محیط زیست، در 100 روزی که گذشت

 خشکیدگی تالاب‌ها، آلودگی‌ هوا، مساله ریزگردها، وضعیت نامساعد محیط بانان، لغو مصوبات مغایر با محیط زیست و بازگرداندن وزن سابق سازمان حفاظت محیط زیست از جمله چالش‌هایی بود که از ابتدا بر سر راه مدیریت جدید سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت. چالش‌هایی که حل هر کدامشان زمان و انرژی بسیار زیادی نیاز دارد.

معصومه ابتکار اولین روز کاری خود را با بازدید از دریاچه ارومیه آغاز کرد تا نشان دهد برای بهبود وضعیت محیط زیست کشور حتی لحظه‌ای درنگ نمی‌کند. اولین جلسه کارگروه احیای دریاچه ارومیه در 21 شهریور ماه با ریاست وزارت نیرو برگزار شد تا هرچه زودتر برای این غول نمکی پیش از آنکه به یک فاجعه زیست محیطی جهانی تبدیل شود چاره‌ای اندیشیده شود. رییس سازمان محیط زیست در این جلسه گفت: اکنون بحث و برنامه‌ریزی انجام گرفته، اراده سیاسی بین دستگاه‌ها به وجود آمده و با مشارکت وسیع مردم و عزم جدی جوامع محلی، این مشکل حل خواهد شد. اگر با همکاری مردم همراه نشود یا به نتیجه نخواهیم رسید یا با دشواری‌های بسیار زیادی مواجه خواهیم شد.در این جلسه چیت‌چیان هدف از برگزاری جلسه کارگروه نجات دریاچه ارومیه را آشنایی با نظرات مدیران استان و بازدید از دریاچه ارومیه عنوان کرد و افزود: در جلسه اول کارگروه گزارش‌های تهیه شده را بررسی کردیم که همه اعضا در مورد اطلاعات پایه اتفاق نظر داشتند و تصمیمات ستادی که قبلا اخذ شده بود، مورد تایید قرار گرفت؛ البته تصمیمات مربوط به آنها نخواهد بود اما نیازی به بررسی مجدد 24 راهکار اتخاذ شده نداریم و از آن عبور کرده‌ایم. همچنین در این جلسه مقرر شد که تا 27مهرماه نتایج این کارگروه و راهکارهای عملی احیای دریاچه ارومیه اعلام شود.

در اوایل شهریورماه بود که در پی عملیات راهسازی در خراسان شمالی تعداد زیادی از درختان ارس کهنسال منطقه گلول و سرانی قطع شد. در پی ادامه عملیات راهسازی رییس سازمان حفاظت محیط زیست برای حل مشکل قطع درختان ارس در منطقه حفاظت شده گلول و سرانی واقع در خراسان شمالی در راستای اجرای پروژه احداث جاده مرزی ورود کرد. معصومه ابتکار طی ارسال نامه‌ای به فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران خواستار توقف این پروژه در این منطقه شد و خطاب به فرمانده نیروی انتظامی نوشت:" احداث جاده مرزی در حوزه استحفاظی استان خراسان شمالی در منطقه حفاظت شده گلول و سرانی(مرز مشترک با کشور ترکمنستان)در جهت اجرای طرح کنترل انسداد مرزهای شرقی کشور بدون کسب مجوز از سازمان متبوع در منطقه حفاظت شده گلول و سرانی در حال انجام است.

