جدال پول و ترافیک بر سر طرحی ناکارآمد

کرونا هر چه که نداشت، توزیع متوازن ترافیک داشت. در پی ورود نامبارک ویروس کرونا به ایران و ضرورت خودداری استفاده از وسایل نقلیه عمومی، اجرای طرح ترافیک لغو  شد و به دنبال آن شهروندان مجاز به تردد آزادانه در همه ساعات شبانه روز، در همه معابر شهر تهران شدند.انتظار اولیه این بود که با آزاد سازی ورود خودرو‌ها به معابر محدوده طرح ترافیک شاهد ترافیک بیشتری باشیم، اما نتیجه این شد که حجم زیادی از خودرو‌هایی که در زمان اجرای طرح ترافیک پشت محدوده طرح جمع می‌شدند، به داخل آن سرریز شدند و این موضوع موجب توزیع متوازن ترافیک در سطح شهر و حتی کاهش ترافیک در محدوده بیرونی طرح ترافیک شد.گرچه پلیس راهور در گزارشات خود از افزایش ۷۰ درصدی ترافیک تهران خبر می دهد، اما شهروندان از ترافیک موجود رضایت دارند و بر خلاف نظر پلیس  می گویند که زودتر به مقصد می‌رسند.بی شک با لغو طرح ترافیک تعداد خودرو‌های عبوری در سطح شهر افزایش یافته‌اند، اما این افزایش تعداد خودروها به دلیل نبود ممنوعیت در ورود خودرو‌ها به مرکز شهر، تمرکز خودرو‌ها در محدوده بیرونی طرح ترافیک را کاسته است.

نگاه تجاری و کالا محوری به طرح ترافیک
تغییر در نحوه اجرای طرح ترافیک و نگاه کالا محوری شهرداری تهران به مجوز طرح ترافیک در سال های اخیر سبب شد، معابر شهری نه تنها خلوت تر، بلکه شلوغ تر و بی نظم‌تر شوند.در گذشته تعداد محدودی خودرو و در اندازه ظرفیت محدوده طرح، مجوز ورود به طرح ترافیک را داشتند که موجب ایراد رانت شده بود، اما در مدل جدیدی که مدیریت شهری اجرا کرد، چون با نگاه کالا محوری و کسب درآمد بود، نتیجه اش فروش بیشتر برای سود بیشتر شد و در نتیجه این فروش بیشتر٬ ترافیک نیز افزایش یافت.شهرداری تهران در این مدل هیچ محدودیتی برای ورود تعداد خودرو‌ها به محدوده طرح ترافیک نداشت و هر کسی که پول می‌داد، می‌توانست وارد محدوده طرح ترافیک شود. آن‌هایی هم که نمی‌خواستند پول دهند، پشت محدوده طرح ترافیک تجمع می‌کردند و بر ترافیک این محدوده می‌افزودند.همین موضوع تصدیقی بود بر اعتراض چند ساله شهروندان. شهروندانی که معتقدند طبق آمارها طرح ترافیک کمکی به کاهش آلودگی هوا نکرده است. مسئولان شهری با فروش مجوزهای روزانه تردد به محدوده طرح ترافیک آن هم به تعداد نامحدود نشان دادند که اعتراض شهروندان به جاست و هدف از اجرای این طرح چیز دیگری است.

طرح ناکارآمد و طرح ناکارآمدتر
اگرچه هیچ کدام از دو مدل قدیم و جدید طرح ترافیک در کاهش ترافیک شهری موفق نبودند، اما می‌توان گفت طرح جدید ناکارآمدتر یا بدتر بود.ناکامی‌های طرح ترافیک جدید برای مقابله با آلودگی هوا و ترافیک شهری بار‌ها و بار‌ها از سوی کارشناسان مورد انتقاد قرار گرفت و هدف از اجرای آن کسب درآمد عنوان شد٬ اما مسئولان شهرداری هیچگاه این سخنان را نپذیرفتند و با استناد به پاکی هوا در اولین سال اجرای این طرح در سال ۹۷، پاکیزگی هوا را نتیجه اجرای طرح خود دانستند. حال آن که افزایش کم سابقه بارندگی‌ها در سال ۹۷ و تأثیر آن بر کاهش آلایندگی هوا بر کسی پوشیده نیست.دست بر قضا این بارندگی‌ها در سال ۹۸ رخ نداد و در دومین سال اجرای این طرح شرایط اضطرار آلودگی هوا یک ماه زودتر از سال‌های قبل رخ داد و شهر را درگیر خود کرد.البته این اتفاق به این معنا نیست که عامل آلودگی هوا خودرو‌های سواری تهران هستند، بلکه به این معناست که طرح شهرداری نقشی در کاهش آلودگی هوا نداشته است. اگر فرض بگیریم که خودرو‌های سواری عامل آلودگی هوای تهران هستند، با اجرای طرح جدید ترافیک باید شاهد کاهش آلودگی هوا می‌بودیم٬ اما موضوع این است که نه طرح شهرداری تأثیری در کاهش آلودگی هوا داشته و نه خودرو‌های سواری عامل آلودگی هوا بوده اند.

