ناگفته‌های وکیل نجفی درباره پرونده قتل استاد

گروه جامعه: روزنامه آرمان ملی با حمیدرضا گودرزی وکیل محمدعلی نجفی گفت‌وگویی انجام داده که در ادامه می‌خوانید.
براساس چه مستنداتی به این نتیجه رسیده‌اید که قتل مرحومه میترا استاد توسط آقای نجفی غیر‌عمد بوده است؟
پرونده آقای نجفی یکی از بزرگ‌ترین پرونده‌های جنایی تاریخ ایران است. دلیل این موضوع نیز آن است که از زمان وقوع قتل تاکنون اغلب اقشار جامعه پیگیر مراحل مختلف رسیدگی به این پرونده بوده و همواره اخبار مربوط به این پرونده را از رسانه‌های گروهی پیگیری کرده‌اند. زمانی که بنده پرونده این قتل را مطالعه کردم متوجه شدم نواقص زیادی در این پرونده وجود دارد که این نواقص را به دادگاه اعلام کردم و از دادگاه درخواست کردم پرونده را دوباره به دادسرا ارجاع بدهد. قاضی پرونده آقای کشکولی انسان صبور و با‌حوصله‌ای است و به همین دلیل دو جلسه برای رفع نواقص پرونده برگزار شد. در این دو جلسه وقایع بسیار مهمی رخ داد که سیر دادرسی به این پرونده را دگرگون کرد.
در این دو جلسه چه اتفاقات مهمی رخ داد؟
یکی از مسائلی که در این جلسات مطرح شد این بود که گزارشاتی که تیم بررسی صحنه جرم داده بود با مندرجات گزارش پزشکی قانونی و دیگر اوراق پرونده در تعارض قرار داشت. به عنوان مثال تیم بررسی صحنه عنوان کرده گلوله به پشت دست خورده و از کف دست خارج شده است. این در حالی است که براساس گزارش پزشکی‌قانونی گلوله به کف دست اصابت کرده و از پشت دست خارج شده است. نکته دیگر اینکه عنوان شده شکل محل اصابت گلوله به قفسه سینه دایره‌ای‌شکل و مدور است؛ در حالی است که شکل محل گلوله بیضوی شکل بوده است. اگر گلوله کالیبر ۹ میلی‌متری به صورت مستقیم به جایی برخورد کند محل برخورد دایره‌ای شکل خواهد بود. این در حالی است که محل برخورد گلوله به قفسه سینه مرحومه میترا استاد بیضوی‌شکل بوده است.
این مسأله به معنای آن است که گلوله به صورت مستقیم به خانم استاد برخورد نکرده و به جای دیگری برخورد و کمانه کرده است. این موضوع مسیر دادرسی به این پرونده را تغییر داد. به همین دلیل ما از دادگاه درخواست کرده‌ایم گلوله‌ای که به مرحومه استاد برخورد کرده معاینه و بررسی شود تا مشخص شود این گلوله سالم است یا تغییر شکل داده است. در نتیجه کارشناسان اداره تشخیص هویت گلوله را مورد بررسی بیشتر قرار داده‌اند. گزارشی که ایشان در این باره ارائه کرده‌اند تکان‌دهنده بوده است. در این گزارش آمده بود که نصف مخروط بالای گلوله دفرمه شده و از بین رفته است. در نتیجه گلوله دفرمه و محل اصابت گلوله غیر‌مستقیم بوده است. اگر این دو قضیه را کنار هم قرار بدهیم برای کسانی که درباره امور جنایی آگاهی دارند یک تئوری و فرضیه را به وجود می‌آورد. فرضیه به وجود آمده نیز این‌گونه بوده که گلوله در ابتدا به جایی خورده و پس از کمانه کردن به خانم استاد برخورد کرده است. اداره تشخیص هویت دو تئوری داشت. تئوری نخست این بود که یک گلوله به دست خورده و از دست خارج شده و گلوله دیگری به قفسه سینه خورده که باعث مرگ شده است. تئوری دوم این بود که همان گلوله‌ای که به دست خورده از دست خارج شده و به قفسه سینه اصابت کرده و سبب مرگ خانم استاد شده است. به صورت طبیعی باید در دادسرا مشخص می‌شد که کدام تئوری در بررسی پرونده محوریت داشته است. این در حالی است که چنین وضعیتی وجود نداشت و یکی از نواقص پرونده همین بوده است.