منطقه موصوف به عنوان یکی از ارزشمندترین زیستگاه های طبیعی کشور به عنوان رویشگاه گونه ارزشمند گیاهی ارس مطرح است که اقدامات اخیر موجبات تخریب وسیع اراضی جنگلی را ایجاد کرده است و از آنجایی که ورود و اجرای طرح‌های راهسازی در مناطق حفاظت شده تابع ضوابط و قوانین می باشد لازم است ترتیبی اتخاذ شود تا در اسرع وقت دستور توقف عملیات از طریق فرماندهی هنگ مرزی به مجریان طرح ابلاغ گردد." اگرچه بعدها اسماعیل احمدی مقدم از رسانه‌ای شدن این نامه ابراز نارضایتی کرد و از سوی مقامات رسمی اعلام شد که احداث این جاده ناگزیر است اما نهایتا توافق شد که احداث جاده گلول و سرانی با کم‌ترین میزان خسارت به منابع طبیعی به ویژه درختان ارس منطقه انجام گیرد.
در هفته اول مهر ماه خبر تشکیل کارگروه ملی مدیریت یکپارچه زیست بوم‌های حساس و شکننده به ریاست رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با تصویب هیأت وزیران اعلام شد.تنظیم و پیشنهاد برنامه برای تصویب در هیئت دولت، تنظیم سیاست‌های کلان برای مدیریت بهینه زیست بوم های حساس و شکننده در چارچوب برنامه و پیشنهاد آن به شورای عالی حفاظت محیط زیست برای تصویب، تعیین و تصویب شاخص های حساسیت و شکنندگی زیست‌بوم‌ها، تصویب و اعلام فهرست نهایی زیست بوم های حساس و شکننده و اولویت بندی آنها، نظارت بر عملکرد اجرای برنامه و اتخاذ تصمیمات لازم، ارائه گزارش‌های دوره ای به شورای عالی حفاظت محیط زیست و پیگیری و نظارت بر اجرای مصوبات شورای عالی حفاظت محیط زیست از وظایف کارگروه ملی مدیریت یکپارچه زیست بوم های حساس و شکننده تعیین شده است.

همچنین وزارتخانه‌های نیرو، جهادکشاورزی، راه و شهرسازی (سازمان هواشناسی) و سازمان حفاظت محیط زیست مکلفند ظرف 9 ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، مناطق زیست‌بوم‌های حساس و شکننده مربوط به حوزه وظایف خود را بر اساس شاخص‌های مصوب کارگروه ملی مدیریت یکپارچه زیست‌بوم‌های حساس و شکننده تعیین و در قالب نقشه های رقومی جهت بررسی، تلفیق و تصویب به کارگروه ملی مدیریت یکپارچه زیست بوم های حساس و شکننده ارسال کنند. بر اساس این مصوبه، به منظور پیگیری اجرای مصوبات کارگروه ملی مدیریت یکپارچه زیست‌بوم‌های حساس و شکننده در استان‌ها، کارگروه متناظر استانی بدون ایجاد تشکیلات با مسئولیت معاون ذیربط استاندار و مدیر کل حفاظت محیط زیست استان (دبیر) تشکیل می شود.دستگاه‌های اجرایی و شوراهای توسعه و برنامه‌ریزی استان‌ها موظفند؛ ضوابط و برنامه مصوب کارگروه ملی مدیریت یکپارچه زیست‌بوم‌های حساس و شکننده را رعایت و در تصویب طرح ها و برنامه های خود رعایت کنند. بر این اساس همچنین معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور مکلف است؛ اعتبارات لازم را برای اجرای تکالیف تعیین شده، با همکاری دستگاه‌های ذی ربط تعیین و پس از تامین از محل اعتبارات مصوب مربوط در اختیار دستگاه های مذکور قرار دهد.

