سراب داروهای گیاهی ویروس کرونا؟

گروه جامعه: اثر طب سنتی بر کرونا، به جنجالی در ساختار نظام سلامت ایران بدل شده است: کار به استعفای دکتر رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات وزیر بهداشت کشید و البته در پی آن، واکنش‌های مختلفی به دنبال داشت. 
حدود دو هفته پیش وزارت بهداشت از تایید ۴ داروی گیاهی موثر در درمان کرونا خبر داد. داروهایی که به گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو، «هیچ‌کدام از این داروها داروی درمان کووید۱۹ نیستند اما اثراتی برای بهبود علایم این بیماری داشته اند که باید مراحل بررسی بیشتر را طی کنند.» اما گفت که این ۴ فراورده طبیعی با اجزای گیاهی برای بهبود علائم کوویدـ۱۹ از کمیسیون قانونی سازمان غذا و دارو مصوبه گرفته‌اند.همچنین دکتر علیرضا زالی، فرمانده عملیات مدیریت بیماری کرونا در کلانشهر تهران، نیز از ساخت یک دارو برای کرونا در ایران خبر داد و گفت: ساخت این دارو یک عصاره خاص نیاز دارد که این عصاره فقط در ایران پیدا می‌شود.اما همین تاییدها مساله‌ای شد که در دعوای وزیر و معاون، بحث داروهای گیاهی بالا بگیرد؛ «با کدام مستندات علمی؟». ملک‌زاده در بخشی از نامه استعفای خود نوشت: «ادعاهای بی‌اساس جناب عالی و سازمان غذا و دارو در خصوص موثر بودن داروهای گیاهی که به اعتقاد این جانب بدون هیچ مبنای علمی و پژوهشی و مطالعات بالینی کافی صورت گرفته و همچنین دفاع و اقدام جناب عالی از ادغام طب سنتی در نظام شبکه بهداشت و درمان کشور که می‌تواند شبکه بهداشت و درمان ایران را ناپایدار و در دراز مدت تضعیف کرده و مردم را از حقوق خود در بهره‌مندی از درمان‌های پیشرفته پزشکی مدرن محروم سازد.»

در ادامه مصطفی معین، رئیس شورایعالی نظام‌پزشکی، در یادداشت تندی خطاب به وزیر بهداشت نوشت: «جناب دکتر نمکی در سفر خود به اصفهان، زبان به انتقاد تند از تحقیقات اپیدمیولوژیک و دستاوردهای پژوهشگران ایرانی باز کرده‌اند! این انتقاد با سخنان قبلی ایشان مبنی بر پیشتازی ایران و الگوی جهانی بودن آن در مدیریت بحران کرونا و عرضه واکسن ایرانی در آینده نزدیک از یک طرف و دادن مجوز تولید و عرضه داروهای علفی برای درمان کرونا بدون شواهد علمی و پژوهشی از سوی دیگر و یا اعجاز الهی در کنترل موفق کرونا در ایران چندان منطقی به‌نظر نمی‌رسد!»همچنین دیروز هم محمدرضا ظفرقندی، رییس سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران در نامه‌ای به رئیس سازمان غذا و دارو از وی خواست مستندات علمی داروهای منصوب به حوزه طب سنتی درخصوص درمان کرونا به این سازمان ارائه شود.در تمام این دعواهای دو سه روز گذشته، اما هنوز مدیران وزارت بهداشت هیچ واکنشی به انتقادات نداشته‌اند. 

ادعای درمان کرونا با روش‌های طب سنتی
اکنون که یک سال از شروع همه‌گیری ویروس کرونا در جهان گذشته است. در این مدت همه محققان و شرکت‌های داروسازی در سراسر جهان به دنبال یافتن دارویی برای توقف این بیماری مرگبار بوده‌اند، اما تاکنون دارویی اثربخش برای درمان این بیماری که به کاهش آمار مرگ‌ومیر بینجامد کشف نشده است. با این حال در این میان هر از گاهی برخی افراد سودجو و مدعیان طب سنتی با مطالبی اثبات‌نشده و غیرعلمی درباره تاثیر برخی مواد در درمان یا پیشگیری از کرونا بر اضطراب مردم دامن زدند و سبب گمراهی و سردرگمی مردم شدند.
از تاثیر روغن بنفشه در درمان کرونا تا تاثیر نیش زنبور عسل و موارد بسیار دیگر تجویزهایی بود که در این مدت برخی افراد مطرح کردند و با واکنش‌هایی از سوی مسئولان و متخصصان روبه‌رو شد. مثلا انستیتو پاستور ایران ادعای درمان کرونا با نیش زنبور عسل را رد و در بیانیه‌ای اعلام کرد: ادعاهای صورت‌گرفته در این باره در انستیتو پاستور ایران مورد بررسی و تأیید قرار نگرفته است.نکته اینجاست بعد از گذشت چند ماه از شیوع این بیماری همچنان تحقیقات در این زمینه ادامه دارد و حتی برخی از داروهای شیمیایی نیز که در این مدت در برنامه‌های درمانی کشورهای مختلف و ازجمله ایران قرار داشتند به دلیل ناکارآمد بودن از چرخه درمان خارج شدند. مثلا سازمان بهداشت جهانی در آخرین تحقیقات خود اعلام کرد داروی رمدسیویر را نباید در بیماران بستری کوویدـ۱۹ بدون توجه به شدت بیماری به کار برد، چراکه شاهدی وجود ندارد که این دارو میزان بقای بیماران را افزایش یا نیاز آنها را به دستگاه تنفس مصنوعی کاهش دهد.

