تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۱۲ ساعت ۰۹:۴۹
کد مطلب : ۲۳۹۰۳۵
خار بی‌توجهی در چشم میراث کاشان
گروه فرهنگی: به‌تازگی و پس از اعلام هشدارهای فراوان، فعالان میراث فرهنگی با تنظیم و نشر نامه‌ای خطاب به مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان و شهردار کاشان، به جمع‌آوری امضا از آحاد مردم برای جلوگیری از ساخت یک مجتمع تجاری در حریم منظری خانه بروجردی‌ها روی آورده‌اند. یک کاشان پژوه نیز با بیان فهرست بلندبالایی از تخریب‌ها و تجاوزاتی که طی سال‌های اخیر در عرصه و حریم آثار تاریخی شهر کاشان رخ‌داده، خواستار پایان بخشیدن به این غفلت‌های جبران‌ناپذیر شده است.محمد مشهدی نوش‌آبادی، کاشان پژوه و مدرس دانشگاه می‌گوید: بعید می‌دانم به لحاظ بافت و آثار تاریخی شهری نظیر کاشان در ایران وجود داشته باشد. برخی از آثار کاشان مثل تپه سیلک، باغ فین، مسجد آقابزرگ، بازار، خانه بروجردی و... شهرت جهانی دارد و بسیاری از آثار دیگر شهر نیز می‌تواند در فهرست میراث جهانی ثبت شود اما ظاهراً پیگیری آن در اولویت هیچ‌کس نیست.او ادامه می‌دهد: مسجد جامع کاشان دارای سومین مناره تاریخ‌دار ایران، به‌اضافه دو محراب از دوره سلجوقی، شبستان، گنبد خانه و... است ولی متأسفانه در سایۀ غفلت مسئولان در معرض تخریب و آسیب جدی قرار گرفته است.
مشهدی نوش‌آبادی خاطرنشان می‌کند: تعداد آثار واجد ارزش تاریخی و فرهنگی کاشان به حدی زیاد است که اداره میراث فرهنگی به لحاظ عِده و عُده توانایی حفاظت از آن را ندارد، حالا تصور کنید اگر اهمال‌کاری هم کند، چه بر سر این آثار باارزش می‌آید.این پژوهشگر، با اشاره به اینکه حس می‌کنیم نگرانی مسئولان کاشان، به‌جای خود تخریب‌ها، به سمت نگرانی برای رسانه‌ای شدن آن سوق پیداکرده، می‌افزاید: این طرز نگاه، به‌هیچ‌وجه دلسوزانه نیست.او یادآور می‌شود: طی چند ماه اخیر شاهد اتفاقات عجیبی در حوزه میراث فرهنگی کاشان بوده‌ایم. چندی پیش مدیر باغ فین، بدون مشورت با هیچ‌کس یک درخت چنار کهنسال را قطع کرد و بر نگرانی‌های قطع و نابودی درختان باغ فین افزود؛ باغی که حدود صد اصله درخت کهنسال آن سال‌ها پیش نابود شده بود.
مشهدی نوش‌آبادی ادامه می‌دهد: در دهانۀ بازار بزرگ کاشان، نزدیک تیمچه امین‌الدوله که خود نیز یک اثر فاخر و بی‌نظیر تاریخی است، شهرداری کاشان اقدام به احداث پارکینگ کرده؛ البته مجتمع تجاری با پارکینگ! این مجتمع تجاری نه‌تنها بر میزان ترافیکی که بازار کاشان داشته می‌افزاید بلکه دقیقاً در مجاورت دو خانه ثبت میراث ملی دیگر قرار دارد به نام خانه وثقی و خانه مقدم. شگفت است اما بدانید که لودرهای این مجتمع تجاری، بخشی از خانه تاریخی مقدم که در فهرست میراث ملی کشور ثبت‌شده را نیز تخریب کرده و زیر زمین دستکند آن را به‌کلی از بین برده است.او می‌گوید: چرا هیچ‌کس نیست که بر سر آن‌ها فریاد بزند و بگوید چرا در جوار دو اثر تاریخی و در حریم و عرصه درجه‌یک آن‌ها این کارها را انجام می‌دهید؟ وقتی هم که فعالان میراثی اعتراض را شروع می‌کنند متوجه می‌شوند که اصلاً این مجتمع مجوز ساخت ندارد! غیرقابل‌تصور است اما در کاشان، در شهری با این قدمت و اهمیت، به‌کرات این اتفاقات تکرار شده و آب از آب تکان نخورده است.