تنفس یارانه ای به شکاف طبقاتی

ضریب جینی و توزیع درآمد
ضریب جینی از مهم ترین شاخص ها در اقتصاد است که برای اندازه گیری نابرابری درآمدی از آن استفاده میشود.این ضریب عددیست از صفر تا یک ،هرچه این ضریب به صفر نزدیک تر باشد نابرابری درآمدی در وضعیت بهتری دارد و چنانچه به یک نزدیک باشد وضعیت توزیع درآمد مطلوب نیست.به بیان دیگر ضریب جینی صفر به معنی برابری کامل جامعه در درآمد زایی و ضریب جینی یک به مثابه نابرابری کامل درآمدی است.البته در واقعیت این ضریب از 0.25 تا 0.75 برای کشور ها متغیر است.

ضریب جینی در دهه 80
ضریب جینی دهه 80 را میتوان ادامه ی روند توزیع درآمد در دهه 70 دانست.در طول این دو دهه میتوان گفت این شاخص توزیع درآمد در حدود 0.42 تا 0.44 در نوسان بوده است.بالاترین ضریب جینی به ثبت رسیده در دهه گذشته مربوط به سال 1386 با عددی 0.433 است.بعد از ثبت رکورد در سال 86 روند این شاخص نزولی شد،به بیان دیگر در سه سال پایانی دهه 80 وضعیت شکاف درآمدی رو به بهبود گذاشت.این روند نزولی و بهبود تا اوایل سال دهه 90 پیش رفت،یقینا طرح اعطای یارانه نقدی تاثیر بسزایی در کاهش ضریب جینی در سال های پایانی دهه 80 داشته است.لازم به ذکر است ضریب جینی و شاخص نابرابری درآمدی در تمامی سالهای دهه 80 ،بالاتر از دهه 90 بوده است.

اثر بالای یارانه نقدی،بر درآمد دهک های پایین
پرسشی که در اینجا مطرح میشود این است که،علارغم اینکه سال های هدفمند سازی یارانه ها اکثریت جامعه یارانه نقدی دریافت کردند و درآمد اکثریت مردم افزایش یافته،چگونه شکاف درآمدی در این حد چشمگیر کاهش پیدا میکند؟از آنجایی که دهک های فقیر جامعه درآمد بسیاری اندکی دارند،همین امر باعث میشود تا حتی یارانه نقدی اندک نیز تغییر چشمگیری در درآمد خانواده های دهک های کم درآمد ایجاد کند.فرض میشود خانواده ای 4 نفره در ماه حدود یک میلیون تومان درآمد دارد،این خانواده ماهانه حدود 192 هزار تومان یارانه نقدی میکند.در این حالت درآمد این خانواده حدود 20 درصد افزایش یافته که بسیار قابل مشاهده و ملموس برای آن خانواده است،در حالی که اثر همین مقدار یارانه بر خانواده ای ماهانه 5 میلیون تومان درآمد دارد بسیار ناچیز است. در واقع یارانه های توزیع شده تنفس مصنوعی به نحوه توزیع درآمد در این دهه است

ضریب جینی در دهه 90
همانگونه که گفته شد سیر نزولی ضریب جینی در اواخر دهه 80 باعث شد تا دهه 90 نیز با سیر نزولی در این شاخص نابرابری درآمدی آغاز شود.این کاهش تا سال 92 ادامه یافت و کمترین مقدار ضریب جینی با 0.365 در 35 سال گذشته در این سال به ثبت رسید.پس از سال 92 روند افزایشی این ضریب آغاز گردید و در سال 97 در قله ی دهه 90 قرار گرفت.

آخرین داده ها برای این شاخص به سال گذشته باز میگردد .در سال 98 ضریب جینی نسبت به سال 97 کاهش یافت ،به بیان دیگر وضعیت شکاف درآمدی در سال گذشته نسبت به سال 97 مطلوب تر گردید.اما به عقیده ی برخی از کارشناسان نابرابری درآمدی کاهش نیافته بلکه نابرابری تنها بدتر نشده است و روند افزایش شکاف درآمدی در ایران متوقف شده است.لازم به ذکر است که کاهش ضریب جینی به معنای بهبود وضعیت قشار کم درآمد به صورت مطلق نیست،حتی امکان دارد که وضعیت افراد کم درآمد بدتر نیز شده باشد باشد اما احتمالا کاهش درآمد در دهک های ثروتمند بیشتر بوده است.