قصه شيرين باران در خوزستان که تلخ شد

استان خوزستان، صنعتی‌ترین استان کشور است و در بیشتر شهرهای این استان شاهد فعالیت صنایع هستیم که هر کدام از این واحدهای صنعتی به مرور زمان آلودگی‌هایی را به خورد مردم این استان داده‌اند. گرد و غبار و ریزگردها هم که داستانی آشنا هستند و از اوایل دهه 80 پا به این استان جنوبی کشور گذاشتند و ناخوانده آمدند و آلوده‌تر کردند هوای این استان زرخیز را. کارون هم که قصه خودش را دارد و جای بحث‌اش جداست! از ریزگردها و آلودگی صنعتی و غیرصنعتی و کارون که بگذریم، باید از باران بگوییم که حالا دیگر نمی‌دانیم دعا کنیم که ببارد، یا نبارد!

قدیمی‌ها حتما به خاطر دارند که پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خوزستانی، اوایل پاییز که می‌شد، "چهار قل" می‌نوشتند و به در و دیوار خانه می‌زدند که باران ببارد؛ دعا می‌کردند و باران اول که می‌بارید، نماز شکر می‌خواندند. قدیم‌ترها هم کاسه‌ای، پیاله‌ای توی حیاط خانه می‌گذاشتند و آب آخرین باران را جمع می‌کردند و به بیمار می‌دادند؛ می‌گفتند شفا می‌دهد! قصه باران در خوزستان، قصه شیرینی است. 8 ماه سال که اینجا آتش می‌بارد از آسمان، دل‌مان خوش است به باران آبان و آذر و دی که بزند و بشوید هر چه بر در و دیوار شهر را؛ اما حالا...

نسل امروز انگار همه چیزش متفاوت است؛ امروز نمی‌دانیم دعا کنیم باران ببارد و یا دعایی، نمازی، وردی چیزی پیدا کنیم و به در و دیوار بزنیم که "خدایا، باران نبارد!" خوزستانی‌ها امسال با معضل جدیدی مواجه شدند و هنوز ریزگردها و آب آلوده و هزار مشکل دیگر حل نشده، حالا باید فکری به حال تنگی نفس، آن هم پس از بارش باران باشیم. نیمه‌های آبان‌ماه بود که نخستین باران پاییزی در خوزستان و شهر اهواز باریدن گرفت، ولی بلافاصله پس از بارش باران، موجی از شهروندان خوزستانی به علت تنگی نفس روانه بیمارستان‌ها شدند. تعداد مبتلایان لحظه به لحظه بیشتر شد و در نهایت به بیش از 6 هزار نفر رسید. ستاد مدیریت بحران و چندین جلسه متعدد در مجموعه دانشگاه علوم پزشکی اهواز و اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان تشکیل شد تا علت این معضل مشخص شود و در نهایت محیط زیست اعلام کرد که وجود نیترات در هوا، موجب اسیدی شدن آب باران و در نهایت تنگی نفس در خوزستانی‌ها شده است.

باران نخست هرچه بود گذشت و تصور بر این بود که هوا دیگر تمیز شده و باران دوم حتما دیگر این مشکلات را در پی ندارد؛ ولی بارش شب گذشته داستان را عوض کرد. مدیریت بحران استانداری خوزستان از اوایل هفته جاری هشدار داد که موجی از بارش‌ها در راه خوزستان است؛ پیش‌بینی‌ها هم درست از آب درآمد و بارش باران از ظهر روز گذشته (دوشنبه) در اهواز و آبادان و به تدریج در دیگر شهرهای استان آغاز شد، ولی این بار هم بلافاصله پس از بارش باران، مراجعه به اورژانس‌ بیمارستان‌ها افزایش یافت. بر اساس اعلام معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، از زمان بارش نخستین باران پاییزی در استان تا روز 26 آبان، در مجموع 14 هزار و 533 نفر در استان خوزستان با علائم تنگی نفس به بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کرده‌اند که از این تعداد 13 هزار و 769 نفر اهوازی بوده‌اند و این آمار جای تامل دارد. این تعداد تا پیش از بارش باران شب گذشته است و اگر تعداد بیماران باران اخیر را هم به این تعداد اضافه کنیم، تعداد به بیش از 15 هزار نفر می‌رسد و این یعنی باید نیاز به اقدام سریع!

دکتر سیدمحمد علوی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اهواز، در خصوص این معضل گفت: آنچه مسلم است هوای اهواز آلوده است، ولی اداره حفاظت محیط زیست پارامترها را طبیعی اعلام می‌کند. شب گذشته و امروز برخی مراکز درمانی در اهواز و امیدیه پس از بارش باران، شاهد مراجعه شهروندان به دلیل مشکلات تنفسی و تنگی نفس بودند که این موضوع نشان دهنده آلودگی هواست و موارد تنگی‌نفس در حال افزایش است. وی افزود: اداره کل حفاظت محیط‌ زیست اعلام می‌کند که پارامترها طبیعی است و از سوی دیگر به دنبال هر بارندگی این مشکلات ایجاد می‌شود. آنچه که مشخص است، هوا و محیط آلوده است. به دنبال هر بارش باران، آلاینده‌ها در نزدیکی سطح زمین قرار می‌گیرند و مردم دچار مشکلات تنفسی می‌شوند. یکی از آلاینده‌های هوا ازن است که منشأ آن آلاینده‌های صنعتی است و ازن برای دستگاه تنفسی زیان‌بار است؛ ولی پس از این همه بررسی که انجام شد، علت واقعی این معضل مشخص نشده است.

