حال سدهای خوزستان این روزها خوب است

چند دهه است که سد‌های بسیاری در ایران افتتاح می‌شود و به دلیل وجود چند رودخانه در خوزستان، این استان نیز از قائده مستثنی نبوده، سد یا در زبان فارسی «بند» مانعی برای طغیان آب و مهار کردن آن است. اما بند سازی همیشه منتقدانی نیز داشته که معتقدند تبخیر بالا و مضرات آن برای طبیعت پیرامون سد زیان رسان و برای تولید برق نیز کم بازده است. اما آنچه مشخص است، نقش بی بدیل سد‌ در مهار سیلاب‌ها طی بارندگی‌های اخیر بوده است. بارندگی‌های اوایل امسال در فروردین و اردیبهشت ماه، ورودی و خروجی سد‌های خوزستان را به بالاترین حد خود رساند و رودخانه‌های این استان سرشار از آب باران شدند. هر چند که سیلاب به کشاورزان خوزستانی زیان رساند، اما زراعت استان از این مسئله آسیب ندید و برداشت برخی تولیدات رکورد دار شد. با وجود اینکه سال‌ها بود مزرعه داران با واژه خشکسالی آشنا بودند و محدودیت کشت وجود داشت، اما یکباره سطح زمین‌های زیر کشت به چندین برابر افزایش یافت و دلیل آن نیز بارش‌های خوب پاییز و ذخیره آب پشت سد‌ها بوده است.در بسیاری از مناطق استان خوزستان سالی پربار برای کشاورزی و افراد وابسته به آن رقم خورد. در حالی که سال‌های گذشته کمترین اراضی به زیر کشت می‌رفت، اما امسال اکثر مناطق جلگه پهناور خوزستان پوشیده از گیاهان سبز شد تا هم طراوت و شادابی را به زمین و خاک و هوا ببخشند و هم رزق و روزی حلال را برای مردم به ارمغان آورند.

روند صعودی تولیدات کشاورزی خوزستان و وضعیت عادی برای ذخیره آب پشت سدها
محمد قاسمی نژاد، معاونت تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان  با بیان اینکه روند تولیدات کشاورزی در خوزستان صعودی است،گفت: علی رغم خشکسالی سال های اخیر اما این مسئله مدیریت شده است و تولید محصولات کشاورزی خوزستان روند رو به رشدی را تجربه می کند، ٩٩ درصد تولیدات کشاورزی وابسته به آب هستند.او با اشاره به اینکه بارش باران نقش مهمی در کشاورزی دارد، افزود: در حوضه های دز، کارون و کرخه مشکلی از لحاظ تامین آب برای مزارع وجود نداشته اما در حوضه مارون، ماه های آخر مجبور به مدیریت آب شده و در این راستا نیز جلسه ای در استانداری برگزار شد تا آب سهمیه بندی شود و بتوانیم اسفندماه را بدون وجود مشکلی پشت سر بگذاریم. در حوضه رودخانه های زهره و جراحی نیز مسئله اصلی پایین بودن کیفیت آب و ایجاد تنش در گیاه است.قاسمی نژاد بیان داشت: تابستان ٣ سال پیش کمبود آب باعث توقف کشت شد و در پاییز نیز محدودیت وجود داشت. حتی به برخی از اراضی کشاورزی آب برای آبیاری نرسید، اما از سال گذشته وضعیت آب پشت سدهای خوزستان به حالت عادی رسیده و هنر ما نیز در آن است تا آب را مدیریت کرده و به شرایط پیش از سیلاب ها بازنگردیم.
