وضع سلامت کارگران ایرانی چگونه است؟

بر اساس محاسبات سازمان بین‌المللی کار، در هر ۱۵ ثانیه، ۱۶۰ کارگر دچار حادثه می‌شوند و یک کارگر بر اثر بیمای یا حادثه ناشی از کار، جان خود را از دست می‌دهد. سومین عامل مرگ‌ومیر در جهان، حوادث شغلی است و چهار درصد از تولید ناخالص داخلی در جهان صرف هزینه‌های ناشی از حوادث کار می‌شود. در ایران نیز کل هزینه‌های ناشی از حوادث شغلی ۹۶۰ هزار میلیارد تومان در سال ۹۱ برآورد شده است.با توجه به اهمیت سلامت کارگران به عنوان نیروی مولد جامعه، پژوهشگران با انجام یک مطالعه وضعیت موجود سلامت کارگران ایران را بررسی کردند و برنامه جامعی را برای ارتقای آن پیشنهاد دادند.

برای انجام این تحقیق پژوهشگران، مطالعات مرتبط در مورد وضع سلامت کارگران و مداخلات قبلی انجام‌شده سلامت کار، اسناد بالادستی و ظرفیت‌های قانونی، شاخص‌های تعیین‌کننده سلامت کار در جامعه ایرانی و تجربیات سایر کشورها در زمینه سلامت کارگران را مورد بررسی قرار دادند.با استفاده از داده‌های به‌دست‌آمده از این بررسی، وضع موجود سلامت کارگران و مداخلات گذشته و چالش‌های نظام ارتقای سلامت شناسایی شد. سپس با بحث گروهی متمرکز توسط ذی‌نفعان این موضوع، اطلاعات به‌دست‌آمده و تحلیل‌ها، نقد و اصلاح شد.
ذی‌نفعان موضوع سلامت کارگران شامل نهادهای زیر هستند:
– وزارت بهداشت، دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی، مرکز سلامت محیط کار و دفتر سلامت روانی و اعتیاد؛
– وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی: معاونت اجتماعی؛
– وزارت صنعت، معدن و تجارت؛
– ستاد مبارزه با مواد مخدر؛
– سازمان بهزیستی کشور؛
– سازمان امور اجتماعی وزارت کشور؛
– کانون عالی کارفرمایان؛
– کانون عالی کارگران؛
– انجمن های علمی طب کار، بهداشت حرفه‌ای و ارگونومی؛
– نمایندگی سازمان‌های بین‌المللی.
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که به دلیل نبود داده‌های نقطه‌ای در سال‌های گذشته، نمی‌توان روند صعودی یا نزولی شاخص‌های سلامت کارگران را قضاوت کرد؛ اما در کل جامعه وضعیت عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر، اختلالات روانی و آسیب‌های اجتماعی روند افزایشی داشته و این موضوع احتمالا در مورد جمعیت کارگری نیز صادق است.به طور خلاصه نتایج به‌دست‌آمده حاکی از این است که سلامت کارگران با وجود متولیان متعدد ملی و بسته‌های خدماتی متنوع بهداشتی-درمانی، اجتماعی و ایمنی و همچنین حمایت اسناد بالادستی، روند بهبود درخوری نداشته و خلاهای متعددی در سطوح عملیاتی دارد.

به گفته پژوهشگران این مطالعه مهم‌ترین چالش سلامت کارگران تأثیرگذاری شرایط محیط کلان سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فناوری، محیط‌زیست و شرایط بین‌المللی بر وضعیت بنگاه‌های اقتصادی است. حقوق زیر خط فقر کارگران در دو دهه گذشته، شرایط نامناسب سرمایه‌گذاری در ایران، سرمایه اجتماعی پایین و تحریم‌های بین‌المللی و کاهش ارزش پول ملی؛ عوامل کلانی هستند که هرگونه برنامه‌ریزی ملی برای بهبود سلامت کارگران را با چالش مواجه می‌کنند و احتمال موفقیت مداخلات را کاهش می‌دهند.

در انجام این پژوهش، بهزاد دماری دانشیار پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران، ابراهیم صادقی‌فر دکترای توسعه اقتصادی اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌اصغر فرشاد استاد بهداشت حرفه‌ای مرکز تحقیقات بهداشت کار دانشگاه علوم پزشکی ایران، حسن محمد صادقیان دانشجوی دکتری روان‌شناسی دانشگاه اهواز، حسین المدنی پژوهشگر دپارتمان حکمرانی و سلامت دانشگاه علوم پزشکی تهران، عباس وثوق‌مقدم استادیار پژوهش در پزشکی اجتماعی وزارت بهداشت و فرشته طاهری دانشجوی دکتری روان‌شناسی شناختی دانشگاه علوم پزشکی ایران مشارکت داشتند.یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «وضعیت سلامت کارگران ایران و پیشنهادات مداخلات» در فصل‌نامه سلامت کار ایران منتشر شده است.