اولین​بودجه روحاني سنت 8ساله​را شکست!

  دولت یازدهم که نام «تدبیر و امید» را برای خود انتخاب کرده، از روزهای اولیه آغاز به کار خود، قانونگرایی را از جمله شعارهایش عنوان کرد و از مدتها پیش وعده ارائه به موقع لایحه بودجه سال 93 را داده بود؛ حالا دولت می‌خواهد در راستای وفای به عهد، بودجه سال آینده را در مهلت قانونی ارائه کند تا مطمئن باشد که دخل و خرج‌ها در کشور از ابتدای سال 93 بر اساس احکام قانونی بودجه خواهد بود. زمان ارائه لایحه بودجه به مجلس از آنجا اهمیت بیشتری یافت که محمود احمدی‌نژاد در هشت سال گذشته ریاست جمهوری خود چند بار در ارائه دیرهنگام لایحه بودجه رکورد زد و حتی رکورد خود را هم شکست! سه سال از دولت اول محمود احمدی‌نژاد گذشته بود که مجلس هشتم به ریاست علی لاریجانی در روز هفدهم مهرماه سال 87 با اصلاح آیین‌نامه داخلی مجلس، دولت‌ها را ملزم به ارائه لایحه بودجه سالانه کل کشور حداکثر تا پانزدهم آذرماه هر سال کرد تا به بی نظمی‌ها در این زمینه پایان دهد. بنابراین از سال 1387، دولت موظف شد لایحه بودجه کل کشور را حداکثر تا 15‌ آذرماه هر سال تقدیم مجلس کند، اما همان سال دولت نهم سومین بودجه سالانه را دیرتر از دو سال گذشته به مجلس ارائه داد.

مصوبه مجلس برای ملزم کردن دولت به ارائه لایحه بودجه تا 15 آذر، مانع از تأخیرها در این زمینه نشد و بعد از آن هم هیچ گاه دولت محمود احمدی‌نژاد بودجه را تا پیش از این تاریخ تقدیم نمایندگان نکرد. نهم اسفند سال 91 و در آخرین سال فعالیت دولت دهم به ریاست احمدی‌نژاد اما اتفاق تازه‌ای افتاد؛ تأخیر در ارائه لایحه بودجه سال 92 رکورد زد و آخرین لایحه بودجه دولت دهم با 84 روز تأخیر به مجلس رفت، این تأخیر به حدی چشمگیر بود که حتی در راهروهای پارلمان خبرهایی مبنی بر «اراده دولت برای عدم ارائه لایحه بودجه» به گوش می رسید. اما این تمام ماجرا نبود و مساله مهمتر درباره آخرین لایحه بودجه در دولت احمدی‌نژاد، ارائه لایحه به مجلس بدون حضور رییس‌جمهور بود که در طول ادوار هشت‌گانه مجلس هیچگاه اتفاق نیفتاده بود. تاخیر دولت در ارائه بودجه در سال‌های 90 و 91 و 92 موجب شد بودجه «چند دوازدهم» به صورت اضطراری - که مختص شرایط زمان جنگ یا بحرانی است - به تصویب برسد. پیش از این، غیر از سال‌های 58، 59 و 60 که کشور در شرایط خاص بعد از انقلاب و جنگ تحمیلی قرار داشت، هیچگاه بودجه چند دوازدهمی تصویب نشده بود. تعیین مهلت 15 آذر برای ارائه لوایح بودجه به این دلیل است که مدت زمان 40 تا 55 روزه‌ای برای بررسی بودجه از سوی نمایندگان، کمیسیون‌های تخصصی و کمیسیون تلفیق مورد نیاز است و بعد از آن هم لایحه بودجه در صحن علنی مجلس چکش‌کاری می‌شود، علاوه بر این معمولا شورای نگهبان هم ایراداتی را به مصوبات مجلس وارد می‌کند که باید مجددا در صحن علنی مجلس بررسی و اصلاح شود.


25 دی ماه سال 84 زمانی که تنها چند ماه از آغاز به کار دولت گذشته بود، لایحه بودجه کل کشور سال 85 به عنوان اولین بودجه دولت احمدی‌نژاد به مجلس هفتم ارائه شد. رییس‌جمهور این لایحه را حاصل سه ماه کار فشرده مجموعه دولت عنوان کرد و گفت که چهار اصل خدمت‌رسانی، عدالت‌محوری، مهرورزی و تعالی جامعه در تنظیم لایحه بودجه سال 85 در نظر گرفته‌ شده است. تلاش برای اولویت‌بندی پروژه‌های نیمه‌تمام، تمرکززدایی، تحرک سیستم اداری و بانکی کشور، واگذاری فعالیت‌های اقتصادی دولت، کاهش هزینه‌های غیرضروری، خودکفایی در نفت و گاز و پتروشیمی، اهمیت توسعه صنایع، توسعه امنیت، توسعه اشتغال و افزایش سهم اعتبارات دستگاه‌های مربوط به زنان از جمله ویژگی‌هایی بود که احمدی‌نژاد برای اولین لایحه بودجه سالانه در دولت خود برشمرد. او از نمایندگان درخواست کرد تا اوایل اسفند بررسی لایحه بودجه سال 85 را به اتمام برسانند.