از تعداد گلوله‌های شلیک شده مشخص نبود که آیا همان گلوله‌ای که به دست خورده به قفسه سینه هم برخورد کرده است؟
گزارش اولیه حکایت از این داشت که سه گلوله به سقف، گلوله‌هایی که به دیوار برخورد کرده و یک گلوله نیز به دست و در نهایت قفسه سینه خورده که مجموع تعداد آثار باقی‌مانده از گلوله‌ها ۹ گلوله بوده است. با این وجود در تحقیقات بعدی مشخص شد سه اثر گلوله در سقف، یک اثر گلوله در لبه وان، یک اثر گلوله در دیوار سمت راست، یک اثر گلوله در کابینت زیرروشویی، یک اثر گلوله در دیوار بالای وان، یک اثر گلوله روی دیواری که در کنار دیوار بالای وان قرار دارد، یک اثر گلوله در دست و یک اثر گلوله نیز در قفسه سینه وجود داشته است. در نتیجه در مجموع ۱۰ اثرگلوله در محل قتل وجود داشته است. مسأله مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که تا زمانی که دادگاه تشکیل شد، رأی صادر شد و پرونده برای اولین بار به دیوان عالی کشور ارسال شد و رأی نقض شد و برگشت، فکر نمی‌کردیم که سقف محل قتل کاذب باشد.
چرا در تحقیقات بعدی یک اثر گلوله اضافه شد؟
این اتفاق به دلیل عدم‌دقت در تحقیقات صورت گرفته و عمدی در کار نبود. نکته مهم اینکه سه اثر گلوله به سقف کاذب برخورد کرده است. کارشناسان گمان می‌کردند این گلوله‌ها از سقف عبور کرده و در سقف قرار دارد. با این وجود تلاش کارشناسان برای اثبات این ادعا به نتیجه نرسید. مسأله دیگر اینکه اسلحه‌ای که با آن قتل صورت گرفته ۱۳ گلوله داشته که پنج گلوله آن شلیک شده و هشت گلوله نیز کشف شده است. هنگامی که در تحقیقات پرونده‌های جنایی و به خصوص پرونده‌ای به این درجه از اهمیت به قدر کافی دقت نشود، احتمال خطا وجود خواهد داشت. روزی که آقای نجفی خود را معرفی کرد، در گزارش نیروی انتظامی عنوان شده آقای نجفی یک قبضه اسلحه، یک خشاب و پنج گلوله تحویل داده، در حالی که در گزارشات بعدی تعداد گلوله‌های تحویل داده شده به هشت تیر افزایش پیدا کرده است. این یک اشتباه محاسباتی بوده است. به نظر می‌رسد تیم‌های تحقیقات جنایی ما هنوز تجربه کافی در زمینه پرونده‌های بسیار مهم اجتماعی را ندارند. پرونده آقای نجفی، پرونده‌ای ساده و معمولی نبوده؛ بلکه در یک فضای سنگین رسانه‌ای و اجتماعی دنبال شده است. به همین دلیل به نظر می‌رسد در بررسی این پرونده نوعی تعجیل ناخواسته صورت گرفته که تعمدی نبوده است.
آیا از این برداشت اطمینان دارید؟
بله، تعمدی در کار نبوده، بلکه تعجیل صورت گرفته است. به عنوان مثال دادسرا به دنبال این بوده که پرونده را هر چه زودتر به دادگاه تحویل دهد. در صحنه قتل دو گلوله کشف شده؛ یک گلوله در بدن مرحومه بوده و گلوله دیگری که در حمام پیدا شده است. سوال این است که سه گلوله دیگر چه شده است؟ هیات کارشناسی سه نفره معتقد است این گلوله‌ها به دلیل اینکه به سقف خورده و سپس به دیوار برخورد کرده پودر شده، تجزیه شده و روی زمین ریخته شده است. بخشی از گلوله‌های پودر شده را نیز به ما نشان داده‌اند. با این وجود این موضوع که آیا این سه گلوله پودر شده یا خیر، هنوز برای بنده قابل‌درک و فهم نیست.
آیا این مسأله امکان‌پذیر است که گلوله‌ها پس از برخورد با سقف و دیوار پودر شود؟
قسمت‌های بسیار ریز گلوله‌ها که پودر شده وجود دارد. آخرین نظر کارشناسان این بوده که این گلوله‌ها به دلیل اینکه چند بار با دیوار و سقف برخورد و کمانه کرده تجزیه شده و در اینکه پنج گلوله شلیک شده، تردیدی وجود ندارد.
