اکتشاف آثار باستانی از قوم ثمود در عربستان

در صحرای العلا عربستان سعودی تلاش‌ها برای کشف آثار باستانی ۲۰۰۰ ساله به جای مانده از پادشاهی‌های «دادان» و «لحیان» در جریان است. العلا در شمال غربی عربستان نخستین بار به دلیل مقبره‌های «مدائن صالح» مشهور شد. مدائن صالح در سال ۲۰۰۸ به عنوان اولین میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در عربستان سعودی معرفی شد. در حال حاضر یک گروه مشترک باستان‌شناسی فرانسوی و عربستانی مشغول بررسی پنج مکان در این منطقه هستند و پیش‌بینی می‌کنند که این مکان‌ها سرنخ‌هایی از تمدن‌های دادانی و لحیانی باستانی داشته باشند.

طبق گزارش‌ها این تمدن‌ها در طول حکمرانی خود در منطقه بسیار برجسته و چشمگیر بودند و حدود ۹۰۰ سال دوام داشتند. دکتر عبدالرحمن الصحیبانی از کمیسیون سلطنتی توضیح داد: «همه شواهدی که ما تاکنون در اختیار داریم به این موضوع اشاره می‌کنند که این پادشاهی‌ها، به ویژه پادشاهی لحیانی، قدرت‌های منطقه‌ای بوده‌اند. پادشاهی دادان در انجیل نام برده شده است و یک کتیبه آرامی نشان می‌دهد که این تمدن با پادشاهی قدرتمند سبا در جنوب شبه‌جزیره عربستان برابری می‌کرد.»

محوطه باستانی الحجر یکی از مکان‌های مهم تمدن نبطی است که در جنوب این منطقه قرار دارد. یکپارچگی آن قابل توجه است و به خوبی حفظ شده است. این شامل مجموعه بزرگی از مقبره‌ها و بناهای تاریخی است که معماری و تزئینات آن‌ها رو و داخل ماسه سنگ حکاکی و حفاری شده است. محوطه باستانی الحجر (مدائن صالح) اولین اثر میراث جهانی است که در عربستان سعودی ثبت شده است.

این آثار گواه برخورد بین انواع تاثیرات تزئینی و معماری آسوری، مصری، فنیقی و هلنی است. کتیبه‌ای که روی آن به چندین زبان باستانی (لیهیانی، ثمودی، نبطی، یونانی، لاتین) نوشته شده است نیز در این منطقه وجود دارد. فن‌های کشاورزی نبطی که با استفاده از حفر تعداد زیادی چاه در زمین‌های صخره‌ای کار می‌کرد همچنان در حال استفاده هستند. شهر باستانی هگرا/الحجر شاهد تجارت بین‌المللی کاروان در اواخر دوران باستان بود. طبق معرفی یونسکو از سایت باستانی و میراث جهانی، الحجر که در نقطه تلاقی تمدن‌های مختلف اواخر دوران باستان، در مسیر تجاری بین شبه‌جزیره عربستان، کشورهای مدیترانه‌ای و آسیا قرار داشت شاهد برجسته‌ای از تبادل فرهنگی مهم در معماری، زبان و تجارت میام این مناطق است.

مکان الحجر نمایش منحصربه‌فردی از تمدن نبطیان، بین قرن دوم و سوم قبل از میلاد و دوره پیش از اسلام و به‌ویژه در قرن اول پس از میلاد است شامل بناهایی که مستقیما در صخره تراشیده شده‌اند.  در برخی داستان‌ها و روایت‌ها درباره این منطقه باستانی آمده است که «قوم ثَمُوْد» در این منطقه زندگی می‌کردند. قوم ثمود یک قبیله باستانی عربی بودند که اواخر قرن هشتم قبل از میلاد در شمال غربی شبه‌جزیره عربستان سکونت داشت بر اساس منابع آشوری و رومی، پادشاهی ثمود اولین پادشاهی موجود در شبه‌جزیره عربستان بود. در روایات دینی آمده است که پادشاهی ثمود به دست صالح پیامبر نابود شد. اگرچه شهر نبطی در دوران پیش از اسلام متروکه شد، این مسیر همچنان نقش بین‌المللی خود را برای کاروان‌ها و سپس برای زیارت مکه تا مدرن شدن آن با ساخت راه‌آهن در آغاز قرن بیستم، ایفا می‌کرد.