افت تحصیلی پنهان معضل جدید نظام آموزشی

گروه جامعه: شرایط کرونایی و تغییر روند آموزش‌ها در مدارس، جدا از تکمیل نبودن زیرساخت‌های آموزش مجازی و آماده نبودن دانش آموزان، آسیب‌های آموزشی جدی به دنبال داشت؛ هرچندکه شرایط تحصیل مجازی با وجود خطرات شیوع کرونا ناگزیر بود؛ اما باید با ساماندهی اوضاع  فصل جدید تحصیل در دوران پساکرونا یعنی بهره گیری از فناوری های جدید در آموزش به شیوه ای درست و آنطور که متولیان امر به آن اذعان دارند، به کار گرفته شود که برخی از این عوامل مربوط به ساز و کار‌های مدیریتی، برخی مربوط به موضوع آموزش و برخی مربوط به خانواده‌هاست.

مجازی شدن آموزش، تعطیلی مدارس، مشکلات اقتصادی خانواده ها، نبود زیر ساخت‌های فناوری و چالش‌های معلمان و دانش آموزان باعث به هم خوردن نظم و ساختار سیستم آموزشی طی دو سال شیوع کرونا در سطح کشور شده است و در کنار این موارد افت تحصیلی پنهان را نباید نادیده گرفت، همان اتفاقی که علیرضا کمرئی معاون آموزش متوسطه هم چندی پیش به آن اشاره داشت.

بهنام بهراد پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش در خصوص میزان افت تحصیلی دانش آموزان در دوران کرونا گفت: طبق مطالعات، کشور‌هایی که در دوران کرونا عملکرد تحصیلی ضعیف تری دارند، با تعطیلی بیشتری مواجه بودند و به تناسب کشور‌هایی که عملکرد بهتری داشتند تعطیلی کمتری را در طول سال داشتند؛ بنابراین هر چه میزان تعطیلی‌ها افزایش پیدا کند به همان میزان با افت یادگیری در دانش آموزان مواجه می‌شویم.

این پژوهشگر در خصوص دلایل افت تحصیلی در دانش آموزان گفت: شواهد مطالعاتی زیادی نشان می‌دهند که آموزش مجازی به هیچ عنوان قابلیت جایگزینی با آموزش حضوری را ندارد، به دلیل اینکه مفاهیم و مطالبی که معلم در کلاس به صورت حضوری به دانش آموزان می‌آموزد و همچنین  ارتباط و تعامل معلمان با دانش آموزان بسیار اثر گذار‌تر از آموزش‌ها در فضای مجازی است.

او گفت: اثر بخشی آموزش‌های مجازی برای دانش آموزان نسبت به دانشجویان کمتر است، بنابراین توصیه می‌شود که اگر قرار باشد آموزش‌های مجازی موثر واقع شود باید از سامانه‌های مدیریت یادگیری نامتقارن استفاده کنند.

بهراد ادامه داد: سامانه‌های مدیریت یادگیری نامتقارن آن دسته از سامانه‌هایی هستند که تدریس، منابع و مطالب از قبل آماده و در این سامانه‌ها بارگزاری می‌شود و دانش آموز با انتخاب کلاس و فیلم‌های تدریس از این آموزش‌ها بهره مند می‌شود، نکته قابل توجه این است که دانش آموزان هرچند بار که می‌خواهند، می‌توانند از این فیلم‌های آموزشی بارگزاری شده در سامانه استفاده کنند، دانش آموزان بعد از مشاهده فیلم‌ها و یادگیری کامل، تمرین‌های دروس آموزش داده را حل می‌کند و در آخر ارزشیابی مناسبی از دروس ارائه شده برای دانش آموز انجام می‌گیرد؛ بنابراین یکی از ضعف‌های آموزش مجازی نبود تعامل بین دانش آموز و معلم  است.این پژوهشگر در خصوص چگونگی اثر بخشی آموزش‌های مجازی گفت: زمانی که یک پلتفرم استانداردی برای آموزش‌های مجازی وجود داشته باشد این آموزش‌ها می‌توانند اثر بخش باشند.

