عزای عمومی برای بلوط ایرانی

جنگل‌های زاگرس
از شمال غرب تا جنوب غرب کشور را تشکیل می‌شوند، جنگل‌هایی که از ۵۰۰ سال گذشته به عنوان منبع تغذیه، حیات وحش و گیاهان متعدد هستند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها درختان بلوط است.درختان بلوط از جمله گنج‌های کهن سال ایران زمین به شمار می‌آیند. عمر این گونه به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسد حتی بر اساس برخی از گزارش ها، درختان بلوط یکی از مناطق ایران بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ سال عمر دارند.در دنیا بیش از ۶۰۰ گونه درخت بلوط وجود دارد. بیشتر این درختان برگ ریز هستند و تنها چند گونه از آن‌ها در دنیا همیشه به صورت سبز دیده می‌شوند.بیشتر درختان بلوط در دنیا در نیم کره شمالی زمین رشد می‌کنند. این درختان در جنگل‌های معتدل، مدیترانه‌ای و گرمسیری و حتی در دامنه‌های کوه‌ها دیده شده اند.بر اساس برخی از گزارش‌ها حدود ۷۸ گونه از این درختان هم اکنون در معرض خطر انقراض قرار دارند.

درختان بلوط ایران
درختان بلوط ایران نیز مانند سایر مناطق جهان در نقاط مختلف پراکنده اند، به صورتی که می‌توان این درختان را در تمام نقاط ایران یافت.از جمله گونه‌های موجود در ایران، برودار یا بلوط ایرانی، یول یا بلوط لبنانی، بلند مازو، اوری، سفید مازو، مازوج، دار مازو، بلوط حلبی، بلوط کوهی، بلوط آذری که بیشتر در نقاط بلند دیده می‌شوند، بلوط جنگلی در نقاط نیمه مرطوب رشد می‌کنند و مازوی گزانگبین که در مناطق خشک ایران می‌روید.

آمار نهایی از درختان بلوط در ایران
طبق مشاهدات و آمار‌ها مساحت کل جنگل‌های ایران ۱۲ میلیون هکتار است که بیش از ۵۵ درصد این جنگل‌ها را گونه‌های مختلف بلوط تشکیل داده اند. گونه بلوط بخش اساسی از نواحی روستایی غرب کشور را پوشش می‌دهد که به صورت درخت یا درختچه هستند.برگ‌های این گونه به شکل بیضی شکل یا کشیده و باریکند و برگ‌هایی برای تصفیه هوا یا سایه افکنی دارد که مناسب رشد در خاک کم عمق نیستند.جنگل‌های زاگرس پر از درختان بلوط است که گاهی ارتفاع آن‌ها به ۵۰ متر و قطر تنه شان به ۳ متر می‌رسد.هر درخت بلوط از سن ۲۰ تا ۵۰ سالگی تولید میوه کند و پس از آن هر سال حدود ۲ هزار میوه می‌دهد، با این حال از هر ۱۰ هزار میوه، تنها یک دانه بلوط می‌تواند تبدیل به درخت شود.علی بالی معاون دفتر مدیریت اکوسیستم زیستگاه و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص زوال جنگل‌های زاگرس، اظهار کرد: رویشگاه زاگرسی کشور در سالیان گذشته تحت تاثیر فعالیت‌های انسانی و اثرات سوء آن قرار گرفته است.وی با بیان اینکه برخی فعالیت‌ها منجر به نابودی زاگرس شده است، گفت: فعالیت‌های زیرساختی مانند توسعه راه‌ها، معادن، بهره برداری از جنگل، کشت‌های پایین اشکوب، چرای دام، تغیرات اقلیم از جمله تاثیرات رو به زوال رویشگاه زاگرس هستند.بالی با اشاره به اینکه ضعف و آشفتگی در اکوسیستم موجب آسیب پذیر شدن جنگل‌ها شده است، افزود: ۴۰ درصد رویشگاه‌های ایران را جنگل‌های زاگرس تشکیل می‌دهند همچنین عمده آب کشور توسط این رویشگاه‌ها تامین می‌شود.