اگرچه محمدجواد محمدی‌زاده و معاونانش بارها خبر فروش پارک پردیسان را تکذیب کرده بود اما معصومه ابتکار که در زمان عضویتش در شورای شهر تهران بارها نسبت به فروش پارک پردیسان هشدار داده بود، با تصویب هیات دولت فروش پارک پردیسان را لغو کرد تا علاوه بر پیگیری سایر وعده‌هایش، به اولین وعده‌اش برای حفاظت و بهبود وضعیت محیط زیست کشور عمل کرد. دهم مهرماه معصومه ابتکار در حاشیه جلسه هیات دولت و در جمع خبرنگاران با اشاره به اینکه در جلسه امروز دولت مصوبه اسفند 89 در مورد فروش بخشی از پارک پردیسان تهران لغو شد، گفت: پارک پردیسان به عنوان پارک تفریحی‌،پژوهشی و مطالعاتی برای مردم تهران است که 270 هکتار است و متعلق به مردم تهران است که برای استفاده عموم و بهره‌برداری محققان در حوزه محیط زیست فراهم است چون در واقع یک اکوپارک محسوب می‌شود.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اصلاح مقررات مربوط به از رده خارج کردن خودروهای فرسوده در جلسه هیئت دولت توضیح داد: ضوابطی در مورد خارج از رده کردن خوردوهای فرسوده داشتیم که این ضابطه‌ها اصلاح و برای آن شاخص‌های در نظر گرفته شده است و البته سن خودروی فرسوده 20سال تعیین شده است و مصوبه دولت این است دستگاه‌های دولتی این طرح اجرا کنند و خودروهای فرسوده خود را از رده خارج کنند چون این مساله به کم شدن تصادفات جاده‌ای و آلودگی شهرها نیز کمک می‌کند و امیدواریم در این مساله بخش‌های خصوصی و خودروسازان نیز همکاری لازم را داشته باشند. وی با اشاره به اینکه این طرح از سال آینده اجرایی می‌شود و در بودجه سال 93 به طور قطع در نظر گرفته خواهد شد گفت: این طرح مربوط به خودروهای وارداتی‌، سواری و تولید داخل است.

شاید هیچ کدام از اقدامات رییس سازمان حفاظت محیط زیست به اندازه خبر باز پس گیری تمام شکایت‌ها علیه خبرنگاران و فعالان محیط زیست برای دوستداران محیط زیست خوشحال کننده نبود چرا که در 8 سال گذشته شاهد شکایات متعدد از خبرنگاران و فعالان محیط زیست بودیم که اطلاع‌رسانی از وضعیت محیط زیست کشور و بهبود شرایط را با استفاده از ظرفیت تشکل‌های محیط زیست را با مشکل جدی مواجه کرده بود. کاهش چشمگیر تعداد سمن‌های زیست محیطی و ممنوعیت حضور خبرنگاران برخی از رسانه‌ها در نشست‌های خبری سازمان حفاظت محیط زیست از جمله اتفاقات بسیار ناخوشایندی بود که در دوران قبلی مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست اتفاق افتاده بود تا اینکه معصومه ابتکار در همایش حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اظهارکرد: سازمان حفاظت محیط زیست در گذشته شکایت‌هایی را علیه برخی فعالین مدنی و خبرنگارهای منتقد داشته که رسما همه آن شکایت‌ها پس گرفته خواهد شد و سازمان حفاظت محیط زیست دیگرهرگزعلیه هیچ فعال مدنی و خبرنگار فعال حوزه محیط زیست شکایت نخواهد کرد. وی همچنین از اولین فراخوان ملی سازمان حفاظت محیط زیست به سازمان‌های مردم نهاد خبر داد و گفت:‌ از تمام NGOهای فعال در عرصه‌های محیط زیست، منابع طبیعی و تنوع زیستی دعوت می‌کنیم که گزارشی از وضعیت محیط زیست کشور برای ارائه در گزارش 100 روزه دولت به سازمان محیط زیست بدهند.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست علاوه بر اولین سفر کاری خود به ارومیه در اولین سفر استانی به استان البرز سفر کرد تا از نزدیک نظاره گر محیط زیست این استان باشد.
در این سفر کارگروه بررسی کاهش آلودگی هوای استان البرز با حضور رییس سازمان حفاظت از محیط زیست و استاندار البرز در سالن جلسات استانداری البرز تشکیل شد. همچنین طی این سفر استانی یک روزه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست علاوه بر بررسی وضعیت آلودگی هوا؛ بررسی طرح چگونگی انتقال آب رودخانه کرج به تهران از طریق تونل با حضور مسئولان ملی و استانی، دیدار با پرسنل اداره کل حفاظت محیط زیست و فعالان حوزه محیط زیست در بخش غیردولتی، بازدید از مرکز کنترل و پایش محیط زیست استان، افتتاح دو ایستگاه جدید آلودگی هوای شهرستانهای ساوجبلاغ و فردیس و پایش لحظه‌ای صنایع جدید و بازدید از تونل انتقال آب رودخانه کرج را نیز در برنامه‌های کاری خود داشت. وی همچنین در سفرهای بعدی‌اش به استان‌های خوزستان، مرکزی و اصفهان نیز کارگروه بررسی کاهش آلودگی هوای شهرهای اهواز، اصفهان و اراک را تشکیل داد.