لایحه بودجه سال 86 به عنوان دومین لایحه بودجه سالانه در دولت احمدی‌نژاد، اول بهمن سال 85 به مجلس هفتم ارائه شد. محمود احمدی‌نژاد در زمان تقدیم لایحه بودجه به مجلس رفت و ویژگی‌های لایحه بودجه را تشریح کرد؛ همان‌جا بود که رییس‌جمهور وقت از افزایش قیمت کالاهای مصرفی گفت و صحبت‌هایش در مورد قیمت دو هزار تومانی گوجه فرنگی با واکنش نمایندگان مواجه شد که می‌گفتند قیمت آن کیلویی ‌سه هزار تومان است؛ البته احمدی‌نژاد حرف آنها را قبول نکرد و به نمایندگان توصیه کرد از تره‌بار نزدیک خانه او خرید کنند نه از جاهای گران! حدادعادل که آن روزها ریاست مجلس اصولگرای هفتم را برعهده داشت با تاکید بر اهمیت تعامل میان مجلس و دولت به ویژه «مجلس هفتم با دولت اصولگرای احمدی‌نژاد» آن را شرط خدمتگزاری دانست.

17 دی 86 رییس‌جمهور وقت، لایحه بودجه سال 87 را در 600 صفحه تقدیم مجلس کرد. احمدی‌نژاد آن روز گفت که بودجه‌ به نسبت سال قبل، از نظر حجمی 1800 صفحه کمتر شده و وقت کمتری از نمایندگان برای بررسی بودجه می‌گیرد. او این بار هم خواستار رسیدگی سریع‌تر و دقیق‌تر مجلس به لایحه بودجه شد و ابراز امیدواری کرد که مرزهای شفافیت در بودجه به هم نخورد. غلامعلی حدادعادل نیز در آخرین سال ریاستش بر مجلس قول مساعد داد که بودجه تا 22 بهمن به صحن مجلس برسد و تا اوایل اسفند به دولت ابلاغ ‌شود. رییس مجلس هفتم گفت که بودجه به سمت شفافیت رفته و بار سنگین تبصره‌ها سبک شده است.

هشتم بهمن ماه سال 87 و در اولین سال مجلس هشتم به ریاست علی لاریجانی، لایحه بودجه سال 88 در حالی با تاخیر به مجلس رسید که نمایندگان چند ماه پیش از آن با تصویب قانونی، 15 آذر را آخرین مهلت ارائه لایحه بودجه به مجلس تعییین کرده بودند. رییس‌جمهور در روز تقدیم لایحه بودجه به مجلس گفت که بودجه‌ سال 88 به گونه‌ای تدوین شده که پس از تصویب قانون هدفمندکردن یارانه‌ها در مجلس نیازی به اصلاح دوباره‌ آن نباشد. احمدی‌نژاد آن روز تاکید کرد که آن‌چه از مجلس به عنوان قانون خارج شود، لازم‌الاجراست. او بار دیگر گفت که حجم لایحه بودجه نسبت به سال قبل از آن کاهش پیدا کرده و ابراز امیدواری کرد که قانون بودجه به نحوی شود که در قالب یک دفترچه در جیب هر ایرانی جای بگیرد!

محمود احمدی‌نژاد که بعد از انتخابات سال 88 برای دومین‌بار ریاست جمهوری را تجربه می‌کرد، در روز چهارم بهمن ماه سال 88 لایحه بودجه سال 89 را به عنوان اولین لایحه بودجه در دولت دهم تقدیم مجلس کرد. او این لایحه را اولین بودجه منطبق بر برنامه پنجم عنوان کرد که به گفته وی، وابستگی به نفت در آن به شدت کاهش پیدا کرده است. به گفته وی، لایحه بودجه‌ ‌89 کاملا شفاف و هدفمند، بدون هیچ نقطه‌ پیچیده‌ای در نظر گرفته شده است. علی لاریجانی پس از ارائه بودجه توسط رییس‌جمهور، تاخیر در ارائه لایحه بودجه را یادآوری کرد و گفت که مجلس زمان کوتاهی برای بررسی بودجه دارد.

دولت دهم در روز اول اسفند 89، لایحه بودجه سال 90 را تحویل مجلس داد. احمدی‌نژاد تأکید و توجه به عدالت را از ویژگی‌های این بودجه عنوان کرد و گفت که در سال 90 هدفمندی با قوت ادامه می‌یابد و اگر شرایط مساعدی وجود داشت، گام بعدی آن هم برداشته می‌شود. وی یادآور شد که تبصره‌های این بودجه نیز بسیار کم شده است؛ به گونه‌ای که در جیب جا می‌شود. احمدی‌نژاد که خود متوجه تاخیر در ارائه لایحه بودجه بود و حدس می‌زد که بررسی بودجه در مجلس به سال بعد موکول شود، به مزاح به نمایندگان گفت:‌ با تصویب بودجه‌ عالی و سازنده، عید نوروز را با خانواده‌هایتان خواهید گذراند زیرا اگر بدون بودجه به خانه بروید راهتان نخواهند داد. لاریجانی هم در سخنانی، به فرصت 19 روزه برای رسیدگی به لایحه بودجه پیش از سال نو اشاره کرد و از مجلس خواست در روند رسیدگی تسریع کند.

