تخت جمشید جای چه کسانی را تنگ کرده؟

گروه سیاسی: روزنامه همدلی نوشت: سلسله هخامنشی به واسطه وجود آثار باستانی تخت جمشید و پاسارگاد برای تاریخ‌نخوانده‌های مملکت هم شناخته است. این حکومت به واسطه نقشی که در تاریخ بخش مهمی از جهان روزگار خود داشت برای جهانیان نیز اهمیت بسیاری دارد.
در ایران پیش از انقلاب به واسطه سیاست‌های ملی‌گرایانه حکومت پهلوی اهمیتی بسیار یافت به گونه‌ای که شده بود نماد پادشاهی، همان که سلسله مختصر و کوتاه پهلوی قصد داشت با توسل به آن تبار خود را به تاریخ متصل کند. از همین‌رو جشن‌های ۲۵۰۰ ساله در کنار بنای تخت جمشید و البته واکنش منفی مخالفان نظام شاهنشاهی آن را به گونه‌ای دیگر در تاریخ برجسته کرد. تندروی‌های اوایل انقلاب اسلامی هم می‌توانست تهدیدی برای این بنای مهم جهانی باشد که با درایت برخی مسئولان وقت کشور و انقلابیون خطری متوجه آن نشد.
گفته می‌شود که شیخ صادق خلخالی ماشین ویرانگر آن روز‌ها که برای ماموریتی به شیراز رفته بود تصمیم گرفته بود که تخت جمشید را با این توجیه که «نماد شاهنشاهی» است، تخریب کند. او که کارنامه تخریب آرامگاه رضاشاه را نیز در کارنامه خود دارد، اما با مقاومت برخی مسئولان دولت موقت و البته اعتراض آیت‌الله طالقانی موفق به عملی کردن نیت خود نشد. پس از آن این بنای بزرگ جهانی در نگاه حکومت تازه نیز ارج وقرب پیدا کرد و به عنوان نمادی از ایران برای جهانیان مطرح شد.
اگرچه برخی نماد‌های ایرانی مورد غضب برخی انقلابیون بوده است، اما بازدید رهبر انقلاب از این بنای باشکوه و نوشتن یادداشت در دفتر این موزه بزرگ خیال برخی از موافقان و مخالفان را راحت کرد. رهبر انقلاب نوشته بود: «در بازدید از آثار تاریخی تخت جمشید دو نقطه روشن را در کنار یکدیگر دیدم:نخست؛ هنر و ذوق و استعداد درخشانی را که از مواد طبیعی بدون کمک و ابزار پیشرفته و فقط با همت و قدرت بشری آثاری پدید آورده که پس از ده‌ها قرن برای بشر امروزی اعجاب‌انگیز است. سپس در کنار آن سلطه و جبروت ظالمانه‌ای را که از آن سرچشمه جوشان تخت قدرتی ساخته و بر آن بالا رفته و از آن بر کبریای ظالمانه فردی بسی افزوده و همان‌طور که در کتیبه‌ها آمده، کسی فرمانروای بسیاری شده است..
این آثار را ما باید گنجینه و ذخیره ارزشمندی بدانیم که در آن می‌توان تاریخ را در انسان و ایران را و ایرانی را و عملکرد و سنّت‌های الهی را مشاهده کرد و باید آن‌ها را حراست کنیم.»از آن پس علی‌رغم بی‌اعتنایی برخی از گروه‌ها و محافل نظام با نماد‌های ملی، اما تخت جمشید در میان مردم جایگاه خاصی یافت جایگاهی که البته از سوی جمهوری اسلامی به رسمیت شناخته شد. با این همه روز ۷ آبان هر سال برخی از نهاد‌ها با ایجاد برخی محدودیت‌ها بر سر راه‌های منتهی به مقبره کوروش در پاسارگاد، والبته تلاش مردم برای گذشتن از این محدودیت‌ها و رسیدن به آرامگاه کوروش، این روز را به چالشی برای دو طرف تبدیل کرده‌اند.
در چند هفته اخیر، اما سلسله هخامنشی و نماد‌های معروف آن مانند تخت جمشید و پاسارگاد نیز جنجال برانگیز شده اند که نشان می‌دهد هنوز رویه واحدی در باره برخورد با این مفاهیم در میان مسئولان وجود ندارند.حدود یک هفته پیش بود که سردار محمدرضا نقدی معاون هماهنگ کننده سپاه با برهم زدن روال طبیعی تاریخ گفت: «سلسله پلید هخامنشی که بزرگ‌ترین کشتار‌ها و خیانت‌ها را در کشور کرد بعد از افول قدرت کشور را دو دستی تقدیم یونان کرد.
