یک ماه «منع آمد و شد شبانه» در سراسر این کشور اعلام کرد.