شاید مساله امواج و تاثیر آنها بر وی محیط زیست یکی از مهم‌ترین مسائلی باشد که همواره به دلیل رابطه تنگاتنگش با موضوع پارازیت‌ها مسکوت می‌ماند اما معصومه ابتکار در اولین نشست خبری‌اش در روز 28 مهر ماه از تدوین دستورالعمل پخش امواج خبر داد و گفت: دکل‌های ارسال امواج جدید در تهران بدون مجوز شهرداری دیگر احداث نمی‌شود و دکل‌های قبلی که ضوابط را رعایت نکرده باشند قلع و قمع می‌شوند. رییس سازمان حفاظت محیط زیست در این جلسه تاکید کرد: هر دستگاهی که موج می‌فرستد اگر قانون را رعایت نکند باید با آن برخورد شود. وی با اشاره به این که تجمیع دکل‌های مخابراتی و ارسال امواج در پایتخت در دستورکار قرار گرفته است تصریح کرد: دکل‌ها از مناطق مسکونی باید 50 متر و از محیط‌های حساس مانند مهدکودک‌ها، بیمارستان‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها 100 متر فاصله داشته باشد.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست در سفر استانی‌اش به استان اصفهان از رایزنی خود با علی لاریجانی رییس مجلس در خصوص کاهش سال معاینه فنی خبر داد و افزود: افزایش زمان معاینه فنی خودروها مورد اعتراض بسیاری از فعالان محیط زیست بود و با رایزنی که با رییس مجلس داشتیم قرار شد تا طرح دو یا سه ساله کردن معاینه فنی به صحن علنی بیاید. البته مراکز معاینه فنی باید بدانند که رسالت بسیار جدی در تعیین و تایید خروجی‌های خودرو دارند و با متخلفان در این زمینه برخورد قاطع خواهد شد.

اولین کارگروه کاهش هوای شهر تهران پس از 7 سال در روز هفتم آبان ماه با حضور رییس سازمان حفاظت محیط زیست، ریاست سعید متصدی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست و دبیری محمد حیدرزاده مدیرکل محیط زیست استان تهران تشکیل شد تا برای مشکل روز افزون آلودگی هوای شهر تهران یک اقدام جدی انجام شود. در این کارگروه تمامی دستگاه ‌های مسئول در رابطه با آلودگی هوای تهران از شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران گرفته تا معاونین وزرای بهداشت، راه و شهرسازی، نفت ، صنعت، معدن و تجارت و شهرداری تهران، رییس پلیس راهور تهران، اعضای شورای شهر و تعدادی از کارشناسان حضور داشتند. مباحث مهمی از جمله کاهش نرخ معاینه فنی خودروها، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، کسترش حمل و نقل عمومی، اربقاع استاندارد سوخت و خودرو و آماری از مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در این کارگروه مطرح شد و علل و راهکارهای کاهش آلودگی هوای شهر تهران مورد بررسی قرار گرفت. همچنین مقرر شد نتایج حاصل این کارگروه در سطح ملی به کار گرفته شود.

و سرانجام در روز 13 آبان ابتکار به مهمترین وعده زیست محیطی‌اش مبنی بر احیای شورای عالی حفاظت از محیط زیست عمل کرد و اولین جلسه شورای عالی محیط زیست با ریاست رییس جمهور برگزار شد. از نظر همه کارشناسان احیای شورای عالی محیط زیست که هشت سال پیش توسط محمود احمدی نژاد منحل شد مهمترین اقدام معصومه ابتکار محسوب می‌شود چرا که وزن از دست رفته سازمان حفاظت محیط زیست را به آن باز می‌گرداند زیرا با انحلال شورای عالی محیط زیست و قرار گرفتن آن در کمیسیون زیربنایی یاعث شد تا سازمان حفاظت محیط زیست در مقابل وزارتخانه‌های قدرتمندی همچون وزارت نفت و صنعت، معدن و تجارت تنها با داشتن یک رای عملا هیچ قدرتی نداشته باشد. که نتیجه آن هم تصویب طرح‌های مخرب زیست محیطی و افول محیط زیست کشور شد.