علوی گفت: مواردی که حوزه بهداشت و درمان در این شرایط به اثبات رسیده مشخص می‌کند که علت مشکلات تنفسی مردم، عفونت‌های ویروسی، عفونت‌های باکتریال، دانه‌های گرده، حساسیت و آلرژی نیست. زمانی که آمارها نشان می‌دهد 97 درصد مراجعه‌کنندگان به مراکز درمانی از شهر اهواز هستند، این بدان معناست که هوای اهواز آلوده است. این وظیفه ذاتی سازمان حفاظت محیط ‌زیست است که علت را بررسی و به اثبات برساند. این سازمان باید مشخص کند که آلاینده‌ها از کدام نوع هستند. رییس مرکز بهداشت خوزستان تصریح کرد: سازمان حفاظت محیط ‌زیست طبیعی بودن پارامترها را اعلام کرده، در این صورت علت وقوع این مشکل چیست؟ به نظر می‌رسد حلقه مفقوده در دستان سازمان حفاظت محیط‌ زیست باشد. با وجود صنایع بزرگ، چاه‌های نفتی در اهواز و آلودگی‌هایی که صنایع نیشکر ایجاد می‌کنند، آیا پارامترها طبیعی خواهند بود؟ اخیراً نامه‌ای خطاب به دانشگاه نوشته شده مبنی بر این‌که برای تشخیص علت مشکل، خون بیماران و مراجعه کنندگان آزمایش شود، این در حالی است که هوا آلوده است و این بر کسی پوشیده نیست و در بارندگی چند روز گذشته نیز وجود نیترات در هوا از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست تایید شد.

علوی بر شفاف‌سازی و ارائه اطلاعات درست از سوی مسئولان حفاظت محیط ‌زیست تأکید کرد و گفت: اگر واقعاً در استان امکان اندازه‌گیری میزان آلاینده‌ها وجود ندارد، اکیپ‌هایی از پایتخت به اینجا اعزام شوند تا میزان آلاینده‌های هوای اهواز مشخص شود. در بارندگی دیشب کلانشهر اهواز موجی از بیماران تنفسی به طرف مراکز درمانی سرازیر شدند و مواردی از بیماری نیز در شهر امیدیه گزارش شده است. وی ادامه داد: شواهد عقلی و علمی مبتنی بر دانش اپیدمیولوژی حکم می‌کند که علت اصلی در شرایط جوی و آلودگی هواست که وظیفه ذاتی سازمان حفاظت محیط زیست است که میزان آلودگی هوا را مشخص کند. اگر پارامترهایی که اعلام می‌شود در محدوده نرمال است، یا نیاز به تجدیدنظر در راستی‌آزمایی دستگاه‌های اندازه‌گیری وجود دارد و یا آلاینده‌هایی را باید جستجو کرد که تا به حال اندازه‌گیری نشده‌اند و یا اثرات تجمیعی آلاینده‌ها را مسبب دانست.

دکتر محمدحسین سرمست، رییس دانشگاه علوم پزشکی اهواز نیز که هم اکنون در حال سرکشی به بیماران بستری شده در بیمارستان‌های اهواز است، در خصوص آخرین آمار مراجعه‌کنندگان به بیمارستان‌ها به خبرنگار ایسنا گفت: بر اثر بارندگی شب گذشته، تا این لحظه (ظهر سه‌شنبه) یک هزار و 792 نفر در شهر اهواز با علائم تنگی نفس به اورژانس‌ها مراجعه کرده‌اند که یک هزار و 719 نفر از این افراد به صورت سرپایی درمان شدند. هم‌چنین 73 نفر از بیماران تنفسی نیز هم اکنون بستری هستند. در شهر امیدیه نیز 400 نفر به اورژانس‌ها مراجعه کرده‌اند و هم‌اکنون دو نفر از این تعداد بستری هستند. در شهر سوسنگرد نیز 40 نفر از شهروندان با مشکل تنگی نفس مواجه شده‌اند. در خصوص وضعیت تنفسی شهروندان در شمال استان هنوز گزارشی به دست ما نرسیده است.

مساله این است که اکنون شرایط در خوزستان اورژانسی است و در چنین مواقعی، اقدام سریع لازم است. خدا را شکر که در میان بیش از 15 هزار مراجعه به بیمارستان‌ها در خوزستان، موردی از مرگ به دلیل تنگی نفس و آلودگی هوا مشاهده نشد، ولی متوجه باشیم که نباید منتظر ماند تا کسی جانش را از دست بدهد. هم‌چنین توجه داشته باشیم که تعداد افرادی که اعلام می‌شود، تنها آمار افرادی است که به اورژانس و یا مراکز بیمارستانی مراجعه کرده و پرونده تشکیل داده‌اند؛ هستند افرادی که به بیمارستان مراجعه نمی‌کنند و یا امکان مراجعه ندارند و در هیچ آماری هم شمارش نمی‌شوند. توجه داشته باشیم که اکنون ابتدای پاییز است و باران ادامه خواهد داشت؛ آلودگی هم که هست...در چنین شرایطی از مسولان دولتی، وزارت بهداشت، سازمان حفاظت محیط زیست و شخص رییس جمهور و استاندار خوزستان انتظار می‌رود که به سرعت وارد عمل شوند؛ تا نفسی هست...

گزارش : محمدامین صالحی‌ن‍ژاد