در چه شرایطی شلیک پنج گلوله سبب ایجاد ۱۰ اثر گلوله در محل قتل شده است؟
این موضوعی است که برای بنده به عنوان وکیل پرونده و کسی که سال‌ها بازپرس ویژه قتل در تهران بوده‌ام جای سوال دارد. گلوله‌ای که به صورت مستقیم به جایی برخورد می‌کند دارای مشخصات خاص خود است و گلوله‌ای که کمانه می‌کند دارای مشخصات دیگری است. گلوله ۹ میلی‌متری هنگامی که به صورت مستقیم برخورد می‌کند، جای اصابت آن حدود ۹ میلی‌متر تا یک سانتی‌متر یا یک و یک‌دهم سانتی‌متر است. در حالی که محل اصابت گلوله روی بدن خانم استاد یک و نیم در دو سانتی‌متر بوده است. دو گلوله که به سقف خورده نیز چنین وضعیتی دارد و محل اصابت یک و نیم در دو بوده است. کارشناسان معتقدند این گلوله‌ها براثر کمانه کردن به چنین وضعیتی دچار شده‌اند.
آیا در طول روند بررسی پرونده این فکر به ذهن شما خطور نکرد که ممکن است گلوله‌های متفاوتی از اسلحه‌های متفاوتی شلیک شده باشد؟
خیر، بنده چنین برداشتی نداشتم. همه گلوله‌ها کالیبر۹ میلی‌متری است و براساس اظهارات کارشناسان، گلوله‌ای که از بدن خانم استاد خارج شده نیز از همین اسلحه شلیک شده است. کارشناسان احتمال می‌دهند گلوله‌ها چندین بار کمانه کرده‌اند. هر چند یکی از کارشناسان عنوان می‌کرد در محیط کوچک حمام امکان کمانه کردن گلوله‌ها وجود نداشته است. ملاک کار وکلا اظهارات موکل خود است. آقای نجفی بیش از ۴۰ سال سابقه مدیریت کلان در کشور داشته است. هنگامی که در دادگاه به صورت رسمی و علنی نحوه وقوع قتل را توضیح می‌دهد جای هیچ‌شک و شبهه‌ای در اینکه قتل توسط ایشان صورت گرفته وجود ندارد. حتی هنگامی که بنده به عنوان موکل با ایشان درباره تعداد گلوله‌ها و کمانه کردن آنها صحبت می‌کنم مورد انتقاد ایشان قرار می‌گیرم. سوال مهم بنده این است که چگونه پنج گلوله شلیک شده ۱۰ محل اصابت گلوله از خود برجای گذاشته است. اگر کارشناسان توجیهی منطقی برای این موضوع داشته باشند که قابل قبول است وگرنه باید در پی روشن شدن جزئیات قضیه و رفع ابهامات باشیم. یکی از گلوله‌های شلیک شده به لبه وان خورده و در زیر وان فرو رفته است. با این وجود مرجع قضایی حاضر نیست این گلوله را خارج کند. ما معتقدیم «دی‌ان‌ای» خانم استاد روی این گلوله وجود دارد و تئوری‌های قتل عمد را از بین می‌برد.
خارج کردن این گلوله ممکن است چه تغییری در روند بررسی این پرونده ایجاد کند؟
کارشناسان عنوان می‌کنند یک گلوله به دست خورده و سپس به قفسه سینه خانم استاد برخورد کرده است. البته دیوان عالی کشور این استدلال را نپذیرفته است. ما معتقد هستیم گلوله‌ای که به دست خورده با گلوله‌های که به قفسه سینه خانم استاد برخورد کرده دو گلوله بوده است. استدلال ما این است که در وان حمام که خانم استاد در آنجا افتاده چند قطره خون نیز به سختی مشاهده شده است. این در حالی است که در کف حمام و با فاصله از وان لکه‌های بزرگ خون دیده می‌شود. در نتیجه می‌توان نتیجه‌گیری کرد که گلوله به دست خورده، خونریزی کرده و به لبه وان فرو رفته است. به همین دلیل اگر این گلوله خارج شود و آزمایش «دی‌ان‌ای» روی آن انجام شود به احتمال زیاد تئوری‌های قبلی را نقض خواهد کرد، اما تا امروز این کار انجام نشده است. دکتر کاهانی، پزشک قانونی در جلسه دادگاه تقاضا کرده که نبش قبر جسد میترا استاد انجام شود تا از استخوان جناق سینه ایشان رادیولوژی صورت بگیرد که فرضیه عمدی بودن قتل را منتفی می‌کرد؛ اما این تقاضا مورد موافقت دادگاه قرار نگرفت. از سوی دیگر هیچ دادگاهی حاضر نشد گلوله‌ای را که در زیر وان قرار دارد، خارج کند تا آزمایش دی‌ان‌ای خانم استاد روی آن انجام شود. این مسائل نقاط تاریکی است که زوایای پرونده را روشن می‌کند اما تلاش وکلا تاکنون به جایی نرسیده است.