از سوی دیگر ساسانیان هم بعد از افول قدرت کشور را به مغول‌ها تقدیم کردند. او که در یادواره ۴۵۰ شهید شهرستان خدابنده سخن می‌گفت با بیان این‌که منطق شهدای ما کاملاً متفاوت با منطق شاهان ظالم کشور بوده است، گفت: تاریخ‌نویسان مزدور که به سرویس‌های جاسوسی وابسته هستند تلاش می‌کنند تاریخ کشور ما را تحریف کنند. تاریخ ۸ هزار ساله ما را به ۲۵۰۰ سال کاهش داده‌اند.»سخنان این مقام رسمی کشور اگرچه بعداً گفته شد با تحریف همراه بوده با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی مردم در فضای مجازی مواجه شد. سخنان سیدابراهیم رئیسی در دیدار از تخت جمشید نیز بر این ماجرا افزود. او که روز پنج‌شنبه ۲۲ مهرماه در جریان سفر به استان فارس به دیدن تخت جمشید رفته بود، در واکنشی مثبت به این بنا گفت: «بنا‌ها و مواریث تاریخی نظیر تخت جمشید نشان از هنر والای ایرانیان از سده‌های گذشته دارد که امروز با گذشت قرن‌های متمادی همچنان مایه حیرت و ستایش است.»
او البته از نگاهی دیگر نیز به این بنا پرداخت که واکنش‌برانگیز شد. رئیس جمهور در حاشیه این بازدید بیان کرد: «یک پیام بنای تخت جمشید خطاب به ستمگران این است که ببینند سرنوشت کسانی که به مردم ظلم می‌کنند، چیست.» او البته در حاشیه این بازدید با کارشناسان مرمت آثار باستانی در محوطه تاریخی تخت جمشید نیز گفتگو و با توضیحات آن‌ها از جزئیات ترمیم بخش‌های مختلف این اثر باستانی ارزشمند، مطلع شد. اما سخنان او با واکنش برخی چهره‌ها و مردم فعال در فضای مجازی مواجه شد. به طور مثال فیاض زاهد فعال سیاسی ورسانه‌ای در یادداشتی خطاب به رئیس جمهور نوشت: «آقای رئیسی! شما دارید تاریخ ایران را نادیده می‌گیرید.»
هنوز واکنش‌ها به سخنان رئیس جمهور ادامه داشت که روز گذشته سخنان عجیب عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره حدود پاسارگاد جنجال‌برانگیز شد.او که در جلسه شورای اداری استان فارس سخن می‌گفت، ضمن بیان برخی ظرفیت‌های شیراز و فارس برای توسعه گردشگری ناگهان جمله‌ای گفت که مغایر با سخنان او درباره توسعه گردشگری و حفظ حدود آثار باستانی وفرهنگی کشور است. ضرغامی گفت: «امروز مردم پاسارگاد به‌دلیل مقبره کوروش نمی‌توانند کشاورزی کنند، چاه بزنند، باید این مشکلات برطرف شود و قوانین حریم‌ها مقداری انقباض پیدا کند.»این سخن عجیب او به عنوان متولی گردشگری کشور با تعجب و واکنش‌هایی در فضای مجازی و رسانه‌ای مواجه شد. برخی از کاربران با بیان این که برداشت بی‌رویه از منابع آبی این منطقه سبب شده که حفر چاه ممنوع شود، به این سخنان عجیب واکنش نشان دادند. برخی نیز به او وظایفش در حفظ حدود اماکن فرهنگی وباستانی را متذکر شدند.
به هرحال این همه کنش و واکنش درباره این مفاهیم فرهنگی و باستانی نشان می‌دهد که اگرچه مردم تکلیفشان را با آن روشن کرده اند و به عنوان عناصری برای حفظ و تقویت هویت ایرانی به آن استناد می‌کنند، اما درباره مسئولان کشور موضوع به این راحتی و شفافیت نیست. گویی تکلیف‌شان با تخت جمشید، پاسارگاد و حکومت هخامنشی و البته کسانی، چون داریوش و کوروش و عملکرد تاریخی آنان روشن نیست. در این میان این همه فاصله میان مردم و مسئولان درباره مفاهیم فرهنگی تهدیدی به نظر می‌رسد که گاه سویه‌های اجتماعی و امنیتی نیز پیدا می‌کند.