ساختار اپلیکیشن شاد نیازمند تغییرات است
او افزود: طبق پژوهش‌های انجام شده برای تاثیر آموزش مجازی توسط شبکه شاد که این آزمایش را با مشارکت حدود ۵۰ هزار معلم در رشته، مدرسه و استان‌های مختلف انجام دادیم، نتیجه مطالعه انجام شده نشان داد که سامانه شاد حدود ۶۲ درصد در آموزش‌های مجازی اثر بخشی دارد.

بهراد ادامه داد: در صورتی که یک سامانه مناسب و برخط باید بتواند بیش از ۹۰ درصد از نیاز‌های کاربران خود را تامین کند، متاسفانه سامانه شاد اینگونه نیست؛ بنابراین برای حل مشکل آن لازم است این سامانه را تقویت شود؛ ولی در شرایط فعلی سامانه شاد پاسخگوی نیاز‌های کاربران خود نیست.این پژوهشگر گفت:  مشاهدات و مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که ایران در بحث روند آموزشی از قبل افت تحصیلی داشته است و با چنین وضعیتی از آموزش حضوری وارد آموزش مجازی شدیم، متاسفانه این آموزش مجازی را هم با سامانه‌ای پیش می‌بریم که نیاز کاربران خود را رفع نمی‌کند.

احتمال تداوم افت تحصیلی با غیر حضوری شدن مدارس
این پژوهشگر با اشاره به اینکه برخلاف تصور بسیاری که می‌گویند با حضوری شدن آموزش‌ها افت‌های تحصیلی به وجود آمده جبران می‌شود گفت: شواهد بین الملی نشان می‌دهد که افت‌های تحصیلی به این شکل عمدتا پایدار هستند و قابل جبران نیستند.او گفت: متاسفانه ایران جزو آن دسته از کشور‌هایی بود که در دوران همه گیری کرونا به طور مداوم تعطیل بود در صورتی که به طور میانگین متوسط تعطیلی مدارس در کشور‌های دیگر ۵۳ روز بوده است، حتی بعضی از کشور‌ها در دوران همه گیری کرونا مدارس پیش دبستانی و دبستان را تعطیل نکردند، به دلیل اینکه مشخص شده بود انتشار بیماری در این گروه سنی کمتر است.

او افزود: یکی از مهم‌ترین کار‌هایی که باید بعد از حضوری شدن مدارس انجام شود اندازه گیری میزان افت دانش آموزان در دوران آموزش مجازی است.بهراد گفت: با توجه به عملکرد ضعیفی که در آموزش حضوری پیش از بحران کرونا داشتیم، نبود پلتفرم و زیر ساخت‌های فناوری مناسب که مشکلات دانش آموزان در سراسر کشور را پوشش دهد  همچنین طبق آمار‌ها که مشخص شد  ۳/۵ میلیون از دانش آموزان به دلیل عدم دسترسی به سیستم‌های مناسب از تحصیل جا ماندند،   بخش عمده‌ای از دانش آموزان ترک تحصیل کردند و آن دسته از دانش آموزانی که از نظر تحصیلی در سطح بالایی قرار داشتند با مشکلات به وجود آمده در پاندمی کرونا دچار افت‌های تحصیلی زیادی شدند.

نقش وضعیت اقتصادی خانواده بر افت تحصیلی
او افزود: نکته قابل توجه این است سطح اقتصادی و اجتماعی خانواده نقش چشمگیری در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد بنابراین محرومیت و کم برخورداری هم می‌تواند یکی از دلایل افت تحصیلی دانش آموزان در شرایط کرونا باشد.این پژوهشگر معتقد است که آموزش و پرورش تولید کننده نیروی کار متخصص برای همه نهاد‌های کشور است، بنابراین هر میزان افت کیفیت در نظام آموزشی که در روند تحصیلی دانش آموز خود را نشان دهد، باعث تحت تاثیر قرار گرفتن ابعاد همه نهاد‌ها در کشور می‌شود.