طرحی برای مقابله با  ۳ درصد از آلایندگی کل
گزارشات محیط زیست حاکی از سهم ۳ درصدی خودرو‌های سواری در آلودگی هوای تهران است و علت اصلی آلودگی هوا را کارخانه‌های صنعتی اطراف تهران و خودرو‌های دیزلی می‌دانند که بیشتر آن‌ها اتوبوس‌های دیزلی درون شهری و کامیون‌ها هستند.به عبارتی طرح ترافیک شهرداری فقط ۳ درصد از عوامل آلایندگی هوای تهران را در بر گرفته است و چون محدودیتی برای اتوبوس‌های دیزلی شرکت واحد و کارخانه‌های اطراف تهران ندارد، لذا سهم آن هم از تأثیرگذاری در کاهش آلودگی هوا همان ۳ درصد است.

رئیس کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورای شهر، گواه هدف طرح ترافیک برای درآمدزایی
نگاهی به میزان اثرگذاری طرح جدید ترافیک بر کاهش آلودگی هوا و میزان پول‌هایی که تحت عنوان عوارض ورود به طرح ترافیک از مردم گرفته می‌شود، نشان می‌دهد، اجرای این طرح هدفی جز کسب درآمد ندارد.گواه این ادعا هم سخنان محمد علیخانی رئیس کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورای شهر تهران در اعتراض به دستور ستاد مقابله با ویروس کرونا برای لغو طرح ترافیک در دوران کرونایی است.دو هفته پس از تعطیلات نوروزی و در شرایطی که هنوز لغو اجرای طرح ترافیک به دستور ستاد ملی مقابله با ویروس کرونا تداوم داشت، شهرداری تهران در اقدامی خودسرانه و بدون هماهنگی با مرجعی که دستور لغو طرح را داده بود، اعلام کرد که از شنبه ۳۰ فروردین طرح ترافیک دوباره اجرا می‌شود٬ اما ستاد ملی مقابله با کرونا به سرعت اعلام کرد که همچنان اجرای طرح ترافیک لغو است و اجازه اجرای این طرح را نمی‌دهد.علیخانی که این تصمیم ستاد کرونا را تاب نیاورده بود، در اولین جلسه شورا پس از این اتفاق گفت: ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرده که ورود خودرو‌ها به محدوده طرح ترافیک آزاد است،اما این تصمیم به این معناست که سقف ورود به طرح برداشته شود و به این معنا نیست که عوارض آن هم بخشیده شود.علیخانی در سخنان خود به صراحت نشان داد که مشکلی با ورود بیش از سقف مجاز خودرو به طرح ندارد و مشکلش گرفتن عوارض (پول) است. حال آن که اگر قرار باشد پولی گرفته شود، اقشار ضعیف توان ورود به طرح را نخواهند داشت و باید در وسایل نقلیه عمومی نظیر مترو و اتوبوس تجمع کنند و احتمال ابتلای به کرونا برای آن‌ها بیشتر شود.همین دو خط جمله کافیست که نشان دهد، در بطن ادعای مدیریت شهری برای ایجاد فاصله اجتماعی چه مفهومی خوابیده و بین فهم ما و آن ها از فاصله اجتماعی چه تفاوتی است.طی یک ماه گذشته شهرداری تهران ۳ مرتبه خواسته که طرح پول گرفتن از مردم به بهانه کاهش آلودگی هوا و روان سازی ترافیک را اجرایی کند که هر بار هم با وتوی ستاد ملی مقابله با ویروس کرونا مواجه شده است. آن هم در فروردین ماه که با گرم تر شدن هوا و افزایش بارندگی‌ها خبری از وارونگی هوا نیست و به مدد بارندگی‌ها هوای تهران قابل قبول و یا پاک است.

