جای خالی «مدیریت بحران» در جنگ با کرونا

بابک نورالهی با اشاره به اینکه بیش از پانزده ماه از اعلام رسمی ورود ویروس کرونا به کشور می‌گذرد و متولیان امور مربوط به مدیریت بیماری ناشی از این ویروس، همچنان در حال آزمون‌وخطا هستند، اظهار کرد: این تصمیمات متناسب با شرایط مختلف قابل‌تغییر است و شیب کرونا هرچند وقت یک‌بار بالا پایین می‌رود، بطوریکه اکنون کرونا دورخیزی خود را برای موج پنجم در ایران برداشته و ما همچنان سردرگم برای نحوه مدیریت این میهمان ناخوانده هستیم. همه جور آن را هم از انواع چینی، انگلیسی و هندی و آفریقایی و ... تجربه کردیم و احتمال صادرات نوع ایرانی آن به وجود دارد.

برخی از تصمیم‌گیری‌های اشتباه و چند صداییاعضای ستاد کرونا دلیل رعایت نکردن پروتکل ها
وی با اعتقاد به اینکه اکثر کشورها در ابتدای امر دچار این سردرگمی بوده و کشورهایی که موفق تر عمل کردند سریع به ثبات در کنترل این ویروس رسیده اند، ادامه داد: در ایران عدم به‌کارگیری از دانش مدیریت بحران در مدیریت این‌ همه‌گیری یکی از مهم‌ترین دلایل موج‌سواری این ویروس در کشور است، بطوریکه در ابتدا تصمیم گیریها عمدتاً با رویکرد درمان و گاهی بهداشتی (بدون اطلاع کامل از نحوه انتشار ویروس کرونا) صورت گرفت و اکثر مردم کشور که از ابتدای شیوع این ویروس با جدیدت پروتکل‌های بهداشتی اعلام‌شده (استفاده از دستکش، ضدعفونی و شستشوی دست ها، گندزدایی سطوح و ...) را رعایت می‌کردند، بعدها برخی از تصمیم‌گیری‌های اشتباه و چند صدایی در بین اعضای مختلف ستاد پیشگیری از ویروس کرونا و همچنین تغییر دیدگاه متولیان امر، نسبت به اجرای این پروتکل‌ها بی‌اعتماد شدند. 

این مدرس مدیریت بحران یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین اصول در مدیریت بحران را تصمیم‌گیری بر اساس دریافت نظرات متخصصین مختلف و مرتبط با نوع بحران دانست که وحدت فرماندهی توسط یک شخص است و اظهار کرد: ما در مورد ستاد ملی کرونا و تصمیمات اتخاذشده آن، چنین نگرشی را ندیدیم یا حداقل کمتر دیدیم. به‌گونه‌ای که آنچه در مصوبات ستاد ملی کرونا تصویب و ابلاغ می‌شد بعدها توسط برخی از اعضای مهم آن ستاد رد می‌شد و یا به‌گونه‌ای دیگر تعبیر می‌شد. به‌عنوان‌مثال؛ وزیر بهداشت بارها در مقابل دوربین ها از عدم تصمیم‌گیری‌های واحد و نگرش‌های مختلف قالب بر تصمیمات این ستاد سخن گفته و اخیراً نیز بعد از شیوع موج چهارم و بازگشت مردم از سفرهای نوروزی مخالفت خود را برای سفرهای نوروزی اعلام کرد. این مهم در مورد نحوه توزیع و تزریق واکسن کرونا نیز بارها تکرار شده است.

ضرورت پیاده‌سازی دانش مدیریت بحران در ستادهای ملی و استانی
نوراللهی با بیان این ضرب المثل که ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است، چند پیشنهاد در راستای مدیریت بهینه پیشگیری و کنترل ویروس کرونا را ذکر کرد و افزود: رویکرد مدیریت این ‌همه‌گیری باید تغییر پیدا کند و با پیاده‌سازی دانش مدیریت بحران در ستادهای ملی و استانی و شهرستانی، ضروری است مباحث  کارشناسی و فنی متخصصین مرتبط در تصمیم‌گیری‌های ستادهای مذکور مدنظر قرار گیرد و با تجزیه و تحلیل و آسیب شناسی موضوع بهترین راهکارها پیاده شود.

