بزهکاری در انتظار کودکان کار

گروه جامعه: حدود ۱۰ درصد از جمعیت جهان را کودکان با تعریف سن ۷ تا ۱۸ سال تشکیل می‌دهند. متأسفانه به علت مشکلات معیشتی و اقتصادی و تأثیر ناچیز فرهنگ‌ها، کودکان زیر سن کار نیز از سر ناچاری به مشاغلی کاذب روی آورده‌اند و در کنار خانواده‌هایشان فعالیت اقتصادی دارند. کودکانی که ناگزیر به عنوان نیروی کار درنظر گرفته می‌شوند از ساده‌ترین حقوق یک کودک نیز محروم می‌مانند.به گزارش ایسنا، کودک کار به کودکانی گفته می‌شود که در اشکال مختلف به خدمت گرفته می‌شوند به طوریکه در بیشتر اوقات از رفتن به مدرسه و مهارت آموزی محروم شده و در مواردی سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و اخلاقی آن‌ها نیز در معرض خطر قرار می گیرد.در یک تقسیم بندی کلی کار کودک به دو شکل سبک و سنگین و به لحاظ نحوه توافقات شکل گرفته به اجباری و اختیاری منفک می شود. براساس قرارداد شماره ۱۳۸ سازمان بین‌المللی کار، این سازمان برای مشاغل مختلف یک حداقل سن را تعیین کرده که اگر کودکی با سن پایین‌تر مشغول به فعالیت در آن شغل باشد، آن کودک یک کودک کار درنظر گرفته می‌شود. این سنین عبارتند از ۱۸ سال برای مشاغل پرخطر شامل مشاغلی که سلامت جسمی، روانی یا اخلاقی کودک را به خطر می‌اندازند، ۱۳ تا ۱۵ سال برای مشاغل سبک مانند مشاغلی که سلامت و امنیت کودک را تهدید نمی‌کنند و کودک را از تحصیل بازنمی‌دارند.یک جامعه شناس در این‌باره در گفت‌وگو با ایسنا، بیان کرد: در ایران شاخص معینی برای مشخص کردن سن کودکان در جهت انجام فعالیت اقتصادی وجود نداشته و در این تعریف دوگانگی سن کودکی بین زیر ۱۵ سال و اتمام ۱۸ سالگی وجود دارد.

حمید خاورزمینی توضیح داد: در گذشته قبل از ایجاد نظام مدرسه ای کودکان از یک زمان مشخص مشغول به کار می شدند و قبل تر ها نیز انسان ها برای به عهده گرفتن نقش ها و شغل آینده آموزش هایی می دیدند که از طریق انتقال تجربیات صورت می پذیرفت.وی ادامه داد: یکی از ویژگی های حرفه آموزی این بوده که بیشتر افراد جامعه شغل پدر خود را دنبال می کردند و در سیستم های درآمد خانوادگی منجر به افزایش درآمد پدر شده و گاهی اوقات این کودکان ممکن بود درآمد مختصری تحت عنوان شاگردانه نیز داشته باشند.این مدرس دانشگاه با بیان اینکه مسائل اقتصادی خانواده های روستایی و عشایر نیز صددرصد خانوادگی بوده و برای هر فرزند نیز شغل تعریف شده ای وجود داشت‌، افزود: در همه این موارد با سازمانی روبرو هستیم که وجود دارد و افرادی بر آن نظارت می کردند و بزرگترین نقش این سازمان ها پیشگیری از آسیب های اجتماعی است.وی خاطرنشان کرد: امروزه در بحث کودکان کار و به ویژه کودکان خیابانی هیچ سازمان ناظری وجود ندارد و این مسئله می تواند باعث به وجود آمدن سازمان های غیررسمی در زمینه های خلاف قانون و بزهکاری شود.خاورزمینی درباره آسیب های پیش روی کودکان کار مطرح کرد: این افراد فاقد بیمه هستند و دچار آسیب های جسمی، روحی و عاطفی می شوند.

