طرح منع تردد شبانه، تخم طلایی که از آن نمی‌گذرند

گروه جامعه: منع تردد شبانه لغو شد؛ منع تردد شبانه لغو نشد، منع تردد شبانه لغو شد؛ منع تردد شبانه لغو نشد ...!شاید روزگاری برسد که برای بسیاری سخت باشد که باور کنند طی دو روز یکی از مهم‌ترین اخبار همین لغو شدن و نشدن منع تردد شبانه در کشور بود. آن هم در شرایطی که کشور درگیر مصائب ریز و درشت است و از ماجرای مذاکرات هسته‌ای تا بحران‌های اقتصادی بیخ گلوی کشور نشسته است، طرحی که یک سال پیش برای کنترل شیوع کرونا در کشور تصویب شده بود، تبدیل به پاشنه آشیلی شد که به نظر می‌رسد به راحتی قابل لغو نباشد. عجیب این که برای دو روز حتی گفته شد این طرح لغو شده است و حتی برخی شهروندان در ساعات محدودیت و در همان دو روز در شهر تردد کردند اما در نهایت پلیس راهور اعلام کرد هیچ بخشنامه ای به آنان ابلاغ نشده است و از لغو طرح نیز خبری نیست.

منع تردد شبانه از کجا شروع شد؟
حدود یک سال پیش و از تاریخ ۲۴ آبان ماه سال ۱۳۹۹ بود که ستاد کنترل کرونا در کشور طرحی را در کنار برخی طرح‌های دیگر اجرا کرد که در ابتدا منع رفت و آمد در ساعات ۲۱ شب تا ۴ بامداد روز بعد را شامل می‌شد.
گفته شد در این ساعات تنها وسایل حمل و نقل عمومی، چون تاکسی و خودرو‌های ثبت شده در اپلیکیشن‌های اینترنتی امکان تردد در شهر را دارند و جریمه ۲۰۰ هزارتومانی برای متخلفان تصویب شد.

بعدتر ساعت منع رفت و آمد کاهش یافت و محدود به ساعت ۲۲ شب تا ۳ صبح روز بعدش شد، اما هم چنان این طرح منتقدان بسیاری دارد. منتقدانی که باور دارند این طرح هیچ فایده‌ای برای کنترل شیوع کرونا در کشور نداشته و ندارد بلکه به صندوقچه ذخیره پول برای دولت و خزانه تبدیل شده است. صندوقچه‌ای که شاید پول درون آن نقد نباشد و به سرعت به خزانه واریز نشود، اما بدهی است که روی دوش شهروندان خواهد ماند و در نهایت نیز باید آن را پرداخت کنند.

به این ترتیب اگر خودرویی در بین ساعات ۲۲ تا ۳ بامداد در شهر تردد کند، شامل جریمه ۲۰۰ هزارتومانی در شهر‌های معمولی و جریمه ۵۰۰ هزار تومانی در شهر‌های نارنجی وقرمز، خواهد شد. نکته مهم در مورد اجرای طرح ممنوعیت تردد شبانه، این است که بسیاری از کارشناسان و نیز برخی از اعضای ستاد مقابله با کرونا از جمله زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونای تهران، بر بی‌اثر بودن اجرای این طرح در کنترل شیوع کرونا، اشاره کرده‌اند؛ اما پلیس راهور هم‌چنان اصرار بر ادامه این طرح دارد.

ویروس فقط در ماشین شخصی و فقط در آخرین ساعات شب تا دم صبح می‌آید
نکته‌ای که در اجرای این طرح بار‌ها مورد اشاره و حتی تمسخر منتقدان قرار گرفته است این بوده که گویا ویروس کرونا در این بازه زمانی از شب، شروع به شب‌گردی در شهر می‌کند و به همین دلیل برای حفظ جان مردم، خودروسواران را مجبور می‌کنند که پس از ساعت ۲۲دیگر در شهر تردد نکنند. اما البته بر پیاده‌هایی که هوس پیاده‌روی در شهر و خرید و فروش می‌کنند، حرجی نیست و اینان می‌توانند در شهر تردد کنند. گویی ویروس، فقط و فقط با خودرو‌هایی مشکل دارد که بین ساعات ۲۲ تا ۳ بامداد، در خیابان‌های شهر جولان می‌دهند. جولانی که در صورت پرداخت جریمه ۲۰۰ یا ۵۰۰ هزار تومانی، مشکلی برای سرنشینان خودرو به‌وجود نمی‌آورد! و البته با این طرح، شهر برای دور دور طبقات مرفه با خودرو‌های لاکچری خلوت می‌شود؛ پول را بده و هر چقدر می‌خواهی منع تردد را نادیده بگیر.