مشهدی نوش‌آبادی با اشاره به دیگر معضلاتی که میراث فرهنگی کاشان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، می‌افزاید: یک چهارطاقی از دوره ایلخانی در کوچه مسجد شامخی کاشان قرار دارد که ثبت ملی است و چند متری آن و در حریم درجه یک، اثری تاریخی از دورۀ قاجاریه و شاید هم دورۀ صفویه قرار داشت. یک روز صبح بدون اینکه اداره میراث فرهنگی خبر داشته باشد، شهرداری کل این محوطه را با خاک یکسان می‌کند جز قطعه‌ای که ثبت ملی شده و حالا همان اثر دوره ایلخانی که شهریار عدل در مقاله‌ای به تفصیل دو کاشی منحصر به فرد آن - که دولت فرانسه آن را خریداری و در موزه‌های پاریس نگهداری می‌شود - را توصیف کرده است، اینجا در کاشان، به دلیل تخریب دیوارهایش به زباله‌دانی تبدیل‌شده و در معرض نابودی کامل است. ما این دردها را به چه کسی بگوییم که کاری بکند؟
این پژوهشگر خاطرنشان می‌کند: عمارتی قاجاری در وارونق کاشان، روی یک قلعۀ بلند بناشده بود که به دلیل اهمیت بنا، تاریخ ساخت هم داشت و سابقاً از سه چهار کیلومتری می‌شد آن را دید اما یکی‌یکی آجرهای آن پایین ریخته و نه گشت حفاظت میراث و نه مسئولان پایش بناها متوجه این تخریب نشده‌اند. وقتی بنده به اداره میراث اطلاع دادم که این اتفاق رخ‌داده گفتند حیف، پرونده ثبتی آن هم آماده‌شده بود! او یادآور می‌شود: در کنار مسجد دو منبران کاشان، یک حسینیه پر از نقاشی‌های قاجاری و کتبیه های بسیار زیبا وجود داشت که به دلیل همین زیبایی‌ها و ویژگی‌های خاصش سال ۱۳۶۴ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده بود اما الان حسینیه به کلی تخریب و بنایی زشت و ناهمگون جای آن را گرفته است. چه کسی باید پاسخ بدهد چرا این اثر مهم ملی از بین رفته است؟مشهدی نوش‌آبادی دربارۀ نقاشی بر در و دیوارهای چهارطاقی هزار و اندی سالۀ نیاسر نیز می‌گوید: این چهارطاقی در نیاسر کاشان و مربوط به دوره ساسانیان است. بنای آن از دور هم پیداست به‌طوری‌که لازم نیست نیروی یگان حفاظت میراث تپه‌ها را بالا برود تا به آن سرکشی کند اما لابد سرکشی به این بنا در فهرست برنامه آنان نیست چون اگر حتی روزی یک بار از دور به آن نگاه می‌کردند این‌همه نقاشی روی دیوار آن کشیده نمی‌شد.این کاشان پژوه ادامه می‌دهد: وقتی کنار این چهارطاقی باارزش که سابقاً آتشکده بوده هیچ وجه ممیزی برای نشان دادن اهمیت بنا نیست، برخی هم می‌آیند در تختگاه آن غذا می‌خورند و زباله‌هایشان را همان‌جا خالی می‌کنند و می‌روند و برخی هم از دیوارهای آن برای کشیدن نقاشی استفاده می‌کنند.
او دربارۀ ماجرای تلخی که این روزها نگرانی فعالان میراث فرهنگی را به سمت خانۀ بی‌نظیر بروجردی‌ها سوق داده چنین توضیح می‌دهد: خیابان علوی کاشان یکی از شلوغ‌ترین خیابان‌های شهر است و نیز بسیار گردشگر پذیر، چراکه آثار مهم تاریخی مثل خانه عامری‌ها، خانه بروجردی‌ها، خانه عباسیان، خانه طباطبایی‌ها و آثار بسیار دیگر مانند قلعه و باروی سلجوقی در همین خیابان قرارگرفته.مشهدی نوش‌آبادی می‌گوید: یکی دو بنای مخروبه نبش این خیابان وجود داشته که انتظار می‌رفت توسط شهرداری یا میراث فرهنگی خریداری و به محلی برای ارائه خدمات عمومی به گردشگران تبدیل شود اما با کاربری تجاری به بخش خصوصی داده شد و گفتند که این مجتمع به خاطر داشتن پارکینگ به کم کردن ترافیک خیابان علوی کمک می‌کند حال‌آنکه پارکینگ این مجتمع سه‌طبقه، فقط گنجایش ماشین فروشندگان خودش را دارد و نه‌تنها دردی از ترافیک علوی کم نمی‌کند بلکه دردهای دیگری نیز بر آن می‌افزاید.این مدرس دانشگاه تصریح می‌کند: سوای خسارتی که این مجتمع تجاری به اقامتگاه‌ها و رستوران‌های سنتی محدوده خیابان علوی می‌زند، حریم منظری خانه تاریخی بروجردی‌ها را نیز نقض می‌کند.
