وضعیت صنعت پروبیوتیک در ایران

در ایران رژیم غذایی اولین عامل خطر ابتلا به این نوع بیماری‌ها است. رژیم غذایی سالم نقش مهمی در تعدیل ترکیب میکروبی روده و نقش فعالی در ایجاد برخی بیماری‌ها دارد. از جمله عوامل تغذیه‌ای که در پیشگیری از بیماری‌ها و تعدیل ترکیب میکروبی روده موثرند، غذاهای فراویژه مانند پروبیوتیک‌ها، پره‌بیوتیک‌ها و سین‌بیوتیک‌ها هستند.

پروبیوتیک‌ها؛ مکمل‌های خوراکی میکروبی زنده هستند که در تنظیم تعادل میکروبی روده نقش دارند و اگر به میزان کافی مصرف شوند، اثرات مفیدی بر سلامت میزبان خواهند داشت.کاهش وزن از طریق افزایش احساس سیری، پیشگیری از سرطان و تنظیم سیستم ایمنی، از جمله فواید ثابت‌شده پره‌بیوتیک‌ها هستند. همچنین سلامت دستگاه گوارش، بهبود آلرژی، فعالیت ضد سرطان، کاهش کلسترول و ... از دیگر فوایدی‌اند که برای این مکمل‌ها عنوان شده است.

با توجه به این‌که روند بیماری‌های غیرواگیر در حال افزایش است و افزایش مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند در کاهش این بیماری‌ها موثر باشد، پژوهشگران با انجام یک مطالعه وضعیت صنعت پروبیوتیک در کشور را بررسی کردند.
این مطالعه کیفی که در سال ۱۳۹۴ و توسط انجمن پروبیوتیک و غذاهای فراسودمند و با همکاری موسسه ملی تحقیقات سلامت جمهوری اسلامی ایران انجام شد. اطلاعات مورد نیاز این تحقیق با مرور درس‌نامه‌ها، مقالات منتشرشده در همایش‌های ملی پروبیوتیک و مرور مقررات و آیین‌نامه‌های ملی مرتبط در پایگاه‌ها اینترنتی سازمان ملی استاندارد و سازمان غذا و دارو جمع‌آوری و جمع‌بندی شد.

همچنین پس از تهیه گزارش، جلساتی در چند نوبت در محل ستاد زیست‌فناوری تشکیل شد و در ادامه نیز از از طریق پرسش‌نامه نظرات ذی‌نفعان جمع‌آوری شد. در انتها نیز پژوهشگران داده‌های به‌دست آمده را از نظر محتوایی تحلیل کردند.نتایج تحلیل وضعیت نشان می‌دهد که نقاط تمرکز سیاست توسعه پروبیوتیک‌ها و غذاهای فراسودمند در هر سه حوزه قانونی سیاستی، فرهنگی رفتاری و ساختاری عملیاتی توزیع شده است و توسعه این صنعت منوط به برنامه‌ریزی و اجرا در هر سه حوزه است.

بر اساس یافته‌های این مطالعه تعداد کارخانه‌های تولیدکننده محصولات پروبیوتیک در کشور ۸۵ مورد بوده و ۱۶۳ محصول پروبیوتیک مجوز تولید دریافت کرده بودند. رشد سالانه بازار پروبیوتیک در ایران از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ ، منفی ۵۴ درصد بود.فروش محصولات پروبیوتیک در سال ۲۰۱۴ در کشورهای مختلف نسبت به سال ۲۰۰۹ نشان می‌دهد که پنج کشور چین، ژاپن، آمریکا، روسیه و برزیل بیشترین میزان افزایش فروش را داشته‌اند ولی متاسفانه ایران بیشترین میزان در کاهش فروش این محصولات را به خود اختصاص داده است.

پژوهشگران این تحقیق می‌گویند: «برای توسعه صنعت پروبیوتیک لازم است دانش سیاست‌گذاران و گروه مصرف‌کنندگان در ارتباط با محصولات پروبیوتیک افزایش یابد، همزمان امنیت سرمایه‌گذاری در این حوزه تامین شود و نظامی برای رصد توسعه این صنعت و رفع مشکلات آن استقرار یابد».در انجام این تحقیق بهزاد دماری و الناز جعفروند؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تهران و مریم تاج‌آبادی ابراهیمی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، مشارکت داشتند.یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «توسعه صنعت پروبیوتیک: برسی چالش‌های کنونی و ارائه نقشه راه آینده» خرداد ماه سال جاری در دوماه‌نامه پایش؛ نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، منتشر شده است.