وی ادامه داد: همچنین جنگل‌های زاگرس نقش مهمی در ایجاد پدیده گرد و غبار در کشور دارند، اما هم اکنون این رویشگاه مهم کشور رو به زوال رفته است.معاون دفتر مدیریت اکوسیستم زیستگاه و امور مناطق تصریح کرد: زاد آوری در زاگرس تحت تاثیر عوامل محتلف قرار گرفته است و با وجود این که تلاش‌های زیادی توسط دستگاه‌های مختلفی برای نجات آن صورت گرفته، اما به دلیل پراکندگی زیستگاه‌ها مدیریت و اداره آن بسیار سخت است.وی با اشاره به احیای جنگل‌های زاگرس و درختان بلوط آن، اظهار کرد: موضوع آتش سوزی جنگل‌ها موضوع جدیدی نیست به طور کلی در کشور و جهان این اتفاق رخ می‌دهد بخش بسیار کمی از این آتش سوزی‌ها طبیعی است، اما برخی از این حوادث ریشه انسانی دارد.بالی با بیان این که اکوسیستم‌ها با چندین روش مختلف احیا می‌شوند، گفت: ممکن است این رویشگاه‌ها قرق شوند و یا این که فعالیت‌های مکانیکی و بذر پاشی و نهال کاری درآن انجام شود به همین دلیل می‌توان با مدیریت درست آن را احیا کرد.وی با تاکید براین که اقدامات فراوانی برای جلوگیری از قاجاق چوب بلوط از جنگل‌های زاگرس صورت گرفته است، افزود: سازمان جنگل‌ها و محیط زیست وهمچنین نیرو‌های انتظامی برای مبارزه با قاچاق چوب و جلوگیری از تغییر کاربری اقداماتی انجام داده اند، اما میزان تجهیزات آن‌ها از نظر پرسنلی و حفاظتی باید تقویت شوند.بالی اشاره‌ای به بودجه حفاظت از جنگل‌ها کرد و گفت: متاسفانه اعتبارات تخصیص یافته برای حفاظت از این مناطق کافی نیست.

سنجاب‌ها
سنجاب‌ها عاشق بلوط هستند، آن‌ها تمام بلوط‌هایی را که در طول سال پیدا می‌کنند در زیر خاک مخفی می‌کنند تا کسی آن‌ها را پیدا نکند، اما در طول زمستان هر سنجابی از هر ۱۰۰ بلوطی که مخفی کرده تنها ۲۰ عدد از آن را پیدا می‌کند و جای ۸۰ بلوط مخفی شده را فراموش می‌کند که همین باعث می‌شود این دانه‌ها در سال‌های بعد به درخت بلوط تبدیل شوند.

خواص درخت بلوط
میوه درخت بلوط خواص متعددی دارد که هم اکنون این میوه در برخی از مناطق شمالی کشور به شکل آجیل مصرف می‌شود. این میوه پر از مواد مغذی تانن است که جزء میوه‌های کمیباب در جهان محسوب می‌شود.
در گذشته میوه آن را خشک می‌کردند و مانند چای می‌نوشیدند. پوست درخت و برگ بلوط نیز خواص درمانی دارد که در طب سنتی از آن استفاده می‌شود، اما چوب درخت بلوط که یکی از مقاوم‌ترین و محکم‌ترین درختان محسوب می‌شود.طی سال‌های متوالی شاهد کاهش جمعیت این درخت در جنگل‌های زاگرس هستیم به این صورت که یا این درختان قطع می‌شوند یا آتش می‌گیرند.در چند روز اخیر به دلیل افزایش بارش‌ها و رویش مراتع شاهد آتش سوزی‌های متوالی در مناطق زاگرس نشین بودیم که متاسفانه باعث آسیب دیدگی و نابودی درختان بلوط در این منطقه بودیم.بر همین اساس منصور رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در رابطه آمار و ارقام نابودی درختان بلوط در آتش سوزی اخیر جنگل‌های زاگرس، اظهار کرد: در آتش سوزی‌های اخیر حدود ۹۰ درصد جنگل‌های زاگرس به صورت مقطعی نابود شده اند.وی با بیان اینکه از ابتدای آتش سوزی ها، تیم‌های کارشناسی برای برآورد آسیب‌های وارده به مناطق اعزام شدند، افزود: تیم‌های اعزام شده به مناطق آسیب دیده از آتش، با شمارش تک تک درختان سوخته شده به دنبال میزان خسارات وارده به جنگل‌های بلوط هستند.منصور با اشاره به اینکه هنوز هیچ گونه آماری از نابودی درختان بلوط نداریم، گفت: درختان بلوط یکی از پر ارزش‌ترین گونه‌های مناطق غربی کشور محسوب می‌شوند که با سهل انگاری برخی از افراد این درختان در خطر انقراض قرار دارند.

ارزش ریالی درختان بلوط
ارزش مادی اکولوژیکی هر درخت بلوط ۵۰ تا ۱۰۰ ساله بیش از ۲۰۰ هزار دلار یعنی مبلغی بیش از ۲ میلیارد تومان برآورد شده است، این به معنای این است که هر درخت بلوط به عنوان یک سرمایه ملی و میلیاردی در کشور محسوب می‌شود که با از دست دادن هر یک از آن‌ها ارزش اکولوژیکی ایران نیز نابود می‌شود.برای حفظ محیط زیست دولت و مردم باید پای کار بیاید و اقدامات حفاظتی بیشتری برای این اکوسیستم و اکولوژیک کشور انجام دهد. حفاظت از محیط زیست و اکوسیستم طبیعت یک معادله چندجانبه است که باید برای تامین نیاز‌های این اکوسیستم مدیریت درستی صورت گیرد.