معمای تصمیم‌گیری درباره قیمت بنزین

قیمت جهانی نفت که به زیر ۲۰ دلار رسید، محاسبات نشان داد حالا دیگر قیمت هر لیتر بنزین در ایران با احتساب نرخ ارز آزاد و نیمایی به قیمت بنزین فوب خلیج‌فارس نزدیک شده؛ حتی برخی برآورد کردند که قیمت بنزین در ایران از دیگر کشورها گران‌تر هم شده است. یکی از گزاره‌های پیشنهادشده به دولت، حرکت به سمت آزادسازی قیمت بنزین است، اما این تصمیم به مصوبه مجلس نیاز دارد و مجلس هم که فعلا جلسه برگزار نمی‌کند.اما طیبه سیاوشی، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی به‌تازگی گفته است: سه‌شنبه، طرح سه‌فوریتی تعطیلی یک‌ماهه کشور بر پایه اصل۷۹ قانون اساسی در صحن مجلس مطرح و درصورت تصویب و تأیید شورای نگهبان، همه مراکز دولتی، عمومی و خصوصی به‌جز هیأت‌دولت، ستاد مرکزی قوه قضاییه، مجلس، نهادهای نظامی، حاکمیتی و رفاهی تعطیل می‌شود. این نماینده مجلس توضیح داده است: منابع مالی طرح نیز فروش موقت بنزین آزاد، برداشت از صندوق توسعه با مجوز رهبری و کمک اعطایی بانک جهانی پیش‌بینی شده و مایحتاج دهک‌های پایین و افراد تحت پوشش بهزیستی و کمیته پیش‌پرداخت خواهد شد و صداوسیما موظف است یک شبکه را به‌صورت ۲۴ساعته در اختیار وزارت بهداشت قرار دهد.اینکه آیا مجلس سه‌شنبه جلسه علنی دارد تا تصمیم بگیرد، موضوع این گزارش نیست؛ چالش اصلی اینجاست که آیا نمایندگان مجلس در این شرایط آمادگی گفت‌وگو کردن درباره آزادسازی قیمت بنزین براساس قیمت‌های جهانی را دارند و مهم‌تر اینکه مردم با این تصمیم همراهی خواهند داشت؟
بنزین دلاری شود
آزادسازی قیمت بنزین در اقتصاد ایران یکی از پرچالش‌ترین تصمیم‌گیری‌ها نه در دولت، که در سطوح بالای حاکمیت است؛ چنان‌که قیمت بنزین به‌عنوان یکی از پرمصرف‌ترین فرآورده‌های نفتی در کشور به قیمت دلار گره خواهد خورد. هرچند از یک‌سو قیمت این فرآورده استراتژیک با قیمت جهانی آن بالا و پایین خواهد شد، اما مشکل جدی بی‌ثباتی نرخ ارز در ایران است که باعث می‌شود این پرسش بی‌پاسخ بماند که قیمت بنزین در داخل کشور براساس کدام نرخ ارز باید تعیین شود؛ ارز دولتی، ارز نیمایی یا ارز آزاد؟ اولویت نخست تصمیم‌سازان در ارتباط با بنزین بر حفظ نظام سهمیه‌بندی استوار است و بعید به‌نظر می‌رسد دست‌کم تا پایان عمر دولت حسن روحانی تغییری در این تصمیم ایجاد شود، با این حال یکی از گزاره‌های اصلاحی می‌تواند شناور کردن قیمت بنزین آزاد و مازاد بر سهمیه ماهانه براساس قیمت‌های جهانی باشد. البته این پیشنهاد وقتی جنبه عملیاتی‌تر پیدا می‌کند که مردم نسبت به نحوه بازتوزیع و مصرف پول‌های ناشی از فروش بنزین به قیمت آزاد و یا شناور اطمینان حاصل کنند.شناورسازی قیمت بنزین مازاد بر سهمیه‌بندی فعلی البته با یک مانع جدی هم مواجه است؛ اینکه افراد فاقد وسیله نقلیه که بنزین سهمیه‌ای دریافت نمی‌کنند، نسبت به کسانی که بنزین سهمیه‌ای دریافت می‌کنند، بازنده قلمداد می‌شوند و پیش‌شرط شناورسازی قیمت بنزین، تغییر مکانیسم بنزین سهمیه‌بندی از خودرومحوربودن به شهروندمحوربودن است؛ اتفاقی که نتیجه آن شکل‌گیری یک بازار آزاد انرژی و امکان خرید و فروش بنزین مازاد در نتیجه عرضه و تقاضا خواهد بود و دیگر نیازی به دخالت دولت در قیمت‌گذاری نخواهد بود.
نگرانی از افزایش قیمت نفت
هرچند دولت این روزها هم نگران افت شدید قیمت جهانی نفت است، اما تصمیم‌گیری برای قیمت بنزین بر مبنای قیمت فعلی نفت در بازارهای جهانی هم دردسرساز خواهد بود؛ چراکه ممکن است به‌زودی توافق نفتی بین کشورهای درگیر جنگ نفتی یعنی آمریکا، عربستان و روسیه صورت پذیرد و قیمت طلای سیاه رو به افزایش گذارد، در این صورت قیمت بنزین هم در بازارهای جهانی رو به صعود می‌گذارد و دوباره ارزان‌بودن قیمت بنزین در ایران نقل محافل خواهد شد.تصمیم‌گیری درباره قیمت بنزین در سال پایانی عمر دولت حسن روحانی به یک معما شبیه است؛ معمایی که شاید راز آن در دولت آینده فاش شود. فعلا منتظر آزادسازی قیمت بنزین نباشید.