افزایش خطر ابتلا به دیابت در زنان با هر بارداری

مطالعات گذشته در میان زنان کشورهای غربی و آسیای شرقی، این فرضیه را مطرح کرده که با افزایش تعداد بارداری و تعداد موالید زنده، ریسک ابتلا به دیابت، در میان مادران افزایش می‌یابد. بیشتر این موضوع به افزایش وزن متعاقب بارداری و همچنین افزایش مقاومت به انسولین به خصوص در بارداری‌های همراه با دیابت بارداری، نسبت داده شده بود.

با این حال؛ این موضوع به طور کامل مشخص نیست و در کشورهای خاورمیانه که بار بیماری دیابت نوع دو در آن بالاست، بررسی نشده است. به همین دلیل پژوهشگران پژوهشکده علوم غدد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با انجام یک مطالعه، ارتباط تعداد بارداری و موالید زنده را با احتمال ابتلا به دیابت بررسی کردند.

برای انجام این مطالعه از داده‌های به‌دست آمده از مطالعه قند و لیپید تهران استفاده شده است. مطالعه قند و لیپید تهران یک مطالعه کوهورت در حال انجام است که در جمعیت عمومی ساکن منطقه ۱۳ تهران انجام شده. این مطالعه در ابتدا با هدف ارزیابی شیوع و بروز بیماری‌های غیرواگیر و عوامل خطر آن‌ها طراحی شد. پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر با پیشبرد سبک زندگی سالم‌تر،یکی دیگر از اهداف مطالعه قند و لیپید است. مرحله اول در بهمن‌ماه ۱۳۷۷ تا تیرماه ۱۳۸۰ انجام شد و پیگیری آن تا شش مرحله (سال ۱۳۹۷) ادامه پیدا کرده است.  

 این مطالعه بر روی دو هزار و ۵۵۲ زن ۳۰ تا ۶۵ ساله تهرانی انجام شده بود. این زنان در سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰ انتخاب شده و بیش از ۱۵ سال پیگیری شده بودند. در این بررسی مشاهده شدکه با افزایش تعداد بارداری و موالید زنده، ریسک ابتلا به دیابت افزایش می‌یابد.

در مدت زمان ۱۵.۴ ساله این تحقیق؛ از بین بیش از دو هزار زن بررسی‌شده، ۵۵۷ مورد دیابت نوع دو رخ داده است. پس از تعدیل سایر عوامل خطر بالقوه برای دیابت نوع دو و عوامل تولیدمثل، مشخص شد که هر بارداری بیشتر، باعث افزایش خطر ۹ درصدی برای دیابت نوع دو می‌شود. علاوه بر این؛ زنان با سه و بیشتر از چهار زایمان، در مقایسه با زنان با یک زایمان؛ به ترتیب احتمال خطر ۱.۷۳ و ۲.۲۳ برابر بیشتری داشتند.

در این مطالعه بعد از در نظر گرفتن اثر وزن مادران، قدرت این رابطه کاهش محسوسی پیدا کرد؛ ولی هنوز در حد معنادار باقی ماند. همچنین با وارد کردن تغییرات وزن در طول مدت پیگیری به مدل‌ها، هنوز هم سیگنال افزایش ریسک ابتلا به دیابت با افزایش تعداد بارداری مشاهده شد.

بررسی‌های این مطالعه حاکی از آن بود که تعداد بارداری و تعداد موالید زنده بیشتر، پس از تعدیل عوامل خطر بالقوه دیابت نوع دو، عوامل تولید مثل، شاخص‌های چاقی، و نسبت تری‌گلیسیرید و کلسترول HDL، می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع مرتبط باشد. همچنین حتی پس از تعدیل بیشتر برای تغییر شاخص توده بدنی؛ خطر احتمالی همچنان بالاتر بود.

پژوهشگران این مطالعه می‌گویند که افزایش وزن بعد از بارداری، می‌تواند نقش کلیدی در تعداد بارداری و تعداد موالید زنده و بروز دیابت نوع دو داشته باشد و مدیریت وزن باید بعد از زایمان بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
این محققان علی‌رغم تایید این نکته که افزایش وزن بعد از بارداری، یک دلیل عمده برای افزایش ریسک دیابت است و باید مورد توجه جدی سیاست‌گذاران سلامت قرار گیرد، معتقدند؛ سایر دلایل احتمالی نیز باید در نظر گرفته شوند و توصیه می‌کنند نقش بالقوه عوامل روانی- اجتماعی-اقتصادی نیز باید در مطالعات آتی بررسی شود.
در انجام این مطالعه؛ سید سعید موذنی، ریحانه هیزمی آرانی، سمانه عسگری، فریدون عزیزی و فرزاد حدائق پژوهشگران پژوهشکده علوم غدد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با یکدیگر مشارکت داشتند.