این پژوهشگر یادآور می‌شود: مسئولان میراث فرهنگی کاشان جسارت به خرج دادند و در این مورد به مالک این مجتمع مجوز ندادند اما در کمال تعجب آن‌ها مجوز خود را از اداره کل میراث فرهنگی اصفهان گرفتند و این هیچ توجیهی ندارد. چطور می‌شود در محور تاریخی، در وسط بافت تاریخی کاشان به یک مجتمع تجاری با ارتفاع ۶ متر که نمای خانه ثبت ملی شده بروجردی را کور می‌کند مجوز داد؟
مشهدی نوش‌آبادی می‌گوید: سابقاً هر گردشگری می‌توانست در خیابان علوی بایستد و در پس‌زمینه عکس خود گنبد خانه و بادگیر خانه بروجردی‌ها را داشته باشد اما اکنون این امکان از عموم مردم و گردشگران گرفته می‌شود و تنها در اختیار مراجعه‌کنندگان به این مجتمع تجاری قرار می‌گیرد. چرا وقتی هیچ ضرورتی ندارد که چنین مجتمعی در این محدوده ساخته شود، این حق را از مردم می‌گیرند ؟او یادآور می‌شود: باعث شگفتی است که تنها راه و شهرسازی کاشان در برابر این تصمیم غلط ایستاده و به خاطر آن نامه رسمی نوشته است. اخیراً نیز کارزاری به همت دوستداران میراث فرهنگی شهر در فضای مجازی به راه افتاده و خوشبختانه در کمتر از ۴۸ ساعت نخست، بیش از ۱۷۰۰ امضا از سوی فرهیختگان، دانشگاهیان، متخصصان برای آن جمع شده است و امیدواریم که این درخواست عمومی منجر به نجات حریم منظری خانه بروجردی‌ها شود.
این مدرس دانشگاه با ابراز نگرانی از تداوم غفلت‌های زیان‌بار در کاشان خاطرنشان می‌کند: در نزدیکی همین مجتمع و در بافت تاریخی کاشان، خانه‌ای با ارتفاع ۱۲ متر بالا رفته و طبق پیگیری‌های ما مشخص‌شده که خانه تا برج ۱۲ سال ۱۳۹۷ مجوز نداشته است! توجه می‌کنید خانه‌ای که منظر بافت تاریخی کاشان را لکه‌دار کرده بدون مجوز ساخته‌شده و بالا رفته است! بعد از این تاریخ هم در کمیسیون ماده ۱۰۰ عوض آنکه دستوری برای تخریب بخش‌های اضافی صادر شود، به مالک حکم تبرئه داده‌اند.مشهدی نوش‌آبادی با ابراز تأسف اظهار می‌کند: میراث تاریخی و فرهنگی کاشان در مضیقه است. خار بی‌توجهی در چشم آن فرورفته و عن‌قریب بینایی و زیبایی‌اش را از دست می‌دهد. آیا کسی هست که دست از مسامحه بردارد و به فریاد آن برسد؟
خبرگزاری ایسنا آمادگی دارد اقدام های عملی و منتج به فایدۀ نهادهای مرتبط را در واکنش به این هشدارها، طی روزهای آتی منتشر کند.