وی ادامه داد: اگر در جامعه شرایط کار برای تمام کودکان یکسان باشد و همه از سن شش سالگی سر کار روند، امر پذیرفته شده ای است اما اگر یک بخش اقلیتی از کودکان خودشان را در قیاس با بخش اکثریت جامعه ببینند که همه بچه ها به مدرسه می روند، لباس تمیز و نو می پوشند و دست های تمیزی دارند، این موارد دارای تأثیرات روحی و روانی زیادی خواهد بود که همه آنها آسیب زا است.این جامعه شناس درباره آسیب های اختصاصی کودکان خیابانی بیان کرد: این افراد علاوه بر آسیب های عمومی به علت نبود سازمان مشخص، زمینه ورودشان به سازمان های خلافکار، بزهکار و جنایتکار تسهیل می شود.خاورزمینی درباره متولیان سازماندهی کودکان خیابانی تشریح کرد: متولی کودکان خیابانی به عنوان کودکان آسیب پذیر، سازمان بهزیستی است اما از آنجایی که این کودکان در معابر و فضاهای شهری حضور دارند یک بخشی از تولی گری آن به عهده شهرداری است و آنجایی که این افراد به باندهای بزهکاری ملحق شوند وظیفه نیروی انتظامی است که به این مسئله رسیدگی کند.وی ادامه داد: دو مشکل باعث می شود کودکان به کار کردن روی بیاورند؛ علت اول که عمومی تر است، بحث فقر است، کودک در شرایط فقر تلاش می کند هزینه های خود و در برخی موارد خانواده را نیز تأمین کند. 

وی افزود: در گذشته تأکید اجتماعی بر تحصیل وجود نداشته با این حال بسیاری از افراد در کلاس های پیکار با بی‌سوادی و بعد از انقلاب، نهضت سوادآموزی شرکت می کردند چراکه درس خواندن باعث به وجود آمدن شرایط شغلی یا بهبود وضعیت شغلی و در نهایت درآمد بهتر می شد اما هنگامی که درس خواندن باعث تولید ثروت نشود طبیعی است که کودکان ترجیح دهند به جای درس خواندن کار کنند و این نتیجه ناکارآمدی نظام آموزشی است.مسئول امور اجتماعی بهزیستی استان همدان نیز درباره کودکان کار چنین توضیح داد: افراد تا سن ۱۸ سالگی کودک محسوب می شوند، این دوران مختص تحصیل و کسب مهارت است و زمان کار کردن نیست.زهره بختیاری بیان کرد: به کارگیری کودکان در مشاغل و کارهای به‌ویژه دشوار ناقض حقوق کودکان، برای کارفرمایان جرم محسوب شده و منع قانونی دارد. وی درباره معضلات کار برای این کودکان گفت: کار کردن باعث بازماندن کودکان از تحصیل و زندگی عادی می شود، بسیاری از محیط هایی که این کودکان در آنجا فعالیت می کنند، ناامن است و این افراد را در معرض آسیب قرار می دهد.وی ادامه داد: ۱۷۰ کودک کار در سال ۱۳۹۸ توسط بهزیستی استان شناسایی و سازماندهی شده اند اما به جهت اینکه آمار این کودکان به صورت سه ماهه منتشر می شود، فعلاً آماری از تعداد کودکان کار در سال ۱۳۹۹ منتشر نشده است و گزارشی از فعالیت شبکه ای این کودکان در استان نداشته ایم.بختیاری درباره خدمات ارائه شده از طرف سازمان بهزیستی به این کودکان توضیح داد: در چهار حیطه جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی در قالب برنامه های مناسبتی و ارجاع به مراکز تخصصی پزشکی، مشاوره ای و حمایتی به کودکان کار و خانواده های آنها خدمت رسانی می کنیم.

وی ادامه داد: مرکزی تحت عنوان مرکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده در منطقه حصار به نام اندیشه نیک با نظارت بهزیستی استان فعالیت هایی در حیطه های ذکر شده داشته و خدماتی مانند دوره های آموزشی و مشاوره ای و تأمین بسته های حمایتی برای این خانواده ها ارائه می دهد.بختیاری اضافه کرد: تأمین اعتبار برای برنامه های مختلف ویژه این کودکان در سازمان بهزیستی صورت می پذیرد اما ساماندهی این کودکان صرفاً وظیفه بهزیستی نیست چراکه کودکان کار یک معضل اجتماعی هستند و نمی شود گفت فقط سازمان بهزیستی متولی آنها است، دستگاه هایی مانند دادگستری، شهرداری، دانشگاه علوم پزشکی، سازمان فنی و حرفه ای و نیروی انتظامی باید در کنار بهزیستی برای انجام هرچه بهتر آیین نامه جامع ساماندهی کودکان کار، همکاری داشته باشند.وی با بیان کافی نبودن فعالیت سمن ها در این حوزه افزود: باید بین سازمان های دولتی و مردم نهاد، یک عزم همه جانبه و شبکه ای در حل معضل کودکان کار ایجاد شود.بختیاری درباره فعالیت سازمان بهزیستی از زمان شیوع کرونا برای این کودکان بیان کرد: با توجه به وضعیت پیش آمده در ارتباط با شیوع کرونا در سه نوبت و به تعداد ۴۵۰ بسته حمایتی شامل مواد ضدعفونی کننده، ماسک، دستکش و بسته های معیشتی در اختیار این کودکان و خانواده های آنها قرار داده شده است.