درختان چند صدساله قربانی قاچاق چوب

گروه اقتصادی: جنگل‌های ایران مدام در خطر نابودی و تاراج هستند. حالا دیگر شمال و غرب و جنوب ندارد. مافیای چوب و قاچاق در حال غارت کشور است. از زمانی که طرح تنفس ۱۰ ساله به جنگل‌های شمال داده شد، مافیای چوب به سمت غرب آمد و بیشترین فعالیت آن‌ها در مریوان و سروآباد انجام شد. از آنجا که ۴۰ تا ۵۰ درصد آب کشور از جنگل‌های زاگرس تامین می‌شود اکنون چندسالی است که کشور با بحران کم آبی رو به رو شده است که علت اصلی آن قاچاق و از بین بردن درختان زاگرس است.روند کشفیات چوب و زغال قاچاق در سال جاری، اما مدام رو به افزایش بوده است. آن‌طور که کارشناسان منابع طبیعی گفته‌اند؛ قاچاق سازمان‌یافته و شبکه‌ای چوب درختان جنگلی در زاگرس وجود ندارد، بلکه بیشتر قطع درختان برای گذران معیشت است.

هر هکتار از جنگل‌های زاگرس از جمله جنگل‌های لرستان می‌تواند سالانه به طور متوسط ۴۵۲ / ۱۹ کیلوگرم از عناصر فسفر و نیتروژن به ارزش تقریبی ۹۹۶ هزار ریال را نگه داری و از هدررفت آن در اثر فرسایش جلوگیری کند.
از سوی دیگر قطع درختان و از بین بردن جنگل‌ها باعث فرسایش خاک می‌شوند و طبق آمار میزان فرسایش خاک در کشور ۲ میلیارد تن بوده و ایران مقام نخست بیشترین فرسایش خاک را در جهان دارد.

طبق آمار، روزانه رقم عجیب ۲۰۰ تا ۲۲۰ کامیون چوب از سمت شمال زاگرس و لرستان و اخیر جنوب زاگرس به تهران و شمال کشور حرکت می‌کنند و نهاد‌های مسول به سختی می‌توانند مانع آنان شوند.این در حالی ست که طبق ماده ۱۱ تصویب نامه شماره ۵۹‎٨۷۹ ه ت هیات وزیران در هرجا از طبیعت یا در باغی اگر تعدادی درخت قطع شود، باید حتما کارشناسان کشاورزی قبل از قطع درختان بر آن نظارت داشته باشند و مجوز لازم را صادر کند.همچنین ماده ۴۸ قانون حفاظت حمل چوب و هیزم حاصل از درختان جنگلی به عهده منابع طبیعی است.

درختان چند صدساله قربانی قاچاقچیان
قطع درختان فقط شامل درخت‌های جوان نمی‌شود و درختان چندصدساله هم در معرض خطر قرار گرفته‌اند. تاکنون چندین‌بار تنه درختان بالای ۲۰۰ سال در بازرسی جنگلبانی کشف شده‌است. هم چنین مدت هاست قاچاق چوب در مناطق جنوبی و شرقی زاگرس با استفاده از خودرو‌های سواری شوتی انجام می‌شود.قاچاق چوب همواره به‌شکل سنتی با استفاده از نیسان وانت یا انواع خودرو‌های وانت انجام می‌شد، اما چند سالی است حتی با استفاده از خودرو‌های سواری، شوتی انجام می‌شود، و این تبدیل به مشکلی جدی برای محیط‌زیست زاگرس شده‌است. قاچاق چوب با خودرو‌های سواری نیز به اندازه‌ای زیاد شده که فقط از ابتدای امسال تاکنون ۴ تن زغال و ۳۰۰ تن چوب جنگلی تنها در شهرستان بویراحمد کشف و ضبط شد. این شهرستان بخش پر تراکمی از جنگل‌های زاگرس را میزبانی می‌کند.شوتی‌ها ابدا در جاده‌ها توقف نمی‌کنند، همواره خودرو‌های پشتیبانی دارند و تنها زمانی توقف می‌کنند که این خودرو‌های پشتیبان با آنان هماهنگ کرده باشند. این خودرو‌ها در مبادا استارت می‌زنند و در مقصد و با هماهنگی متوقف می‌شوند. در طول مسیر بدون هماهنگی خودرو‌های پشتیبان حتی برای آب و غذا نیز متوقف نمی‌شوند و خودشان کارشان را بسیار سخت توصیف می‌کنند. گاهی آنان تا ۱۰ ساعت بدون حق توقف یا پیاده شدن در سواری خود حبس می‌شوند. یکی از رانندگان شوتی در همین رابطه می‌گوید که حتی برای زدن بنزین نیز باید حداقل ۱۵۰ کیلومتر اول را طی کرده باشیم تا خودرو پشتیبان در پمپ بنزین تعیین شده اجازه زدن بنزین را بدهد. البته که منابع طبیعی نیز در ۲ سال اخیر، بازرسی‌ها را در سه استان زاگرس نشین پنج برابر کرده‌است.