مشهدی نوش‌آبادی ادامه می‌دهد: در دهانۀ بازار بزرگ کاشان، نزدیک تیمچه امین‌الدوله که خود نیز یک اثر فاخر و بی‌نظیر تاریخی است، شهرداری کاشان اقدام به احداث پارکینگ کرده؛ البته مجتمع تجاری با پارکینگ! این مجتمع تجاری نه‌تنها بر میزان ترافیکی که بازار کاشان داشته می‌افزاید بلکه دقیقاً در مجاورت دو خانه ثبت میراث ملی دیگر قرار دارد به نام خانه وثقی و خانه مقدم. شگفت است اما بدانید که لودرهای این مجتمع تجاری، بخشی از خانه تاریخی مقدم که در فهرست میراث ملی کشور ثبت‌شده را نیز تخریب کرده و زیر زمین دستکند آن را به‌کلی از بین برده است.او می‌گوید: چرا هیچ‌کس نیست که بر سر آن‌ها فریاد بزند و بگوید چرا در جوار دو اثر تاریخی و در حریم و عرصه درجه‌یک آن‌ها این کارها را انجام می‌دهید؟ وقتی هم که فعالان میراثی اعتراض را شروع می‌کنند متوجه می‌شوند که اصلاً این مجتمع مجوز ساخت ندارد! غیرقابل‌تصور است اما در کاشان، در شهری با این قدمت و اهمیت، به‌کرات این اتفاقات تکرار شده و آب از آب تکان نخورده است.مشهدی نوش‌آبادی با اشاره به دیگر معضلاتی که میراث فرهنگی کاشان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، می‌افزاید: یک چهارطاقی از دوره ایلخانی در کوچه مسجد شامخی کاشان قرار دارد که ثبت ملی است و چند متری آن و در حریم درجه یک، اثری تاریخی از دورۀ قاجاریه و شاید هم دورۀ صفویه قرار داشت. یک روز صبح بدون اینکه اداره میراث فرهنگی خبر داشته باشد، شهرداری کل این محوطه را با خاک یکسان می‌کند جز قطعه‌ای که ثبت ملی شده و حالا همان اثر دوره ایلخانی که شهریار عدل در مقاله‌ای به تفصیل دو کاشی منحصر به فرد آن - که دولت فرانسه آن را خریداری و در موزه‌های پاریس نگهداری می‌شود - را توصیف کرده است، اینجا در کاشان، به دلیل تخریب دیوارهایش به زباله‌دانی تبدیل‌شده و در معرض نابودی کامل است. ما این دردها را به چه کسی بگوییم که کاری بکند؟
این پژوهشگر خاطرنشان می‌کند: عمارتی قاجاری در وارونق کاشان، روی یک قلعۀ بلند بناشده بود که به دلیل اهمیت بنا، تاریخ ساخت هم داشت و سابقاً از سه چهار کیلومتری می‌شد آن را دید اما یکی‌یکی آجرهای آن پایین ریخته و نه گشت حفاظت میراث و نه مسئولان پایش بناها متوجه این تخریب نشده‌اند. وقتی بنده به اداره میراث اطلاع دادم که این اتفاق رخ‌داده گفتند حیف، پرونده ثبتی آن هم آماده‌شده بود! او یادآور می‌شود: در کنار مسجد دو منبران کاشان، یک حسینیه پر از نقاشی‌های قاجاری و کتبیه های بسیار زیبا وجود داشت که به دلیل همین زیبایی‌ها و ویژگی‌های خاصش سال ۱۳۶۴ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده بود اما الان حسینیه به کلی تخریب و بنایی زشت و ناهمگون جای آن را گرفته است. چه کسی باید پاسخ بدهد چرا این اثر مهم ملی از بین رفته است؟مشهدی نوش‌آبادی دربارۀ نقاشی بر در و دیوارهای چهارطاقی هزار و اندی سالۀ نیاسر نیز می‌گوید: این چهارطاقی در نیاسر کاشان و مربوط به دوره ساسانیان است. بنای آن از دور هم پیداست به‌طوری‌که لازم نیست نیروی یگان حفاظت میراث تپه‌ها را بالا برود تا به آن سرکشی کند اما لابد سرکشی به این بنا در فهرست برنامه آنان نیست چون اگر حتی روزی یک بار از دور به آن نگاه می‌کردند این‌همه نقاشی روی دیوار آن کشیده نمی‌شد.این کاشان پژوه ادامه می‌دهد: وقتی کنار این چهارطاقی باارزش که سابقاً آتشکده بوده هیچ وجه ممیزی برای نشان دادن اهمیت بنا نیست، برخی هم می‌آیند در تختگاه آن غذا می‌خورند و زباله‌هایشان را همان‌جا خالی می‌کنند و می‌روند و برخی هم از دیوارهای آن برای کشیدن نقاشی استفاده می‌کنند.