داروهای گیاهی به درد بیماران ICU نمی‌خورند
با وجود همه بلواها، همچنان دستیابی به دارویی گیاهی که در درمان کرونا موثر باشد و سبب کاهش آمار مرگ‌ومیر بر اثر این بیماری شود گزارش نشده است و پزشکان و متخصصان این داروها را فقط در کاهش علائم خفیف این بیماری موثر می‌دانند و اطلاق واژه دارو را به معنای این‌که سبب کاهش مرگ بر اثر این بیماری شود نادرست می‌دانند.دکتر مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا، در این باره می‌گوید: به این نکته توجه کنید وقتی اسم دارویی را می‌آوریم باید بگوییم اثر این دارو چیست. قبلا هم در پروتکل‌ها آمده بود اگر بیماری سرفه می‌کند و مشکل کمبود اکسیژن ندارد یعنی حالش نسبتا خوب است می‌تواند برای تسکین سرفه‌هایش از یک داروی گیاهی استفاده کند. داروهای گیاهی که الان هم به آن‌ها اشاره می‌شود برای تسکین علائم است. به گفته او «بهبود کرونا یعنی این‌که مرگ کم شود تا زمانی که دارویی سبب کاهش مرگ بیمار کرونا در آی‌سی‌یو نشود داروی موثر در درمان کوویدـ۱۹ قلمداد نخواهد شد فقط و فقط ما به چیزی داروی موثر می‌گوییم که به کاهش مرگ بیماران بستری در آی‌سی‌یو منجر شود.»در این میان برخی از متخصصان استفاده از داروهای گیاهی را نه تنها موثر که در برخی مواقع خطرناک می‌دانند. دکتر مسعود مردانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، استفاده بیماران حاد از داروهای گیاهی را در بهبود حال آنان بی‌تاثیری می‌داند و می‌گوید: استفاده از این داروها برای این بیماران ممکن است به تشخیص دیرهنگام در بیماری یا دیگر عوارض آن منجر شود که در این صورت هرگونه احتمال نتیجه عکس دور از انتظار نیست.

به طور کلی متخصصان این داروهای گیاهی را فقط در تسکین علائم خفیف بیماران موثر می‌دانند. دکتر مردانی در این باره توضیح می‌دهد: با توجه به این‌که هیچ‌گونه داروی گیاهی در درمان موارد شدید بیماری کرونا نقشی ندارد، اما در مواردی مبتلایان خفیف به ویروس کرونا می‌توانند برای آرامش گلو و تسکین سرفه از آویشن یا شربت زوفا که مورد تایید وزارت بهداشت نیز هستند، استفاده کنند.همچنین دکتر پیام طبرسی، رییس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری و عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا درباره تایید مجوز برای داروهای گیاهی برای بهبود علائم کرونا گفته است: داروهای گیاهی در بسیاری از کشورها از جمله کشور چین مورد استفاده قرار گرفته است اما نکته‌ای که لازم است بدانیم این است که همه این داروها مکمل هستند و نقش درمانی ندارند. برای بعضی از مردم به اشتباه اینطور تلقی می‌شود که این داروها، تاثیر درمانی دارند اما اینطور نیست و این داروها تنها در بهبود علائم نقش دارند. این نکته را هم یادآوری می‌کنم که تا به امروز دارویی که نقش درمانی در این ویروس داشته باشد، در هیچ کجای دنیا کشف نشده است.از سوی دیگر، مینو محرز دراین‌باره می‌گوید: نکته دیگر درباره داروی گیاهی که می گویند در کرمانشاه ساخته اند و گفته اند کووید۱۹ را در درمان می کند. معلوم نیست این دارو چیست و از کجا تاییدیه گرفته است. این موضوع هنوز در کمیته کشوری درمان ستاد ملی کرونا اصلا مطرح نشده و چطور ممکن است سازمان غذا و دارو به دارویی که هنوز در کمیته علمی کرونا تایید نشده، مجوز بدهد؟ این کارها مردم را سردرگم می کند و مردم میلیون‌ها تومان برای دارویی پول می دهند که اصلا معلوم نیست، چیست و هنوز تایید نشده است.عضو ستاد ملی مقابله با کرونا گفت: یکسری داروهای گیاهی یا با پایه گیاهی در دنیا تولید می شوند که خیلی هم خوب و اثربخش هستند اما با حساب و کتاب و تاییدیه های علمی تولید می شوند. تولید این داروها سالها طول می کشد و مدتها طول می کشد که تاییدیه بگیرند و باید مراحل کارآزمایی بالینی دقیق داشته باشند. این همه وزارت بهداشت برای درمان کرونا پروتکل نوشته اما مراکز درمانی کارهایی انجام می شود که واقعا مردم سردرگم می شوند.