کاهش درآمد کارگران به رغم افزایش هزینه‎ ها

گروه اقتصادی: «هفته دوم اسفند سال گذشته بالاخره کارفرما قبول کرد که دورکاری کنیم. من در یک آژانس گردشگری محتوا برای درج در سایت تولید می‎کنم. شاید برخی از کارکنان دیگر که با ارباب رجوع سر و کار داشتند، نمی‎توانستند از خانه کار کنند، اما دورکاری در مورد من کاملا شدنی بود. خوشحال بودم که هم توانسته‎ام کارم را حفظ کنم و هم به دلیل ماندن در خانه در معرض ابتلا به کرونا نیستم.»این گفته‎های یکی از کارکنان آژانسی گردشگری است که اوضاع و احوال خوبی ندارد. بعد بیش از سه ماه تعطیل و نیمه تعطیل بودن، تازه برای خرداد امسال مجوز برگزاری تور گرفته است. این آژانس مثل بسیاری دیگر از آژانس‎ها و مشاغل دیگر در ایام کرونا قبول کرده که کارکنانش از خانه کار کنند و البته مثل خیلی از کسب‎و‎کار‎های دیگر وقتی دیده اوضاع خوب نیست به فکر کاهش هزینه‎های خود افتاده است، منتها از روشی استفاده می‎کند که یک جور‎هایی به ضرر کارکنانش است؛ روشی که اگر رویه شود، بیش از پیش معیشت افراد را به خطر می‎اندازد.مسئول تولید محتوای سایت این آژانس می‎گوید: حقوق اسفند و فروردین با کمی کسری پرداخت شد و من چون می‎دانستم وضعیت آژانس خوب نیست، اعتراضی نکردم و گفتم من هم به نوبه خودم سهمی در جبران خسارت داشته باشم. به هر حال شرایط بحرانی است و باید هر طور می‎توانیم به هم کمک کنیم، اما در اردیبهشت اتفاقی افتاد که دیگر برایم قابل تحمل نبود. حاضر بودم از ابتدای این ماه سر کار بروم، اما کارفرما گفت نیازی به این کار نیست و از همان خانه کار کن. قرارداد جدیدی تنظیم شد که بر اساس آن من دیگر نیروی ثابت نیستم و به ازای کاری که می‎کنم دریافتی خواهم داشت. این به معنای آن است که من اگر همان کار قبلی را بکنم نصف قبل دریافتی دارم و خبری هم از بیمه نیست.بر اساس قانون اگر کارگری قرارداد دارد و بعد از اتفاقات اخیر کارفرما به او گفته دورکاری کند، باید حقوق این فرد کامل پرداخت شود. در صورتی که کارفرما قصد داشت تغییراتی در قرارداد به وجود بیاورد، باید در زمان بستن قرارداد جدید با کارگر توافق کند. با این وجود این توافق به معنای آن نیست که دریافتی فرد کمتر از حداقل دستمزد تعیین شده باشد، همانطور که قانون صراحت دارد که نیروی کار باید بیمه شود.شیوع بیماری کرونا کسب‎و‎کار‎ها را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. درخواست بیش از ۸۰۰ هزار نفر برای دریافت مستمری بیکاری و خبر‎هایی که از بیکاری کارگران ساختمانی، کارگران فصلی و ... به گوش می‎رسد، زنگ خطر را به صدا درآورده است. بسیاری در فکر کاهش هزینه‎های خود هستند و البته دیواری کوتا‎ه‎تر از نیروی کار پیدا نکرده‎اند.در شرایطی که بحران کرونا منجر به تن دادن برخی کارفرمایان به دورکاری شده، انگار این نوع کار زیر زبان‎شان مزه کرده و به این فکر افتاده‎اند که چرا اصلا بخشی از کار‎هایشان را به افرادی نسپارند که در خانه می‎توانند همان کاری را کنند که در دفتر کار می‎کنند؟ اینطور هم هزینه‎ها پایین می‎آید و هم می‎توان در مورد پرداخت‎ها تجدید نظر کرد. در واقع کرونا و دورکاری برخی کارفرمایان را به فکر دریافت خدمت از افرادی انداخته که اشتغال ناقص دارند.