در اولین جلسه شورای عالی حفاظت از محیط زیست حجت‌الاسلام و المسلمین روحانی در این جلسه که معاون اول رییس جمهور، وزرای امور خارجه، نیرو، کشور، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و رییس سازمان حفاظت از محیط زیست نیز در آن حضور داشتند، با اشاره به لزوم اقدامی موثر در زمینه تثبیت شن‌های روان در راستای مقابله با پدیده گرد و غبار در کشور اظهار داشت: سازمان حفاظت از محیط زیست و شورای عالی حفاظت از محیط زیست باید با همکاری سایر وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های ذیربط در این خصوص طرح و برنامه‌ای مدون را تهیه و اقدامات لازم در این زمینه را به انجام برساند. رییس جمهور همچنین بر ضرورت انجام مطالعات زیست محیطی در تمامی طرح ها و اقدامات عمرانی در کشور اشاره و بر نقش آفرینی سازمان های مردم نهاد در این زمینه تاکید کرد.

در جلسه شورای عالی حفاظت از محیط زیست گزارشی در مورد اوضاع و چگونگی پدیده گرد و غبار در کشور، وضعیت کانون‌ها و چشمه‌های داخلی و خارجی تولید این پدیده، عوامل مدیریتی و انسانی در افزایش و گسترش گرد و غبار و آثار و تبعات این پدیده بر محیط زیست و سلامت مردم ارائه و اعضای این شورا در خصوص راهکارهای مقابله با این پدیده به بحث و تبادل نظر پرداختند و مقرر شد کارگروهی تخصصی در این زمینه تشکیل و مسائل و راهکارهای مقابله با این پدیده را مورد بررسی‌های کارشناسانه و دقیق قرار دهد. همچنین در این جلسه گزارشی کلی از وضعیت محیط زیست کشور از دو منظر شاخص‌های داخلی و ارزیابی‌های بین‌المللی، منابع و ظرفیت‌های مختلف موجود در این بخش، اقدامات صورت گرفته در راستای استفاده بهینه از ظرفیت‌ها و حفاظت از منابع زیست محیطی و برخی از برنامه‌های مدیریتی برای ساماندهی و ارتقای فعالیت‌ها در حوزه حفاظت از محیط زیست ارائه شد. در جلسه شورای عالی محیط زیست همچنین گزارشی از وضعیت جنگل‌های بلوط دامنه زاگرس ارائه و با دستور رییس‌جمهور مقرر شد مطالعات دقیق‌تری در این زمینه صورت گرفته و با همکاری دستگاههای ذیربط راه حل های مقابله با از بین رفتن این جنگل‌ها مورد بررسی قرار گیرد.

سفر سپ بلاتر به ایران و بازدیدش از پارک پردیسان و موزه تنوع زیستی نیز اگرچه بعدا با اعتراض یکی از مدیران فوتبالی مواجه شد اما منجر به وقوع اتفاقات خوشایندی برای محیط زیست شد. در این بازدید سپ بلاتر از درج تصویر یوزپلنگ ایرانی روی پیراهن تیم ملی جام‌جهانی استقبال کرد و گفت: امیدواریم بتوانیم از تصویر چیتا (یوزپلنگ آسیایی) در جام جهانی استفاده کنیم. در این دیدار علی کفاشیان به همراه مهدی محمد نبی، هادی آیت‌اللهی و مهدی تاج از سوی فدراسیون بلاتر را همراهی می‌کردند و دکتر ابتکار هم در کنار شریعتمداری، سرپرست وزارت ورزش و جوانان به استقبال بلاتر آمد. دکتر معصومه ابتکار درباره دیدارش با سپ بلاتر، رییس فدراسیون جهانی فوتبال(فیفا) و این که به چه منظوری از ایشان برای حضور در سازمان محیط زیست دعوت به عمل آمده است، اظهار کرد: به هر حال همه می‌دانیم که ورزش در فضای سالم امکان پذیر است و در روزهایی که هوا آلوده است، امکان فعالیت‌های بدنی هم وجود ندارد. یک نوع پیوستگی عمیقی میان محیط زیست و ورزش وجود دارد و در توجه به حفظ محیط زیست رویکرد فوتبال و استفاده از ظرفیت‌های تبلیغاتی فوتبال اهمیت زیادی دارد. سازمان محیط زیست کارگروه مشترکی را با کمیته ملی المپیک تشکیل داده و بنا دارد در فوتبال هم فعالیت‌های قابل توجهی داشته باشد.

