ماجرای عجیب جهش کرونا در انسان و حیوان

 

سید علیرضا ناجی، استاد ویروس‌شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی و آزمایشگاه ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری بیان کرد: از زمانی که کرونا در دنیا شیوع پیدا کرده است، سازمان جهانی بهداشت به همراه ویروس شناسان روی ویروس کرونا تحقیق و مطالعه می‌کنند و همواره به دنبال رصد و پایش جهش های ویروس کرونا بوده اند.ناجی ادامه داد: در ۱۱ ماه گذشته شیوه کرونا در جهان محققان براساس نقشه‌های ژنتیکی دریافتند که تاکنون ۶ نوع رده ژنتیکی از ویروس کرونا سارس شناسایی شده است در ابتدا ویروس‌ کرونا به ۲ نوع L و S تقسیم بندی می‌شدند و گفته شد که ویروس کرونا نوع S تهاجمی‌تر است، سپس ویروس کرونا L به دو نوع G ,V تقسیم بندی شد و حالا ویروس نوع G خود به ۲ رده ژنتیکی Gh و Gr تقسیم بندی شده است.استاد ویروس‌شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیان کرد: از ماه مارچ گزارش هایی درباره جهش ویروس کرونا ثبت شده و بر اساس اعلام محققان در ناحیه D614G پروتئین سطحی ویروس کرونا به نام اسپایک (spike) تغییر رخ داد و این موضوع موجب شد تا سرعت ورود ویروس کرونا به سلول افزایش پیدا کنند، چرا که کرونا  از طریق پروتئین سطحی خود به سلول می‌چسبد و تغییر در پروتئین سطحی کرونا باعث شده تا ویروس با سرعت بیشتری سلول ها را آلوده کند و به همین دلیل سرعت سرایت ویروس بین ۳ تا ۹ برابر افزایش پیدا کرد.

 

رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری با بیان اینکه ما باید در مورد ویروس کرونا چند سوال را پاسخ دهیم، گفت: پاسخگویی به این سوالات تنها با مطالعات خویشاوند شناسی انجام می‌شود، باید به طور دقیق بدانیم که منشا ویروس کرونا در ابتدای اپیدمی ایران را شناسایی کنیم و بدانیم که منشاء ویروس کجاست و پایش روی انواع ویروس های کرونا در ایران انجام دهیم تا ببینیم که آیا ویروس از سایر نقاط جهان به ایران وارد شده است یا خیرر؟ و این اقدام نیاز به نمونه برداری از سراسر کشور و امکانات برای مطالعات ژنتیکی دارد و اگر این امکانات در اختیار محققان بیشتری قرار بگیرد می‌توان درباره تغییرات علائم بالینی در افراد مختلف  اظهار نظر کرد، همچنین پاسخ به این سوال که برخی ها مدعی شده بودند، ویروس از ایران به سایر نقاط جهان رفته است، نیاز به انجام مطالعات با دقت فراوان و ابزار مناسب دارد و باید از روش های پیشرفته NGS برای توالی ژنتیکی ویروس کرونا استفاده کنیم.ناجی گفت: مطالعاتی بر روی جهش ویروس کرونا در مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با همکاری معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت انجام شده است و امیدواریم که امکانات مرکز تحقیقات ژنتیک  در سایر مناطق کشور نیز ایجاد شود تا بتوانیم بیشتر و ویروس کرونا را در مناطق مختلف کشور رصد و پایش کنیم.

 

حسین نجم آبادی رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با بیان اینکه  با حمایت و تشویق معاون تحقیقات وزارت بهداشت و همکاری بخش ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران و شبکه ویروس شناسی کشور تحقیقات روی ویروس کرونا در ایران انجام می‌شود، گفت: حدود ۵۰ نمونه ویروس کرونا از استان‌های مختلف کشور اعم از تهران، قم، گرگان، مازندران، خوزستان، گیلان، زاهدان و نیز کاشان و در زمان‌های مختلف از زمستان سال گذشته، بهار، تابستان و اوایل پاییز امسال، با تکنیک پیشرفته توالی یابی نسل جدید، مورد بررسی ژنومیک قرار گرفت.نجم آبادی تصریح کرد: منبع اولیه ویروس از اوایل دی ماه ۹۸ از استان «ووهان» کشور چین بود و نتایج حاصل از مطالعه بر نمونه‌های گرفته شده از استان‌های مختلف کشورمان نشان داد که منشأ دوم ویروس در کشور، از نوع اروپایی آن بوده که در اوایل اسفند ۹۸، از طریق اروپا به ایران وارد شده است.