هیرکانی هنوز تاراج می‌شود
بحران قاچاق چوب، اما فقط مختص زاگرس نیست. با همه بگیرو ببند‌ها و طرح تنفس جنگل‌های هیرکانی و شمال، هم چنان غارتگران و قاچاقچیان چوب در جنگل‌های شمال جولان می‌دهند. جنگل‌های شمال تنها در ۴۰ سال نصف شده اند و حداقل در چهار دهه گذشته سطح جنگل‌های هیرکانی از سه‌میلیون و ۶۰۰‌هزار هکتار به حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار یعنی تقریباً نصف رسیده است. قاچاقچیان چوب نیز این روز‌ها آزادتر از گذشته در نیمه‌های شب به جنگل‌های شمال می‌روند و درختان چندصد‌ساله را قطع می‌کنند.

از روند و انتقال چوب در جنگل‎های شمال کمتر اطلاعات وجود دارد. به نظر می‌رسد که چوب‌های قاچاق ابتدا از کوره‌راه‌ها به محل بارگیری دورتر از محل قطع درختان منتقل می‌شود. در موردی حتی گفته شده بود برای بارگیری این چوب‌های قاچاق در سواری‌های سنگین مسیری ۱۰ کیلیومتری باید طی شود. از سوی دیگر چوب کالایی نیست که قاچاق آن به‌راحتی امکان‌پذیر باشد. وقتی از قاچاق درختی به ارتفاع ۳۰ متر صحبت می‌کنیم؛ یعنی این که قطعات این درخت را نمی‌توان در کوله پشاتی جا داد. از سوی دیگر بیشتر درختان شمال ایران توسط اره برقی‌هایی قطع می‌شوند که صدا‌های بلندی نیز دارند. برای بهره‌برداری، تبدیل و حمل درختان ۳۰ متری قطعا به تجهیزات پیشرفته و ماشین‌آلات سنگین نیاز است و حتما قاچاقچیان از جاده‌ها و مسیر‌های مواصلاتی استفاده می‌کنند؛ بنابراین برای قاچاق چوب، به یک سازمان‌دهی مناسب نیاز دارند. سازماندهی که فعلا از توان نظارت و مدیریت و مبارزه با این قاچاقچیان، دقیق‌تر و مرتب‌تر و شاید حتی رابطه مندتر است.

گستاخی مداوم قاچاقچیان و استفاده از آمبولانس و ماشین حمل گوشت
به گفته ماموران منابع طبیعی، گستاخی قاچاقچیان چوب به حدی رسیده که نیسان بازداشت شده با بار پر از کاتین (چوب‌های جنگلی) را شبانه از محل توقیف بیرون می‌آورند.فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشوردر سال ۹۹ با تاکید بر بحران‌ها گفته بود که: «در بسیاری از موارد قاچاق چوب با ماشین‌های حمل گوشت و حتی مواردی در استان‌های مازندران، ساری، فارس و کهگیلویه و بویر احمد داشتیم که با آمبولانس دارای جنازه صورت گرفته است. بنا بر پیگیری‌های صورت گرفته، جریمه قاچاق چوب ۱۰ برابر شد که این امر تا حدودی بازدارنده است.»

چوب‌های قاچاق کجا می‌رود؟
در زمینه قاچاق چوب این پرسش مطرح بود که چوب قاچاق کجا می‌رود و چگونه به فروش می‌رسد و صرف چه کاری می‌شود. چرا هیچ‌کس درباره این پدیده، اظهار نظر رسمی نمی‌کند؟ بیشتر مواقع این شائبه مطرح بود که کارخانه‌های بزرگ صنایع چوب کشور که خود مجری بهره‌برداری از چوب مرغوب، اما رایگان جنگل‌های شمال هستند، در خرید چوب قاچاق نیز دست دارند؛ اما مسولان سازمان جنگل‌ها همواره تأکید می‌کردند کنترل کارخانه‌های بزرگ راحت است و چوب‎های قاچاق هیچ‌گاه سر از کارخانه‌های بزرگ درنمی‌آورند.البته که سال گذشته و پس از اعلام تخلف چوب و کاغذ مازندران بر اظهارات قبلی مسئولان سازمان جنگل‌ها خط بطلان کشیده شد وابعاد جدیدی از پدیده قاچاق چوب در همان روز‌هایی را که بهره‌برداری آزاد بود، روشن شد.

چوب‌های غرب کشور کجا می‌روند؟
این وضعیت البته بیشتر مربوط به جنگل‌های شمال است. جنگل‌های غرب کشور، اما قصه‌های دیگری نیز دارند. در حالی که بخشی از چوب قاچاق این جنگل‌ها نیز هم چنان سر از کارخانه‌های بزرگ در می‌آورد، اما باید توجه کرد که ۸۰ درصد پوشش زاگرس درخت بلوط هستند و برای مبل سازی و کارخانه‌های این بخش مناسب هستند و به نظر می‌رسد بخشی از چوب‌های قاچاق به این کارگاه‌ها منتقل می‌شود.

مساله تولید ذغال بلوط را نیز نباید و نمی‌توان نادیده گرفت. در حالی که برای هر کیلو زغال جریمه‌ای معادل ۱۲۹ هزارتومان در نظر گرفته شده است و بار‌ها خبر‌هایی از برخورد با قاچاقچیان مطرح شده است، اما هم چنان به نظر می‌رسد که سود این قاچاق چنان است که وسوسه قاچاقچیان چوب را در پی داشته باشد.