ارزش تقریبی تولیدات زراعی استان بیش از ۵ هزار میلیارد تومان است
کیخسرو چنگلوایی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان  با اشاره به رشد ٣٧ درصدی محصولات کشاورزی در خوزستان گفت: هر چند امسال وقوع سیلاب به برخی کشاورزان خوزستانی آسیب رساند، اما شاهد افزایش یک میلیون تنی تولیدات زراعی نسبت به پارسال بودیم که حدود ۱۶ و ٢ دهم میلیون تن محصولات را شامل می‌شود و این در حالی است که فرآورده‌های ما در سال ٩٢ خورشیدی کمتر از ۱٣ دهم میلیون تن بوده که البته قرار است بر اساس برنامه ریزی‌های صورت گرفته با برطرف نمودن تمام کاستی‌ها و نقاط ضعف میزان صادرات محصولات کشاورزی را تا سال ۱۴۱۰ به ٣۰ میلیون تن برسانیم.او با بیان اینکه قسمت عمده بالا رفتن تولیدات به دلیل کشت برنج، کلزا، گندم و ذرت است، افزود: استان خوزستان مهم‌ترین قطب محصولات کشاورزی است و در این زمینه نیز مقام اول را دارا است. ارزش تقریبی تولیدات زراعی استان بیش از ۵ هزار میلیارد تومان بوده که در معاش خانواده‌ها و کمک به اقتصاد ملی نقش بسزایی دارد.چنگلوایی به صادرات محصولات کشاورزی خوزستان به سایر نقاط جهان اشاره کرد و بیان داشت: تولیدات زراعی استان هم اکنون به اروپا، کشور‌های حوزه خلیج فارس و روسیه فرستاده می‌شود و میزان صادرات در سال ٩۶ خورشیدی به بیش از یک میلیارد و یکصد میلیون دلار رسید که آمار سال ۱٣٩٢، حاکی از رشد ٣ و نیم برابری در این زمینه دارد. لازم به ذکر است که برای صادر کردن تولیدات، ابتدا باید بازار‌های هدف را شناسایی و با توجه به نیاز و استاندارد‌های آنها، صنایع بسته بندی خود را ارتقاء داده و محصولات با کیفیت را روانه بازار‌های صادراتی جهانی کنیم.

میزان تحقق بارندگی ٧٧ و ۶ دهم درصدی سال آبی خوزستان
محمد سبزه زاری، مدیر کل هواشناسی خوزستان میانگین بارش باران از یک مهر ماه تا ٣۰ بهمن سال ٩٨ را ٢۰۱ و ٨ دهم میلی متر عنوان کرد و گفت: از ابتدا مهر تا ۱٣ اسفند ماه امسال نیز میانگین بارش‌ها ٢۴٨ و ٢ دهم میلی متر بوده است که نسبت به مدت مشابه پارسال با میانگین بارش ۴۰٨ و ٧ دهم میلی متر حاکی از کاهش ٣٩ و ٣ دهم درصدی باران است.او در ادامه افزود: اما بارش باران از ابتدا مهر تا بهمن ماه، نشان دهنده رشد ٣ و یک دهم درصدی نسبت به آمار بلند مدت در همین بازه زمانی دارد.سبزه زاری در خصوص شرایط عادی بارش بیان داشت: از مهر ماه سال ٩٨ خورشیدی تا پایان شهریور سال ۱٣٩٩ باید ٣٢۰ میلی متر باران نازل شود تا بتوانیم شرایط را عادی ارزیابی نماییم؛ در حقیقت در بازه زمانی فوق، «درصد تامین بارش سال آبی» باید یکصد درصد باشد که تاکنون ٧٧ و ۶ دهم درصد از آن فراهم شده است و وضعیت بارش‌ها تا ۱۰ فروردین نرمال و اندکی بیشتر از نرمال است و احتمالا این میزان تحقق می‌یابد.سال آبی از مهر ماه تا پایان شهریور سال بعد حساب می‌شود و طی این دوره استان خوزستان باید ٣٢۰ میلی متر بارش دریافت کند تا بتوان میزان باران را در آن عادی دانست.
