«هیجان»، دلیل افزایش قیمت دلار نیست

گروه اقتصادی: رئیس کل بانک مرکزی تلویحا از «رفتار هیجانی» ناشی از «قطعنامه اخیر شورای حکام علیه ایران» و «شیوع ویروس کرونا» به‌عنوان علت اصلی افزایش قیمت دلار در روزهای اخیر یاد کرده است، با این حال بررسی سیر صعودی نرخ دلار نشان می‌دهد که روند افزایشی آن از یک‌ماه پیش شروع شده است.قیمت این اسکناس که در اواخر اردیبهشت امسال حدود 16‌هزار و 800 تومان بود روند رو به رشد را بی‌وقفه در تمام روزها (به جز روزهای معدودی) طی کرد تا اینکه دیروز شنبه به 19‌هزار تومان در بازار آزاد رسید.زهرا کریمی، استاد دانشگاه  با اشاره به این روند ممتد افزایشی، علت اصلی رشد قیمت دلار را نه در رفتارهای هیجانی و نه قطعنامه شورای حکام بلکه در شرایط اقتصادی کشور عنوان کرده و می‌گوید: «قطعنامه اخیر شورای حکام علیه ایران، محتوای ملایمی داشت و نمی‌تواند منجر به رفتارهای هیجانی در بازار ارز شود بلکه تداوم روند کاهش درآمدهای ارزی به دلیل افت فروش نفت و شیوع ویروس کرونا باعث شده روند افزایش نرخ دلار در هفته‌های اخیر ادامه داشته باشد. بنابراین تا زمانی که روند کاهشی درآمدهای ارزی ایران ادامه داشته باشد، طبیعی است که دولت نتواند قیمت ارز را پایین نگه دارد.»از سوی دیگر آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران هم هیجانی‌بودن رشد قیمت دلار را ردکرده و می‌گوید: «در هفته‌های اخیر نه درآمدهای ارزی با تفاوت قابل توجهی روبه‌رو شده و نه نرخ تورم بیش از گذشته رشد کرده است؛ بنابراین علت اصلی رسیدن قیمت دلار به 19‌هزار تومان، مدیریت‌نکردن بازار توسط بانک مرکزی است.» این دو اقتصاددان معتقدند اگر چالش «کاهش درآمدهای ارزی» و «شیوه مدیریت بانک مرکزی» رفع نشود، احتمال تداوم روند افزایشی قیمت دلار وجود دارد.
چرا دلار گران شد؟
قیمت دلار در یک‌ماه اخیر روند افزایشی به خود گرفته و طی همین مدت حدود دوهزار و 200 تومان افزایش پیدا کرده است؛ این میزان رشد نشان می‌دهد که «رفتارهای هیجانی» نمی‌تواند به تنهایی موجب گرانی دلار در یک‌ماه گذشته شده باشد.زهرا کریمی، اقتصاددان با بیان اینکه ارزش ریال در مقابل دلار درحال پایین‌آمدن است، ادامه می‌دهد: «هرچه تورم بیشتر شود، ارزش پول ملی ایران هم کاهش بیشتری پیدا می‌کند. ما نمی‌توانیم قیمت ریال را نسبت به دلار حفظ کنیم، چون درآمدهای دولت کاهش پیدا کرده است. اگر بحران‌های اقتصادی ادامه پیدا کند، روند افزایش قیمت دلار هم ادامه می‌یابد، ضمن اینکه تداوم فشارهای سنگین دولت بر بازار هم امکان‌پذیر نیست؛ چون وقتی قیمت ارز در بازار افزایش پیدا می‌کند، یک فرصت سودآوری برای مردم پیش می‌آید.»
آلبرت بغزیان هم معتقد است: «اگر بانک مرکزی دخالتی در بازار ارز نداشته باشد، هر تلنگری رخ بدهد، قیمت دلار افزایش پیدا می‌کند.»
دولت می‌خواهد قیمت دلار گران شود؟
رفع کسری بودجه از طریق نوسانات دلار، فرضیه‌ای است که هر وقت بازار ارز دستخوش افزایش قیمت‌ها می‌شود بر سر زبان‌ها می‌افتد. اما کریمی معتقد است چالش‌های اقتصادی آن‌قدر زیاد شده که دولت به دنبال این سیاست نباشد.این اقتصاددان می‌گوید: «به نظر می‌رسد دولت افزایش قیمت دلار را ناگزیر پذیرفته است. دولت درسال 97 تصور می‌کرد می‌تواند از دلار 4200 تومانی دفاع کند اما حالا با نگاه کردن به قیمت 18‌هزار و 600 تومانی دلار صرافی‌ها می‌توان فهمید، دولت هم به ناچار پذیرفته که امکان کنترل قیمت را ندارد. برخی می‌گویند دولت قصد دارد کسری بودجه خود را از طریق افزایش قیمت ارز و سپس کاهش آن، جبران کند اما واقعیت این است که اولویت دولت، تأمین کالاهای اساسی است و به هر نحوی که شده ارز مورد نیاز آن را تأمین کند اما کنترل کل بازار ارز ناممکن است.»بغزیان هم با بیان اینکه زیان رفع کسری از طریق نوسانات دلار خیلی بیشتر از منافع آن است، تأکید می‌کند: «ممکن است دولت درصدد این باشد که بخشی از کسری بودجه را با نوسانات دلار برطرف کند یا مثلا تلاشش این باشد که قیمت ارز را با قیمت سایر بازارها مثل مسکن یا خودرو متناسب کند اما این سیاست درنهایت به زیان خود دولت تمام می‌شود چون باید روی قیمت‌ها نظارت بیشتری اعمال کند یا برای موج بیکاری که از افزایش قیمت‌ها و کاهش تقاضا در بازار رخ می‌دهد، فکری بکند. بنابراین اگر نیت از افزایش قیمت دلار، رفع کسری بودجه باشد، عملا دولت منفعتی نخواهد برد.»