او دربارۀ ماجرای تلخی که این روزها نگرانی فعالان میراث فرهنگی را به سمت خانۀ بی‌نظیر بروجردی‌ها سوق داده چنین توضیح می‌دهد: خیابان علوی کاشان یکی از شلوغ‌ترین خیابان‌های شهر است و نیز بسیار گردشگر پذیر، چراکه آثار مهم تاریخی مثل خانه عامری‌ها، خانه بروجردی‌ها، خانه عباسیان، خانه طباطبایی‌ها و آثار بسیار دیگر مانند قلعه و باروی سلجوقی در همین خیابان قرارگرفته.مشهدی نوش‌آبادی می‌گوید: یکی دو بنای مخروبه نبش این خیابان وجود داشته که انتظار می‌رفت توسط شهرداری یا میراث فرهنگی خریداری و به محلی برای ارائه خدمات عمومی به گردشگران تبدیل شود اما با کاربری تجاری به بخش خصوصی داده شد و گفتند که این مجتمع به خاطر داشتن پارکینگ به کم کردن ترافیک خیابان علوی کمک می‌کند حال‌آنکه پارکینگ این مجتمع سه‌طبقه، فقط گنجایش ماشین فروشندگان خودش را دارد و نه‌تنها دردی از ترافیک علوی کم نمی‌کند بلکه دردهای دیگری نیز بر آن می‌افزاید.این مدرس دانشگاه تصریح می‌کند: سوای خسارتی که این مجتمع تجاری به اقامتگاه‌ها و رستوران‌های سنتی محدوده خیابان علوی می‌زند، حریم منظری خانه تاریخی بروجردی‌ها را نیز نقض می‌کند.
این پژوهشگر یادآور می‌شود: مسئولان میراث فرهنگی کاشان جسارت به خرج دادند و در این مورد به مالک این مجتمع مجوز ندادند اما در کمال تعجب آن‌ها مجوز خود را از اداره کل میراث فرهنگی اصفهان گرفتند و این هیچ توجیهی ندارد. چطور می‌شود در محور تاریخی، در وسط بافت تاریخی کاشان به یک مجتمع تجاری با ارتفاع ۶ متر که نمای خانه ثبت ملی شده بروجردی را کور می‌کند مجوز داد؟
مشهدی نوش‌آبادی می‌گوید: سابقاً هر گردشگری می‌توانست در خیابان علوی بایستد و در پس‌زمینه عکس خود گنبد خانه و بادگیر خانه بروجردی‌ها را داشته باشد اما اکنون این امکان از عموم مردم و گردشگران گرفته می‌شود و تنها در اختیار مراجعه‌کنندگان به این مجتمع تجاری قرار می‌گیرد. چرا وقتی هیچ ضرورتی ندارد که چنین مجتمعی در این محدوده ساخته شود، این حق را از مردم می‌گیرند ؟او یادآور می‌شود: باعث شگفتی است که تنها راه و شهرسازی کاشان در برابر این تصمیم غلط ایستاده و به خاطر آن نامه رسمی نوشته است. اخیراً نیز کارزاری به همت دوستداران میراث فرهنگی شهر در فضای مجازی به راه افتاده و خوشبختانه در کمتر از ۴۸ ساعت نخست، بیش از ۱۷۰۰ امضا از سوی فرهیختگان، دانشگاهیان، متخصصان برای آن جمع شده است و امیدواریم که این درخواست عمومی منجر به نجات حریم منظری خانه بروجردی‌ها شود.
این مدرس دانشگاه با ابراز نگرانی از تداوم غفلت‌های زیان‌بار در کاشان خاطرنشان می‌کند: در نزدیکی همین مجتمع و در بافت تاریخی کاشان، خانه‌ای با ارتفاع ۱۲ متر بالا رفته و طبق پیگیری‌های ما مشخص‌شده که خانه تا برج ۱۲ سال ۱۳۹۷ مجوز نداشته است! توجه می‌کنید خانه‌ای که منظر بافت تاریخی کاشان را لکه‌دار کرده بدون مجوز ساخته‌شده و بالا رفته است! بعد از این تاریخ هم در کمیسیون ماده ۱۰۰ عوض آنکه دستوری برای تخریب بخش‌های اضافی صادر شود، به مالک حکم تبرئه داده‌اند.مشهدی نوش‌آبادی با ابراز تأسف اظهار می‌کند: میراث تاریخی و فرهنگی کاشان در مضیقه است. خار بی‌توجهی در چشم آن فرورفته و عن‌قریب بینایی و زیبایی‌اش را از دست می‌دهد. آیا کسی هست که دست از مسامحه بردارد و به فریاد آن برسد؟
خبرگزاری ایسنا آمادگی دارد اقدام های عملی و منتج به فایدۀ نهادهای مرتبط را در واکنش به این هشدارها، طی روزهای آتی منتشر کند.
پربينندهترين مطالب و خبرها