از لحظه وقوع قتل تا زمانی که آقای نجفی خود را به نیروی انتظامی معرفی می‌کند چه اتفاقاتی رخ می‌دهد؟
پس از وقوع قتل آقای نجفی نامه‌ای خطاب به دختر خود می‌نویسد، به راننده خود زنگ می‌زند و نامه و لوزام شخصی خود را به راننده می‌دهد که به دخترش تحویل بدهد. پس از آن آقای نجفی اسلحه را با پروانه حمل آن برداشته، از منزل خارج شده و با اتومبیل‌های کرایه‌ای به قم سفر کرده است. ایشان پس از زیارت حرم حضرت معصومه(س) و خواندن فاتحه بر مزار والدین خود، دوباره با اتومبیل‌های کرایه‌ای به تهران بازگشته است. پس از اینکه به تهران رسیده، تاکسی گرفته و خود را به اداره آگاهی معرفی کرده است. در دادگاه عنوان می‌کردند آقای نجفی قصد داشته از کشور خارج شود. سوال اینجاست چگونه فردی که قصد داشته از کشور خارج شود کارت ملی، گذرنامه و حساب‌های بانکی خود را به دختر خود تحویل می‌دهد و با خود نمی‌برد؟ آیا کسی که قصد داشته از کشور خارج شود به اداره آگاهی شاپور می‌رود و از مأموری که آنجا حضور داشته خواهش می‌کند وی را پیش رئیس پلیس ببرد؟ بنده از آقای نجفی سوال کردم چرا مصاحبه کردید؟ ایشان در پاسخ داد من مصاحبه کردم که مردم کشورم متوجه شوند که من قصد ندارم از کشور خارج شوم. واقعیت این است که زندگی آقای نجفی به دلیل تشنجات زیادی که در محیط منزل با خانم استاد داشته ویران شده است. آقای نجفی نیز با نیت قبلی اقدام به قتل نکرده است. ایشان عنوان می‌کند قصد من این بوده که ایشان را بترسانم که یا دست از رفتارهای مخرب خود بردارند یا اینکه به صورت دوستانه جدا شود. در نتیجه قتل کاملا به صورت غیر‌قابل پیش‌بینی صورت گرفته است.
روند گرفتن رضایت از خانواده مرحومه استاد به چه صورت بوده است؟ آیا شایعه وساطت برخی بزرگان صحت داشته است؟
مذاکره برای رضایت گرفتن از خانواده مرحومه استاد کار یک روزه نبوده است. تلاش ما این بود که شرایط روحی و روانی نامناسب پدر و مادر و برادر مرحومه استاد را درک و تلاش کنیم وضعیت روانی این خانواده داغ‌دیده نسبت به گذشته بهتر شود. در ابتدای این پرونده اظهاراتی مطرح می‌شد که ممکن بود هیچ‌گاه منجر به گرفتن رضایت از خانواده استاد نشود. خانواده خانم استاد در کرمانشاه دارای طایفه‌ای هستند که این طایفه بزرگانی دارد. دوستان آقای نجفی در این منطقه با بزرگان این طایفه مذاکره کردند تا رضایت آنها را جلب کنند. در این زمینه حتی برخی از دوستان آقای نجفی که دارای سمت‌های سیاسی هستند به این روند کمک کردند. بنده با پدر خانم استاد صحبت کردم. ایشان فرد آرام و متینی است و هیچ‌گاه سخن اهانت‌آمیزی نگفت. از طرف دیگر هنگامی که بزرگان طایفه با خانواده آقای استاد و برادر مرحومه گفت‌وگو کردند، ما نیز رفتارهایی نشان ندادیم که سبب ناراحتی خانواده استاد شود. در نتیجه روند مذاکرات به سمت مثبت شدن حرکت کرد و در نهایت نیز به رضایت منجر شد. در این زمینه بهای مهریه خانم استاد که هزار و سیصد و شصت و دو سکه طلا بوده به ورثه پرداخت شده و حدود دومیلیارد تومان هم برای مخارج فرزند خانم استاد در نظر گرفته شده است. آقای نجفی اصرار داشت برای اینکه آینده فرزند خانم استاد با چالش مواجه نشود مبلغی برای تأمین آینده فرزند ایشان اختصاص داده شود. متأسفانه جنجال‌های رسانه‌ای سبب بازگشت آقای نجفی به زندان شد. هنگامی که رضایت اولیای‌دم گرفته شد آقای نجفی آزاد شد. با این وجود به محض آزادی ایشان یک فضای سنگین رسانه‌ای علیه ایشان صورت گرفت که منجر به این تصمیم شد که ۴۸ ساعت بعد ایشان دوباره به زندان منتقل شود. تا امروز نیز ما تمام مراحل قانونی آزادی ایشان را انجام داده‌ایم؛ اما به دلیل حساسیت‌هایی که روی این پرونده وجود دارد اجازه آزادی ایشان داده نمی‌شود.