از سوی دیگر شهروندانی که به وسیله تاکسی‌های اینترنتی در شهر رفت و آمد می‌کنند و از ماشین شخصی در این ساعات استفاده نمی‌کنند احتمالا مشکلی برای پخش ویروس کرونا ندارند. یعنی به جای استفاده از ماشین شخصی، سوار شدن در تاکسی‌های اینترنتی در کنار شخص دیگری کمتر به گسترش ویروس کمک می‌کند؟
این سوالات و سوالات مشابه همگی مواردی هستند که تاکنون پاسخی از سوی ستاد کرونا به آنان داده نشده است.

از رئیس پلیس راهو تهران بزرگ تا خود ستاد ملی کرونا همه مخالفند، موافق کیست؟
جالب این که طرح منع تردد شبانه حتی با انتقاد رییس پلیس راهور تهران بزرگ و فرمانده عملیات مقابله با کرونا در تهران نیز روبه رو شده و این افراد صراحتا مخالفت خود برای اجرای این طرح را اعلام و به بی اثر بودن آن اذعان کرده اند. طرحی که البته لغو یا تداوم اجرای آن باید از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا که رییس جمهوری ریاست آن را برعهده دارد، اعلام شود.

اخیرا نیز سردار «سیدکمال هادیانفر»، رییس پلیس راهور ناجا نسبت به اثربخشی طرح منع تردد شبانه تردید کرده و گفته بود که: «این که طرح ادامه داشته باشه یا نه مربوط به تصمیم ستادملی مقابله با کروناست و ما هر آنچه که به ما ابلاغ شود را با قوت اجرا میکنیم. اما شاید طرح منع تردد شبانه خیلی اثر بخش نباشد به ویژه آنکه خوشبختانه دیگر اکثریت مردم نیز واکسن زده اند.»

گره خوردن ترافیک عصر‌های تهران به طرح ممنوعیت تردد شبانه
سردار هادیانفر حتی یکی از دلایل ترافیک سنگین عصرگاهی و شبانه را نیز ناشی از استرس طرح منع تردد شبانه دانسته و گفته: «همین موضوع مزید بر افزایش ترافیک شده است.»هادیانفر از مکاتبه با با وزارت کشور درباره این طرح خبر داد و گفت: «ما خواستار آن شدیم که وزارت بهداشت اثر بخشی این موضوع را بررسی کند و اگر اثربخشی دارد ادامه پیدا کند و اگر ندارد متوقف شود. ما هم همواره آمادگی کمک به دولت را داشتیم. اما لازم است اثربخشی آن را وزارت کشور تحلیل کنند و اگر ندارد متوقف شود چرا که این طرح به ترافیک کلانشهر‌ها اثر گذار است.»

مسیر کوتاه از درخواست زیست شبانه و رسیدن به منع تردد شبانه
جالب‌تر این که همین سه سال پیش تلاش می‌شد که با زیست شبانه و ایجاد فضای کسب و کار در شب‌های تهران به گردش اقتصادی بخشی از شهروندان کمک شود و حالا و حدود یک سال پس از اجرای منع رفت و آمد باید یکی یکی موارد بیهوده بودن یک طرح را برای مسولان و کارگزاران نظام و ستاد کرونا بشماریم تا حداقل مساله رفت و آمد در شهر بیش از این بحرانی نشود و کلا از خیر زیست شبانه و زندگی شبانه که گویا باید بگذریم.

آماری که وجود ندارد برای طرحی که لغو نمی‌شود
از سوی دیگر در طرحی که با عنوان منع رفت وآمد شبانه در حال اجراست هیچ بازده یا آمار مشخصی از تاثیر آن در کنترل شیوع ویروس کرونا نیز ارائه نشده است و براساس گزارشی که شهریور ماه سال جاری مسیریاب «بلد» منتشر کرده، این طرح حتی در نگه داشتن شهروندان در خانه موفق نبوده است! بر مبنای داده‌های منتشرشده توسط این مسیریاب، سفر‌های شبانه با آغاز محدودیت‌های شبانه در آذر سال‌گذشته از ۱۴ درصد به ۹ درصد رسیده، اما در ماه‌های بعد با افزایش تردد شهروندان، ۱۲ درصد شده است.

هم چنین همان طور که هیچ آمار و اطلاعاتی از تاثیرگذاری تداوم طرح منع تردد شبانه وجود ندارد آمار دقیقی هم از میزان درآمد اجرای این طرح در دست نیست. هر چند در این میان گمانه‌های بسیاری مستند بر گفته‌های برخی از مسئولان وجود دارد.