نخستین مجمع صندوق ملی محیط زیست روز21 آبان با حضور علی طیب نیا وزیر امور اقتصاد و دارائی، محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت و محمدباقر نوبخت معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوردر دفتر دکتر معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شد. در این جلسه سابقه قانونی تشکیل صندوق ملی محیط زیست که در برنامه چهارم تصویب شده بود، همچنین اساسنامه صندوق مورد بررسی قرار گرفت و مقرر شد برای اجرائی شدن فعالیت های صندوق کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارت اقتصاد و دارائی و سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شود. همچنین در این کارگروه اساسنامه مورد بازنگری قرار گرفت و پس از اصلاح، جهت تصویب تقدیم هیئت وزیران خواهد شد. راه اندازی صندوق ملی محیط زیست از اولویت های دولت یازدهم و با هدف حمایت از فعالیت های اقتصادی سبز، کاهش آلودگی ها و بهبود وضعیت محیط زیست است.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست پس از سفر استانی به پنج استان البرز، مرکزی، خوزستان، اصفهان و سمنان، به ورشو پایتخت لهستان سفر کرد تا در نوزدهمین اجلاس کشورهای عضو کنوانسیون تغییر آب و هوا شرکت کند. در جلسه‌ای که در این سفربه ریاست خانم دکتر معصومه ابتکار معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد، اعضای ایرانی مذاکره کننده در گروههای تخصصی گزارشی از حضور خود در جلسات مربوطه طی روزهای گذشته را ارایه دادند و موضوعاتی مانند انتقال فناوری، بهره مندی از منابع بین المللی و همکاری های دو جانبه و چند جانبه برای کاهش گازهای گلخانه ای با هدف حضور قوی و موثر در نشست وزراء در دو روز آینده مورد بررسی قرار گرفت. معصومه ابتکار نیز دراین ملاقات به تاریخ مناسبات دو جانبه دو کشور اشاره کرده و گفت: ما ا ز الگوی صندوق ملی محیط زیست در لهستان کمک گرفته و خوشبختانه طی روزهای گذشته مجمع عمومی صندوق ملی محیط زیست در ایران را تشکیل دادیم.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشورمان همچنین بر ضرورت همکاری های بین المللی تاکید کرد و خواهان برگزاری دوره های آموزشی برای محیط بانان ایرانی در لهستان شد که در دوره قبل ریاست وی صورت گرفته بود. وی همچنین از همتای لهستانی خود برای دیدار دو جانبه در تهران دعوت کرد. همچنین، در این دیدار با توجه به حضور معاون وزیر نیروی کشورمان، پیشنهاد شد تا کشورمان بتواند از تجربه موفق لهستان در مصرف بهینه انرژی در نیروگاهها استفاده کند. وزیر محیط زیست لهستان نیزبرای موارد پیشنهادی اعلام آمادگی کرد.اگرچه در طی 100 روز گذشته با اتفاقات تلخی همچون آتش‌سوزی جنگل‌های گلستان مواجه شدیم اما به طور کلی می‌توان آغاز مدیریت مجدد معصومه ابتکار بر سازمان حفاظت محیط زیست را پر ثمر ارزیابی کرد هر چند که راه نپیموده در این حوزه بسیار است.