 

سعید نمکی وزیر بهداشت چندین بار درباره وحشی تر شده ویروس کرونا یا به اصلاح خودش شتر، گاو، پلنگ صحبت کرده است.نمکی گفت: تغییرات ژنوم ویروس را مطالعه می‌کردم. متاسفانه در ژنوم ویروس دارد اتفاقاتی می‌افتد که این تغییرات در بیماری‌زایی و در قدرت سرایت موثر خواهد بود و این تغییرات ما را در ابتلا و مرگ و میر گرفتار می‌کند. کمااینکه در اروپا مرگ‌های ۵۵۰ تایی فرانسه ناشی از تغییرات ژنتیکی ویروس است و باید دانست که ویروس وحشی‌تر و چموش‌تر شده است.وزیر بهداشت گفت: خیلی‌ها می‌گفتند این ویروس هم مانند سایر کروناویروس‌ها، بعد از مدتی به سمت خاموشی می‌رود. درحالی که نه‌تنها این اتفاق نیفتاد، بلکه ویروس دارد قدرتمندتر می‌شود. سارس و مرس که از اجداد این ویروس بودند، بعد از چند ماه به سمت خاموشی رفتند اما ویروسی که عامل بیماری کووید-۱۹ است، به سمت چموشی می‌رود.رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری درباره اینکه گفته می‌شود، ویروس کرونا وحشی تر شده است، گفت: هنوز مطالعات این موضوع را که ویروس وحشی تر شده باشد، ثابت نکرده اند اما  باید توجه داشت که هرچه سرعت انتقال بیماری بیشتر شود شیوع بیماری در جامعه بیشتر خواهد بود و افراد بیشتری در جامعه مبتلا می‌شوند و گروه‌های حساس و بیماران زمینه ای بیشتر در معرض خطر قرار خواهند گرفت و در نتیجه آمار فوتی‌ها افزایش پیدا خواهد کرد.

 

چند وقتی است به نظر می رسد شمار مبتلایان به علائم تنفسی در ایران و جهان افزایش پیدا کرده و آمار بیماران کرونایی در بیمارستان ها به شدت افزایش یافته است و برخی علل آن را جهش های ویروس کرونا عنوان کرده اند.نجم آبادی درباره مشاهده بیشتر علائم در بیماران نسبت به روزهای نخست شیوع بیماری کرونا بیانکرد:

تحقیقات در دنیا نشان داده است که بار ویروسی در دستگاه تنفسی بیماران کرونایی بیشتر و سرعت انتقال بیماری بیشتر شده اما هنوز شواهدی دال بر همچنان شواهدی دال بر افزایش شدت بیماریزایی گزارش نشده است.

رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی  با اشاره به اینکه جهش در ویروس کرونا در مقایسه با ویروس آنفلوانزا کمتر است، گفت: افزود:  کووید ۱۹ در مقایسه با سایر RNA ویروس‌ها، کمتر دچار تغییرات جهش زایی می‌شود و دلیل آن نیز دارا بودن آنزیم پلیمراز وابسته به RNA یا (RdRP)است که سبب شده میزان جهش زایی آن پایین‌تر از ویروس آنفلوانزا و سایر RNA ویروس‌ها باشد.نجم آبادی با اشاره به مطلعات تجمیع شده در مرکز بارگذاری جهش‌ها در دنیا گفت: بالغ بر تعداد ۸۰ هزار ژنوم ویروس در این مرکز بارگذاری شده است و بیشتر از ۳۵۰ هزار تغییر ژنتیکی ثبت شده اما اغلب تغییرات ژنتیکی کرونا  اهمیت زیادی ندارند و در شیوع و شدت بیماری کرونا تاثیر نمی گذارند.

 

یکی از نگرانی ها درباره جهش ویروس کرونا این است که جهش ویروس، پروژه های ساخت واکسن کرونا را در دنیا با شکست مواجه کند چرا که امید مردم دنیا ساخت واکسن و رهایی از عوارض این ویروس است.نجم آبادی با بیان اینکه دو جهش مهم در ناحیه شاخک ویروس رخ داده است، گفت: در نمونه‌های بررسی شده در ایران دریافتیم که جهش D۶۱۴G به تدریج از اسفندماه افزایش یافته و دلیل انتقال سریع ویروس در ماه‌های اخیر هم این موضوع است و  باید توجه داشت اهمیت این ناحیه از ژنوم کرونا در اتصال ویروس به سلول میزبان و محلی است که در تولید دارو و واکسن موثر، هدف قرار می‌گیرد.رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی درباره اینکه آیا جهش های ویروس کرونا چه تاثیری در تولید واکسن ها دارد و می تواند موجب شکست واکسن های در دست تولید  شود؟ گفت: نکته خوش بینانه در این مطالعه آن است که دو جهش مهم هر دو خارج از ناحیه ای به نام RBD در شاخک ویروس رخ داده اند و در نتیجه، در تاثیرگذاری واکسن‌های تولید شده این جهش ها نقشی نخواهد داشت.