توجه کنید که تنها پس از ۲۸ روز از آغاز این طرح در آذر سال گذشته نیروی انتظامی اعلام کرد: «در طرح محدودیت شبانه یک میلیون و ۱۸۳ هزار و ۳۶۶ خودرو جریمه شده‌اند.»با قبول این آمار باید گفت تنها در ۲۷روز ابتدایی آغاز این طرح ۲۳۶ میلیارد و ۶۷۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بابت طرح محدودیت شبانه جریمه صورت گرفته است.

هر چند که در این میان ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرده بود که کمتر از ۱۰ درصد این جرایم تاکنون وصول و بسیاری از جریمه‌ها بخشیده شده است. به جز بحث درآمدی برخی مدعی شده اند که تداوم این طرح به دلایل دستاورد‌های امنیتی و ایجاد آرامش در ساعات شب است.

جریمه‌های میلیاردی روی دوش شهروندان ایرانی
اما به نظر می‌رسد برآورد‌ها نشان می‌دهد اجرای این طرح باعث کسب رقمی میلیاردی برای نیروی انتظامی شده و این فرضیه در اذهان عمومی تقویت شده است که ادامه منع تردد شبانه روشی برای کسب درآمد است. رئیس مجمع نمایندگان استان فارس نیز پیش‌تر گفته بود «طرح ممنوعیت تردد خودرو‌ها برای درآمدزایی دولت است»؛ درآمد‌هایی که نه میزان دقیق آن مشخص است و نه اعلام شده صرف چه چیزی می‌شود.

طرح «محدودیت تردد شبانه» اما به نظر می‌رسد حتی اگر توجیه علمی نداشته باشد، توجیه مالی دارد؛ و بر آورد‌ها حکایت از آن دارد که در حدو یک سال گذشته درآمد اجرای این طرح، چیزی در حدود یک هزار و ۱۴۷ میلیارد و ۱۳۴ میلیون و ۲۰۰هزار تومان، بوده است.

یک بار سال گذشته نیروی انتظامی اعلام کرد که از اول آذر تا ۲۸ آذرماه ۱۳۹۹، یک میلیون و ۱۸۳ هزار و ۳۳۶ خودرو در طرح محدودیت شبانه اعمال قانون شدند که مجموع جریمه آن‌ها ۲۳۶ میلیارد و ۶۷۳ میلیون تومان درآمد بالقوه برای خزانه دولت برای کمتر از یک ماه بود.

اگر باز به صحبت‌های رییس پلیس راهور ناجا استناد کنیم که در نوروز سال ۱۴۰۰ اعلام کرد که ۷۸ درصد جرایم رانندگی سال ۱۳۹۹ وصول شده، آنگاه به این نتیجه می‌رسیم که فقط بابت تخلفات ثبت شده از بابت طرح ممنوعیت تردد شبانه در آذر ماه ۱۳۹۹ مبلغی در حدود ۱۸۴ میلیارد تومان وصول شده است که رقم قابل توجهی بوده است و تعجب بر انگیز نیست که دولت نخواهد از این منبع درآمدی خود به این زودی‌ها دست بکشد.

مرغ تخم طلایی که بالاخره روزی یک تخم می گذارد و سوالات بی جواب
در این میان سوالات بسیاری حدود یک سال پس از آغاز این طرح وجود دارد. چرا آمار رسمی ارائه نمی‌شود که تاثیرگذاری منع تردد شبانه مشخص شود؟ چرا رقم دقیق هزینه‌ها و محل صرف این جریمه‌های خاص که موسوم به جریمه‌های کرونایی است روشن نشده و اعلام نمی‌شود؟


پاسخ این سوالات باید به صورت شفاف برای شهروندان مشخص و روشن شود. این که در ابتدا گفته می‌شد که بخشی از جریمه‌های کرونایی راهنمایی و رانندگی، برای شبکه درمان کشور هزینه خواهد شد همچنان محل ابهام جدی است. از سوی دیگر تردید‌ها درباره کارآمدی این طرح از همیشه بیشتر شده است. این پرسش که چطور پیاده‌ها در این ساعات شب، یا کسانی که از تاکسی‌های اینترنتی استفاده خواهند کرد امکان دارد کمتر از شهروندانی که از خودرو شخصی استفاده می‌کنند ناقل و باعث شیوع بیماری باشند نیز از جمله سوالات جدی است.

در این میان به نظر می‌رسد تنها عاملی که یک سال است این طرح را حفظ کرده است (اگر از مساله امنیتی که بار‌ها شهروندان در شبکه‌های اجتماعی به آن اشاره کرده اند، بگذریم) مساله درآمدزایی مالی برای خزانه دولت است؛ درآمدی که چنان مرغ تخم طلایی است که هر چند یکباره ۱۰۰ تخم طلا نمی‌گذارد، اما تضمین شده است که روزی یک تخم طلا را بگذارد. در این میان نیز گویا آن چه اهمیت ندارد، شهروندان و خواست آنان است.