شمایل اشتغال ناقص در ایران
مطابق آخرین آمار مرکز آمار ایران، از بیش از ۲۳ میلیون شاغل حدود دو میلیون و ۴۲۸ هزار و ۳۴۶ نفر اشتغال ناقص زمانی دارند، یعنی کمتر از ٤٤ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند.هر چند دریافتی کسی که اشتغال ناقص دارد، لزوما کمتر از فردی با اشتغال کامل نیست، اما در اغلب موارد چنین افرادی دریافتی کمتری دارند و در بحث بیمه و دیگر مزایا نیز با مشکلاتی رو‌به‌رو هستند. در شرایطی که حقوق در نظر گرفته شده برای اشتغال کامل جوابگوی نیاز‎های کارگران نیست، دریافتی اشتغال ناقص می‎تواند پول بخور و نمیری باشد که به شدت معیشت نیروی کار را تهدید می‎کند. با این همه به انبوه مشکلاتی که کرونا برای نیروی کار به وجود آورده باید این مشکل را هم اضافه کنیم که اشتغال ناقص در حال افزایش است.در حالی که فتح‎الله بیات (رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانکاری کشور) می‎گوید بر اساس قانون، دریافتی کارگران با هر نوع اشتغالی نباید کمتر از حداقل دستمزد تعیین شده باشد، اما بررسی‎ها نشان می‎دهد برخی کارفرمایان به بهانه اینکه افراد به صورت ناقص کار می‎کنند، دستمزدی به مراتب کمتر از حداقل دستمزد به کارگران می‎دهند و از پرداخت حق بیمه آنها هم سر باز می‎زنند.بیات می‎گوید: بر اساس قانون اگر کارگری قرارداد دارد و بعد اتفاقات اخیر کارفرما به او گفته دورکاری کند، باید حقوق این فرد کامل پرداخت شود. در صورتی که کارفرما قصد دارد تغییراتی در قرارداد به وجود بیاورد، باید در زمان بستن قرارداد جدید با کارگر توافق کند. با این وجود این توافق به معنای آن نیست که دریافتی فرد کمتر از حداقل دستمزد تعیین شده باشد، همانطور که قانون صراحت دارد که نیروی کار باید بیمه شود.

بخشیدن عطای شکایت به لقایش
در حالی که قانون درباره بسیاری از موارد مرتبط با کار صراحت دارد، اما از آنجا که افراد برای احقاق حق خود مجبور به شکایت هستند و این شکایت ممکن است به قیمت از دست دادن کار تمام شود، در بسیاری موارد آنها عطای شکایت را به لقایش می‎بخشد. مساله این است که قرارداد‎های کار در ایران موقت و در بسیاری موارد زیر یک سال است. در نهایت فرد حتی اگر شکایت کند و حق هم به او داده شود، ممکن است در زمان پایان قرارداد از کار برکنار شود.رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانکاری کشور در این باره که بسیاری از کارگران از ترس تعدیل اقدام به شکایت نمی‎کنند و تن به شرایط می‎دهند، می‎گوید: این واقعیت دارد، اما شرایط کنونی به گونه‎ای است که باید دست به انتخاب زد. بر اساس قانون همانطور که عنوان شد امکان تبدیل قرارداد کار کامل به قرارداد کار ناقص وجود ندارد. حتی اگر فردی به صورت ناقص کار کند، باید حداقل دستمزد را بگیرد و بیمه نیز حق اوست. اینکه چنین مواردی رعایت نشود تخلف است، اما از طرف دیگر این واقعیت هم وجود دارد که به دلیل موقت بودن قرارداد‎ها، شکایت می‎تواند منجر به این شود که کارفرما با کارگر قطع همکاری کند.او بیان می‎کند: واقعیتی که وجود دارد این است که به دلیل شرایط پیش آمده اقتصاد و اشتغال دچار مشکلات جدی شده‌اند. مشاهده می‎کنیم که کسب‎و‎کار‎های مختلف مانند کسب‎و‎کار‎های حوزه گردشگری، مواد غذایی و ... شدیدا خسارت دیده‎اند و به همین دلیل ممکن است بنگاه‎های فعال در این زمینه‎ها دست به تعدیل نیرو بزنند یا کارکنان‎شان را مجبور به اشتغال ناقص کنند. در این شرایط باید بر لزوم حمایت‎های دولتی تاکید کنیم. دولت باید در اسرع وقت حمایت‎های لازم از کسب‎و‎کار‎های آسیب دیده را در دستور کار قرار دهد. به این صورت می‎توان امیدوار بود که کارفرمایان نیز دست به تعدیل نیرو یا تحمیل شرایط ناعادلانه به نیروی کار خود نزنند.    در شرایطی که بحران کرونا منجر به تن دادن برخی کارفرمایان به دورکاری شده، انگار این نوع کار زیر زبان‎شان مزه کرده و به این فکر افتاده‎اند که چرا اصلا بخشی از کار‎هایشان را به افرادی نسپارند که در خانه می‎توانند همان کاری را کنند که در دفتر کار می‎کنند؟ اینطور هم هزینه‎ها پایین می‎آید و هم می‎توان در مورد پرداخت‎ها تجدیدنظر کرد.شرایط پیش آمده ناشی از شیوع کرونا کارفرمایان و کارگران را در وضعیتی قرار داده که ممکن است دچار تنش‎های جدی شوند. از بحث سوءاستفاده برخی کارفرمایان که بگذریم، در مواردی آنها هم شرایط بدی دارند و چاره‎ای جز کاهش هزینه‎های خود نمی‎بینند. وعده داده شده که از کسب‌و‎کار‎های آسیب دیده از کرونا حمایت می‎شود اما هنوز این وعده عملی نشده است. دولت باید هرچه زودتر وام‎های حمایتی را اعطا و از کارفرمایان بخواهد از این حمایت در راستای حفظ نیروی کار خود استفاده کنند.