نقش فناوری نانو در تشخیص زودهنگام سرطان‌ها

دکتر سپیده خویی با بیان این‌که با کمک روش‌های تصویربرداری فعلی، تشخیص سرطان زمانی ممکن می شود که هزاران سلول سرطانی تکثیر یافته و شاید متاستاز هم داده باشد، اظهار کرد: حتی در صورت مشاهده، ماهیت تومور بدخیم یا خوش‌خیم و خصوصیاتی که ممکن است باعث پاسخ‎گویی آن به یک درمان خاص شود باید از طریق نمونه‌برداری‌های اغلب تهاجمی ارزیابی شود.

وی ادامه داد: با استفاده از نانوفناوری امروزه می توان تدابیری اندیشید که بتوان به‌طور خاص سلول های سرطانی را شناسایی کرد و همچنین عواملی داشت که قابلیت دیده شدن آنها را امکان‌پذیر کند. اگر چنین ملاحظاتی به کمک علوم نانو رخ دهد، سلول‌های سرطانی یا حتی پیش سرطانی  را می توان توسط دستگاه‌های اسکن معمولی تشخیص داد. به‌عنوان مثال، آنتی‌بادی‌هایی وجود دارند که می‌توانند گیرنده‌های خاصی را که در سلول‌های سرطانی بیش از حد بیان می‌شوند را شناسایی کنند، در صورتی که این آنتی‌بادی‌ها بر روی نانوذره‌هایی کشیده شوند که تحت اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT)، سیگنال با کنتراست بالا تولید کند می‌توان به هر دو هدف رسید.

دکتر خویی افزود: روش‌های درمانی سرطان در حال حاضر محدود به جراحی، پرتودرمانی، هورمون‎ درمانی و شیمی‌درمانی است. هر چهار روش به بافت‌های طبیعی آسیب می‌رسانند و گاهی به ریشه‌کنی ناقص سرطان منجر می‌شوند.وی خاطرنشان کرد: فناوری نانو راهی را برای هدف‌گذاری مستقیم و درمان انتخابی سلول‌های سرطانی بدون آسیب رسانی به اندام‌های سالم ارائه می‌دهد. شیمی‌درمانی معمولی از داروهایی استفاده می‌کند که به‌طور مؤثر سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند، اما این داروهای سایتوتوکسیک علاوه‌بر سلول‌های توموری، سلول‌های سالم را نیز از بین می‌برند و به عوارض جانبی ناخواسته‌ای مانند حالت تهوع، نوروپاتی، ریزش مو، خستگی، نقص عملکرد سیستم ایمنی بدن و آسیب احتمالی به قلب و سایر اندام‌ها منجر می‌شوند.

استاد دانشکده شیمی دانشگاه تهران تصریح کرد: از نانوذرات می‌توان به‌عنوان حامل دارو برای شیمی‌درمانی استفاده کرد که دارو را مستقیماً به تومور یا منبع خون آن می‌رساند، در حالی که از آسیب به بافت سالم جلوگیری می‌کند.دکتر خویی افزود: نانو حامل‌ها مزایای متعددی نسبت به شیمی‌درمانی معمولی دارند که از آن جمله می‌توان به محافظت از دارو در جریان خون و جلوگیری از تجزیه یا رهایش آن در بافت‌های بدن پیش از رسیدن به بافت هدف، افزایش میزان جذب داروها در تومورها و سلول‌های سرطانی، امکان کنترل بهتر زمان و توزیع داروها در بافت هدف، جلوگیری از تعامل داروها با سلول‌های طبیعی و در نتیجه کاهش عوارض جانبی، اشاره کرد.

وی یادآور شد: کارهایی که تیم تحقیقاتی ما انجام می‌دهد، در زمینهٔ ساخت نانوحامل‌های دارویی است که می‌تواند این چهار هدف را دنبال کند. مشارکت با دانشکده‌های پزشکی، دامپزشکی، زیست‌شناسی و بیوتکنولوژی در داخل و خارج دانشگاه در تربیت دانشجویان دکتری و ارشد و همچنین طراحی و ساخت نمونه‌های پلیمری حاوی دارو برای شرکت‌ها و سازمان‌های خارج دانشگاهی در قالب طرح‌های کاربردی از دستاوردهای مهم زمینه فعالیت تیم تحقیقاتی ما به حساب می‌آید.این برگزیده بین‎‌المللی «کامستک» به علت اختراع و تأثیرگذاری در پیشبرد علم و فناوری، اظهار امیدواری کرد که فناوری نانو بتواند مجموعه ارزشمندی از ابزارهای تحقیقاتی و دستگاه‌های مفید بالینی را در آینده نزدیک ارائه دهد.

دکتر خویی افزود: ستاد ملی فناوری نانو آمریکا (NNI)، توسعه برنامه‌های تجاری جدیدی در صنعت داروسازی شامل سیستم‌های پیشرفته دارورسانی، روش‌های درمانی جدید و تصویربرداری in vivo را در آینده‌ای نزدیک پیش‌بینی کرده است.استاد دانشکده شیمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: هم‌چنین فناوری نانو برای ارائه رویکردی جدید و بهبودیافته در تشخیص و درمان سرطان طراحی شده است. دستگاه‌هایی در مقیاس نانو می‌توانند با مولکول‌های بزرگ بیولوژیکی هم در سطح و هم در داخل سلول‌های سرطانی ارتباط برقرار کنند و از آنجا که فرآیندهای بیولوژیکی، از جمله رویدادهایی که منجر به توسعه سرطان می‌شوند، در مقیاس نانو در سطح و داخل سلول‌ها رخ می‌دهد، فناوری نانو ابزارهای زیادی را ارائه می‌دهد. در مبارزه با سرطان، پیروزی در نیمی از جنگ بر اساس تشخیص زودهنگام است. فناوری نانو با کمک عوامل و روش‌های جدید مولکولی کمک می‌کند تا تشخیص‌ها زودتر و نظارت بر درمان دقیق‌تر انجام پذیرد.