 

محققان می‌گویند ویروس کرونا برای نخستین بار از خفاش‌ها به مورچه خوار منتقل و سپس به انسان سرایت و جهان را دچار گرفتاری کرده است. با این حال، انسان‌ها تنها پستاندارانی نیستند که به این ویروس مبتلا شده اند.محققان اعلام کردند ۴ دلفین دست آموز در مرکز نیروی دریایی ارتش آمریکا در شهر سن دیگو ایالت کالیفرنیا به ویروس جدید کرونا مبتلا شده‌اند. دانشمندان می‌گویند ویروس جدید کرونا که در دلفین‌ها مشاهده شده است، خطر کمی برای انسان دارد. احتمالاً به دلیل جهش ژنتیکی از درجه کشندگی ویروس جدید کرونا در دلفین‌ها کاسته شده است.استاد ویروس‌شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره جهش ویروس کرونا در حیوانات گفت: باید توجه داشت که انتقال ویروس از انسان به حیوان همیشه صورت می‌گیرد و یکی از علل تغییر ژنتیک ویروس ها همین موضوع است و مسئله ای که ما را بسیار نگران می کند این است که وقتی ویروس از انسان به حیوان و دوباره از حیوان به انسان منتقل می شود، دچار تغییرات ژنتیکی می شود و این تغییرات ژنتیکی اغلب موجب تهاجمی شدن، وحشی‌تر شدن و عفونت زایی بیشتر ویروس‌ها می‌شوند و این موضوع می‌تواند مرگ و میر بیماری را افزایش دهد و استراتژی ما در درمان و تولید واکسن را دستخوش تغییر کند.ناجی تصریح کرد: پایش ویروس کرونا در انسان ها کافی نیست و باید به حیوانات در محیط زندگی انسان‌ها هم توجه داشته باشیم و جهش ویروس را در حیوانات هم رصد و پایش کنیم.

 

هفته گذشته خبری نگران کننده از جهش ویروس کرونا در راسوهای کشور دانمارک در رسانه ها منتشر و این خبر موجب نگرانی های بسیاری شد و دولت این کشور خبر از کشتار احتمالی ۱۵ میلیون از این گونه برای جلوگیری از شیوع کروناویروس داد.متخصص واکسن و مدیر بخش بیماری‌ها عفونی موسسه سرم دانمارک در این رابطه می‌گوید: بدترین سناریوی ممکن این است که این اتفاق یک پاندمی جدید را در دانمارک شروع کند. این خطر وجود دارد که ویروس جدید تا حدی با دیگر کروناویروس‌ها متفاوت باشد که مجبور به وارد کردن چیزهای جدید به واکسن باشیم، این ما را دوباره به نقطه اول برمی‌گرداند. دانشمندان نگران هستند انتقال کووید ۱۹ به راسو و جهش آن در این پستانداران و انتقال دوباره آن به انسان، مرگبار بودن ویروس کرونا را تشدید کند.کارل برگستورم، بیولوژیست دانشگاه واشنگتن درباره  جهش ویروس کرونا در راسوها گفت: احتمال وقوع هر رخدادی پس از جهش ویروس کرونا وجود دارد. شخصاً بر این باورم که شیوع کووید ۱۹ در میان راسوها لزوماً منجر به افزایش خطر برای انسان نخواهد شد. ما نمی‌توانیم هیچ احتمالی را نادیده بگیریم. با این حال، به طور قطع همه گیری کرونا در میان راسوها شدت انتشار در میان انسان‌ها را افزایش نخواهد داد.

 

ناجی درباره جهش ویروس کرونا در راسوها گفت: صادرات پوست راسو یکی از تجارت های اصلی کشور دانمارک است و پرورش پوست راسو به صورت صنعتی در این کشور انجام می شود، چند روز پیش مقامات دانمارکی اعلام کردند که یکی از افراد مشغول به کار در صنعت پوست راسو به ویروس کرونای جهش یافته مبتلا شده است و پس از نمونه‌برداری از راسوها دریافتند که این ویروس از راسو به انسان منتقل شده است.رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری تاکنون گزارش مدونی از تغییرات ژنتیکی ویروس کرونا منتقل شده از راسو به انسان منتشر نشده است و در شرایط کنونی که مردم جهان به تولید واکسن کرونا امید بسته اند این موضوع می‌تواند نگران‌کننده باشد البته هنوز چالشی در تولید واکسن کرونا به دنبال جهش های جدید اعلام نشده است و امیدوارم راسوها خفاش دوم نشوند چرا که منبع اصلی ویروس کرونای کنونی خفاش ها هستند و ما باید حیوانات که موجب افزایش قدرت ویروس می‌شوند، توجه کنیم.با این همه تغییر و تحول تا کنترل بیماری تنها کاری که باید انجام دهیم این است که ماسک بزنیم، فاصله اجتماعی را رعایت کنیم و مکررا دست‌هایمان را با آب صابون بشوییم، زیرا در این صورت است که می‌توانیم این اپیدمی را کنترل کنیم و تجربه نشان داده است که اگر در هر جای دنیا این نکات به خوبی رعایت شود، بیماری کنترل شده است، همچنین برای کنترل بیماری کرونا باید از حضور در مکان‌های پرازدحام خودداری کرد و باید توجه داشت که در هر جامعه‌ای وقتی فاصله اجتماعی حفظ نمی شود و مردم ماسک نمی زنند و در تجمع ها شرکت می کنند، متاسفانه شاهد شیوع بسیار بالای موارد جدید ابتلا و نرخ بالای مرگ و میر ناشی از کووید ١٩ هستیم.