دوازدهم بهمن ماه سال 90 محمود احمدی‌نژاد سومین بودجه دولت دهم را در قابی شیشه‌ای به مجلس برد و تاکید کرد که قاب شیشه‌ای آن حکایت از بودجه‌ای کاملا شفاف دارد.احمدی‌نژاد اضافه کرد که بودجه سال ‌91 بر اساس قانون برنامه‌ پنجم و سیاست‌های آن و مبتنی بر پیش‌بینی‌های نسبتاً دقیق از شرایط بین‌المللی، بازار، کشور و پیش‌بینی قیمت نفت در سال ‌91 تدوین شده است. او از نمایندگان خواست با کار دو و سه شیفته، بودجه را بررسی کنند و آن را از اول سال 91 در اختیار دولت بگذارند. رییس مجلس هم پس از دریافت لایحه بودجه سال 91 گفت که مجلس با مجموع شرایط کشور و تأخیر دولت در ارائه به موقع لایحه بودجه سال1391 بصورت عکس‌العملی، عمل نمی‌کند و مسیر قانونی را در بررسی لایحه بودجه طی خواهد کرد. لاریجانی در اظهاراتش به پیگیری‌های هیات رییسه مجلس برای ارائه به موقع لایحه بودجه سال 1391 هم اشاره کرد و گفت که از حدود شش ماه قبل در هیات رییسه مکرراً راجع به تقدیم به موقع بودجه تذکراتی داده شده بود. او اضافه کرد که انتظار بود لایحه بودجه به موقع تقدیم مجلس شود. رییس مجلس با اشاره به بخشی از سخنان احمدی‌نژاد که دلیل تاخیر دولت در ارائه بودجه سال قبل را تصویب دیرهنگام برنامه پنجم عنوان می‌کرد، گفت: امسال که قانون برنامه‌ای در کار نبود که دولت منتظر تصویب آن باشد، ولی باز در ارائه لایحه بودجه به مجلس تاخیر کرد.

در روز نهم اسفند ماه سال 91 در حالی که چند ماه از آغاز به کار مجلس نهم گذشته بود و نمایندگان منتظر بودند برای اولین‌بار در این دوره لایحه بودجه را از دولت تحویل بگیرند، لطف‌الله فروزنده معاون پارلمانی رییس‌جمهور به جای احمدی‌نژاد به مجلس آمد و لایحه بودجه سال 92 را به همراه لایحه چند دوازدهم تقدیم نایب رییس مجلس کرد که در غیاب علی لاریجانی ریاست جلسه را بر عهده داشت. نمایندگان - فارغ از تحویل دیرهنگام لایحه بودجه از سوی دولت - حضور نیافتن احمدی‌نژاد در مجلس برای ارائه لایحه بودجه را «دهن‌کجی به خانه ملت»، «تضعیف جایگاه مجلس» و «توهین و گردن‌کشی در برابر مجلس» دانستند. اگرچه ابوترابی‌فرد با استناد به موادی از آیین‌نامه داخلی مجلس، گفت که الزامی بر ارائه لایحه بودجه سالانه توسط رییس‌جمهور وجود ندارد و حتی یکی از معاونان وی نیز می‌تواند لایحه بودجه را به مجلس تسلیم کند.

در حالی که چند ماهی از آغاز به کار دولت یازدهم گذشته، حالا حسن روحانی می‌خواهد بر خلاف رویه سال‌های گذشته، اولین لایحه بودجه در این دولت را در موعد قانونی تقدیم مجلس شورای اسلامی کند. ارائه بودجه به مجلس در روز 17 آذر ماه یعنی دو روز بعد از مهلت قانونی آن، در حالی صورت می‌گیرد که دولتی‌ها اعلام کرده بودند آمادگی ارائه بودجه در مهلت تعیین شده را دارند ولی به دلیل اینکه 15 آذر، جمعه بود، لایحه بودجه فردا (یکشنبه) به مجلس تقدیم می‌شود. البته طبق روال کاری مجلس، نمایندگان قرار بود این هفته به حوزه‌های انتخابیه خود سرکشی کنند اما با رایزنی‌های انجام شده، تصمیم مجلس این شد که برای تحویل گرفتن بودجه، این هفته نیز جلسات علنی برگزار کنند. اقدام و تاکید دولت برای ارائه به موقع لایحه بودجه، می‌تواند نویدی به مجلسی‌ها باشد که در سال‌های آینده هم با ارائه به موقع لوایح بودجه سالانه، فرصت کافی برای بررسی‌های کارشناسانه داشته باشند تا مبادا بی‌توجهی به قانون از سوی رییس‌جمهور، ‌موجب وارد شدن خدشه به روابط و تعاملات دولت اعتدال‌گرا و مجلس اصولگرا شود.