به گفته وی، دلیلی ندارد با شعارهایی همچون #کرونا_را_شکست_می‌دهیم، مردم را به آینده‌ای مبهم امیدوارم کنیم .بهتر است #زندگی_با_کرونا را تمرین کنیم تا شرایط واقع‌بینانه و ایدئال‌تری را در کشور ایجاد کنیم. شاید #پساکرونایی وجود نداشته باشد و این ویروس همانند خیلی از ویروس‌ها و بیماری‌های دیگر همچنان با ما باشد، پس راهکارهای مختلف پیشگیری از آن را متولیان بهداشت کشور بررسی و بهترین راهکار را ارائه دهند.

اهمیت مناسب‌سازی فضاها و تجهیزات شهری برای شرایط کرونا و بیماری های واگیردار
این کارشناس مدیریت بحران با تاکید بر اینکه بیایید در موضوع هایی مانند فاصله گذاری اجتماعی از اطلاعیه و نصب بنر در مکان های مختلف پا را فراتر گذاشته و مناسب‌سازی فضاها و تأسیسات و تجهیزات شهری برای شرایط کرونا و بیماری های واگیردار را جا بیاندازیم، عنوان کرد: در این شرایط میتوانیم مفهوم واقعی فاصله‌گذاری اجتماعی را در مراکز جمعیتی خود لمس کنیم.

این کارشناس ادامه داد: مدیران بحران در هر بخش و سطحی باید پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت این‌ همه گیری را در مجموعه های خود ازجمله از نظر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ...  ارزیابی کنند و برای آن برنامه متناسب با آن بنویسند.

این کارشناس در ادامه این پیشنهادات با بیان اینکه در مدیریت بحران نمی‌توان صرفاً به ابلاغیه و بخشنامه اکتفا کرد و شرایط بحرانی را مدیریت کرد، ادامه داد: باید برنامه‌های اجرایی را برای هر موضوع تدوین کرد و آستین‌ها را برای اجرای آن بالا زد. با متمرکز کردن برنامه ریزی ها و اقدامات در یک وزارت خانه، سایر وزارتخانه‌ها نیز تماشاچی خواهند بود، از وزارت بهداشت فقط کار تخصصی خود را بخواهیم و فرماندهی این بحران به سطوح بالاتر منتقل شود و با تدوین برنامه‌های اجرایی، نقش کلیه وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها را پررنگ کنیم.

لزوم بازبینی مقررات ملی ساختمان و مباحث ۲۳ گانه آن در شرایط بیماری های واگیردار
به گفته نوراللهی، وزارت راه و شهرسازی  و مرکز تحقیقات این وزارت خانه، نقش بسیار مهمی در تدوین ضوابط مربوط به ساخت‌وسازها و شهرسازی متناسب با این اپیدمی دارد. مطمئناً مقررات ملی ساختمان و مباحث ۲۳ گانه آن باید با در نظر گرفتن شرایط ‌بیماریهای واگیردار مانند کووید ۱۹، بازبینی و اصلاح شود.  

وی اظهار کرد: وزارت کشور که نقش محوری را در راهبری شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور بر عهده دارد، باید درزمینه تهیه الگوهای مناسب مدیریت شهری و روستایی متناسب با شرایط زندگی با کرونا و سایر بیماری‌های واگیر، برنامه‌ریزی و با  کمک استانداری‌ها و فرمانداری‌ها نظارت مناسبی را برای اجرای آن در شهرها و روستاهای کشور داشته باشند.

لزوم ایجاد سامانه سفر و صدور مجوز سفر محدود و متناسب با ظرفیت مکان های گردشگری
این کارشناس مدیریت بحران ادامه داد: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌عنوان متولی اصلی گردشگری کشور می‌تواند با برنامه‌ریزی مناسب سفرهای مردم را در طول سال مدیریت کرده و از متمرکز شدن مسافران در مراکز گردشگری و زیارتی جلوگیری کند. یکی از بهترین راهکارها ایجاد سامانه سفر و صدور مجوز سفر به‌صورت محدود و متناسب با ظرفیت مکان های گردشگری است.

وی تاکید کرد: تعطیلی مدارس و مراکز مختلف آموزشی تا کی قرار است ادامه داشته باشد. باید نگرانی والدین را نسبت به حضور بچه ها در مدارس و دانشگاهها با برنامه ریزی درست، برطرف کنیم. بهترین راهکار استفاده از تجارب دهه شصت و دو شیفته کردن مدارس است و با این اقدام، تمرکز در مراکز آموزشی کمتر خواهد بود.
وی در پایان تصریح کرد: باید عنوان کنم که همیشه محدودیت بهترین روش نیست. اگر به دانش مدیریت بحران اعتقاد داریم با بررسی و تجزیه و تحلیل ابعاد مختلف موضوع می توان بهترین الگوهای مدیریتی را اتخاذ کرد.