کیارستمی بی‌عینک، فنی‌زاده تپل و نصیریان عجیب!

 

باغ مجسمه خانه هنرمندان ایران در روزهای اخیر میزبان ۲۲ سردیس جدید از چهره‌های هنرمندان شده است. این سردیس‌ها که در جریان دومین سمپوزیوم مجسمه‌سازی مفاخر معاصر رونمایی شدند، از چهره‌های بزرگانی چون عباس کیارستمی، علی حاتمی، علی نصیریان، داوود رشیدی، پرویزفنی‌زاده، محمدعلی کشاورز، جمیله شیخی، پرویز تناولی و مجید انتظامی برگرفته شده‌اند.نصب این مجسمه‌ها اما نه تنها بازتاب مناسبی در رسانه‌ها و در بین اهالی فرهنگ و هنر نیافت که از همان اول به دلایل گوناگونی که یکی از مهم‌ترین آنها نداشتن کمترین شباهتی به چهره هنرمند مورد نظر بود با انتقاد روبه‌رو شدند.عباس مجیدی، رئیس هیأت‌مدیره انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز البته این انتقادات را قبول ندارد: «ممکن است بعضی از پرتره‌ها ضعف‌هایی داشته باشند ولی کارها به طور کلی در حد قابل قبولی هستند. البته آثار می‌توانستند بهتر از این ساخته شوند؛ مشروط به اینکه زمان، مکان و فضای بیشتری در اختیار هنرمندان قرار داده می‌شد.»

 

اگر از هر کسی که اندک آشنایی با چهره‌های هنری دارد درباره عباس کیارستمی سوال شود، به نظرتان به کدام ویژگی ظاهری او اشاره می‌کند؟ مگر نه این است که اصلی‌ترین ویژگی ظاهری عباس کیارستمی عینک آفتابی اوست؟ نکته اما این است که در این سردیس‌ها، مجسمه عباس کیارستمی بدون عینک ساخته شده است.عباس مجیدی که خود در این مجموعه سردیس جمیله شیخی را ساخته تا حدی انتقاداتی را که در مورد اثر ساخته‌شده از کاراکتر عباس کیارستمی شده، قبول دارد. او می‌گوید: «این مجسمه بدون عینک ساخته شده است، گر چه که باید در نظر گرفت عینک یکی از شاخصه‌های مهم شخصیت آقای کیارستمی است. گاهی هنرمند برای ساخت سردیس تصمیم می‌گیرد اثر را با توجه به ذهینت خود بسازد که این بحثی جداست؛ ولی اصولا یک سری شاخصه‌ها در شخصیت افراد داریم که نهادینه شده است و مخاطب انتظار دارد آنها را ببیند؛ مثلا عینک آقای عباس کیارستمی شاخصه‌ای است که نبود آن تأثیرگذار است؛ چون این شخصیت همیشه با عینک دیده شده است.»

 

بی‌شباهتی با هنرمند مورد نظر در این مجموعه تنها به عباس کیارستمی منحصر نمی‌شود. کسانی که از این مجموعه دیدن کرده‌اند، می‌گویند که سردیس‌های پرویز فنی‌زاده و علی نصیریان نیز شباهت چندانی به این چهره‌ها ندارند.احترام برومند، هنرمند و همسر زنده‌یاد داود رشیدی (که جزو سردیس‌هایی است که تا حدی شبیه چهره این هنرمند از کار درآمده) می‌گوید: «نصب سردیس و مجسمه چهره‌های تأثیرگذار به خودی خود رسم خوشایند و زیبایی است؛ اما باید توجه داشت که برای انجام چنین کاری که بی‌تردید نیت خیری پشت آن است، باید پروسه‌ای درست و حرفه‌ای طی شود تا نتیجه‌ای قابل قبول داشته باشد. درباره سردیس‌هایی هم که به‌تازگی در خانه هنرمندان نصب شده‌اند، اگر چه درباره سردیس هنرمند خاصی صحبت نمی‌کنم ولی به طور کلی برخی از این سردیس‌ها به صاحبان‌شان شباهتی ندارند. در حالی که لازم است شخصیت آن چهره در سردیس او کاملا مشهود باشد؛ زیرا هر شخصیتی ویژگی‌های خاصی دارد که در چهره‌اش نمایان است و می‌تواند نگاه، لبخند یا اخم آن چهره خاص باشد.»به گفته احترام برومند «برای اینکه ساخت سردیس‌ها به درستی رخ بدهد، سازنده یا باید با آن چهره آشنایی و نزدیکی زیادی داشته باشد یا اینکه درباره او تحقیق و پژوهش کافی انجام دهد و به بررسی آثار او بپردازد.»این هنرمند پیش‌شرط‌هایی برای چنین کارهایی عنوان می‌کند که اهمیت دارند: «ورود هنرمندان جوان به این حیطه‌ها جای خوشحالی دارد اما به طور کلی باید ساخت سردیس و مجسمه چهره‌های شاخص به هنرمندان توانمند سپرده شود. در موارد بسیاری اما ما نمی‌دانیم ساخت سردیس‌ها بر چه اساسی به مجسمه‌سازان سپرده می‌شود ولی دلیل هر چه باشد، ای کاش بر اساس عُلقه، نزدیکی و احساس خاص آن مجسمه‌ساز به آن هنرمند صورت بگیرد.»

 

اتفاق انتقادبرانگیزی چون ساخت و نصب سردیس‌های پرایراد در حالی رخ می‌دهد که به گفته مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی «ساخت، اجرا و نصب هر گونه مجسمه، دیوارنگاره و نقش برجسته در فضای شهری باید با مجوز شورای نظارت بر نصب مجسمه‌ها صورت بگیرد». هادی مظفری همچنین گفته که «طراحی نامناسب و اجرای غلط به وسیله افراد فاقد صلاحیت ساخت مجسمه‌های شهری، نتایج سنگینی به همراه خواهد داشت.» احترام برومند در پایان می‌گوید: «هنوز هم برای جبران اشتباه دیر نشده و می‌توان بعضی از این سردیس‌ها را که شبیه صاحبان‌شان نیستند، کنار گذاشت و مجددا ساخت آنها را به کسانی سپرد که از کارشان مطمئن هستند.»