وضعیت سدهای خوزستان از چه قرار است؟
داریوش بهارلوئی، مدیر دفتر برنامه ریزی منابع آب  در خصوص سد‌های استان خوزستان گفت: خوزستان دارای ۱۴ سد مخزنی و تنظیمی است که از این تعداد سد، ۸ مورد مخزنی در حال بهربرداری و یک بند در حال تکمیل و ساخت است، یک سد جریانی بوده و هدف آن نیز تولید انرژی است و ۴ سد دیگر نیز تنظیمی هستند و ۶ مورد آخر نقشی در کنترل سیلاب ندارند.(سد‌های مخزنی غالبا چند منظوره بوده و برای اهدافی، چون آبیاری، تامین آب شرب، تولید برق، مهار سیلاب و اهداف تفریحی مورد استفاده قرار می گیرند. حجم مخزن این سد‌ها بسیار بزرگ است. هدف از ساخت سد‌های تنظیمی نیز تنظیم دبی ثابتی برای رودخانه است. این نوع سد‌ها در پایین دست بند‌های مخزنی بزرگ احداث می‌گردند. ارتفاع آنها کم و میزان حجم آبی که در آنها ذخیره می‌شود، اندک است.او افزود: زمان دقیق بارش‌ها را نمی شود پیش بینی نمود و هواشناسی معمولا پیش بینی‌های ۵ روزه با دقت مناسب دارد. اگر چه ۱۶ روزه نیز تهیه می شود که به عنوان چشم انداز می‌توان ارزیابی کرد، اما از دقت بالایی برخوردار نیستند. هر چند بطور معمول احتمال وقوع سیلاب در فصل بهار وجود دارد و بر این اساس برنامه ریزی سد‌ها به گونه‌ای است که در پایان اسفند ظرفیت خالی مناسب در آنان برای مهار سیلاب وجود داشته باشد.بهارلوئی حجم سد‌های استان خوزستان را معادل ۲۱ هزار و ٣٨٨ میلیون مترمکعب عنوان کرد و در ادامه بیان داشت: در حال حاضر ۱۴ هزار و ٣۴٢ میلیون مترمکعب آن دارای آب هستند. دبی ورودی در مواقع بحرانی بر مبنا پیش بینی‌های بارش و نتایج مدل‌های ریاضی تعیین می شود و نمی توان از هم اکنون گفت به چه میزان خواهد بود، اما سوابق آماری نشان می‌دهد که ورودی آب باید به بیش از یکهزار  مترمکعب بر ثانیه برسد تا بحرانی تلقی شود. در سد‌های استان خوزستان آمار ثبت شده تا ۱۰ هزار مترمکعب برثانیه وجود دارد، البته در حالت کلی بسته به ظرفیت خالی سد می شود بحرانی بودن دبی ورودی را نیز مورد سنجش قرار داد؛ گاهی در سد به اندازه کافی ظرفیت خالی وجود دارد و اگرچه ممکن است میزان ورودی رقم بزرگی باشد، اما بحران تلقی نخواهد شد چرا که آب ورودی در سد ذخیره و مهار می‌گردد.مدیر دفتر برنامه ریزی منابع آب خوزستان با بیان اینکه ضرورت ایجاد سد باید بر مبنای مطالعات دقیق باشد و پیوست‌های زیست محیطی حتما در آن لحاظ گردد، اظهار کرد: ساخت سد یک مسئله ساده نیست و بسیار پیچیده است. باید در هر منطقه بر اساس شرایط و مطالعات دقیق فنی ضرورت آن مشخص گردد و در مکانی ساخت سد مفید و در منطقه‌ای ممکن است که روش‌های غیر سازه‌ای پاسخ مسئله باشند.

سد دز؛ تولید ۵٢۰ مگاوات برق و آبیاری ۱٣۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی
سعید رئوفی نسب، مدیر عامل سد و نیروگاه دز  گفت: ورودی سد دز هم اکنون ٧۰۰ متر مکعب بر ثانیه است و خروجی آن نیز ۵۰۰ متر مکعب بر ثانیه و حدود ٧۰۰ ملیون متر مکعب گنجایش خالی جهت بارش‌های سیلابی وجود دارد. جای نگرانی در این زمینه نیست و در روز‌های آینده نیز خروجی بند را افزایش می‌دهیم تا برای باران‌های پیش رو آمادگی وجود داشته باشد.او افزود: سد دز ۵٢۰ مگاوات برق تولید می‌کند و در پایین دست نیز ۱٣۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی را آبیاری می‌نماید. برق تولید شده شمال خوزستان و همچنین بخش‌هایی از استان لرستان را تحت پوشش قرار می‌دهد. نزولات آسمانی امسال عالی بوده و برق به صورت حداکثری تولید می‌گردد. آب نیز به شکل گسترده رها می‌شود. لازم به ذکر است که بدنه سد نیز وضعیت خوبی دارد و به بهترین شکل مدیریت مخزن (مدیریت ارتفاع و ورودی و خروجی سد) صورت می‌پذیرد.امید است امسال با مدیریت مطلوب آب ذخیره شده در پشت سد ها کشاورزان خوزستانی و مردم حال خوبی داشته باشند.