تیر دوم مدیریت شهری برای اجرای طرح ترافیک
به هر حال پس از سخنان علیخانی ستاد ملی مقابله با ویروس کرونا برای بار دوم، وارد میدان شد و این بار با رد سخنان علیخانی٬ بر خواسته او خط بطلان کشید و اعلام کرد، ورود شهروندان به طرح ترافیک کاملا رایگان و بدون هزینه است.اما مدیریت شهری دست بردار نبود و عزم خود را جزم کرده بود که برای ورود شهروندان به طرح ترافیک از آن‌ها پول بگیرد.شهرداری با تصور اینکه هر روز، توقف اجرای طرح، به منزله سوخت دادن او در کسب درآمد است، این بار با معرفی سید مناف هاشمی به عنوان معاون ترافیک شهرداری تهران بازی جدید را شروع کرد.

تیر سوم
مناف هاشمی با ارائه طرح اجباری شدن استفاده از ماسک در مترو و اتوبوس، با این بهانه که این اقدام مخاطرات سرایت ویروس کرونا در بین شهروندان را از بین می‌برد، وانمود کرد که چون استفاده از مترو برای شهروندان ایمن است، لذا رایگان بودن ورود به طرح ترافیک توجیهی ندارد و اگر کسی نمی‌خواهد هزینه دهد، می‌تواند بدون نگرانی از کرونا، سوار مترو شود.اما در این ماجرا ستاد ملی مقابله با ویروس کرونا بخش اول آن را تأیید و بخش دوم را هم رد کرد. با اعلام ستاد ملی مقابله با ویروس کرونا ورود شهروندان به مترو و اتوبوس از روز ۱۳ اردیبهشت تنها با داشتن ماسک مجاز شد، اما ورود به طرح ترافیک همچنان رایگان و بدون سقف محدودیت است.طرح مناف هاشمی به قدری بهت انگیز بود که حتی عضو شورای شهر تهران را هم به اعتراض واداشت.

مخالفت عضو شورا با طرح مناف هاشمی
الهام فخاری عضو شورای شهر تهران در مورد استفاده اجباری از ماسک در حمل و نقل عمومی پایتخت گفت:‌ هر چند استفاده از ماسک طبق دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های بهداشتی لازم است، اما باید توجه داشت ماسک فاصله اجتماعی ایجاد نمی‌کند و در صورت رعایت نکردن فاصله اتفاق عجیبی جهت پیشگیری از کرونا به وقوع نمی‌پیوندد. در حال حاضر علی رغم اینکه تعداد مسافران مترو و اتوبوس هنوز به آمار قبل از کرونا نرسیده، اما رعایت فاصله یک متری بسیار مشکل است و اگر طرح ترافیک دوباره اجرایی شود قطعاً اجرای فاصله اجتماعی غیرممکن خواهد بود.
رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران با اشاره به اینکه مخالف اجرای طرح ترافیک هستم، گفت: لغو طرح ترافیک باعث رعایت فاصله اجتماعی می‌شود.

تیر آخر در مسیر...
ظاهرا مدیریت شهری تهران این بار تصمیم گرفته بود که هر طور شده به مردم اثبات کند که هدفش از اجرای طرح ترافیک پول گرفتن است و اگر بخشی از مردم نسبت به این هدف شک دارند، شک آن‌ها را به یقین تبدیل کند.
حالا محمد علیخانی برای تبدیل شک مردم به یقین پیش قدم شده و طرحی ارائه داده که بر اساس آن ساکنین محدوده طرح ترافیک می‌توانند با ۷۰ درصد تخفیف در محدوده طرح ترافیک تردد کنند.ارزان بودن طرح ترافیک حامل این پیام است که هر کسی می‌خواهد وارد محدوده طرح ترافیک شود، بشود! اما پول ناچیزی هم به ما بدهد، تا اجازه ورود بدهیم.علیخانی در مورد این طرح گفت: قرار است این بسته هفته آینده در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا که با حضور رئیس جمهور برگزار می‌شود به سرانجام برسد و تکلیف طرح ترافیک تهران مشخص شود و حمایت‌های لازم انجام و اجرای طرح به تصویب برسد. همه جوانب در این طرح دیده شده٬ به طوری که کارکنان بتوانند قبل از ۸ در طرح حضور یابند و از ساعت ۲ تا ۴ بدون هزینه خارج شوند. همچنین طرح ترافیک برای کادر پزشکی، آژانس‌ها و تاکسی‌های اینترنتی رایگان خواهد بود.