توماس الیوت شاعری از قرن بیستم

دکتر احمد آفتابی در سلسله نشست‌های مروری بر ادبیات داستانی جهان که شامگاه دوشنبه، ۱۳ دی‌، در پردیس کتاب مشهد برگزار شد، در رابطه با زندگی و آثار توماس استرنز الیوت، شاعر آمریکایی‌ بریتانیایی، اظهار کرد: توماس استرنز الیوت یا تی‌ اس الیوت یکی از بزرگترین شاعران قرن بیستم میلادی است که در سال ۱۸۸۸ میلادی در شهر سن‌لوئیز ایالت میزوری آمریکا متولد شد. مادرش شاعر بود و شخصیتی مذهبی داشت. او در کودکی از بیماری‌های جسمی رنج می‌برد و همین بیماری‌ها الیوت را به شخصیتی گوشه‌گیر تبدیل کرد اما عشق به مطالعه و کتاب از همان ابتدای کودکی در او شکل می‌گیرد و باعث می‌شود که مطالعات گسترده‌ای داشته باشد.

وی ادامه داد: الیوت با ترجمه فیتز جرالد از اشعار خیام که به نوعی بازآفرینی انگلیسی اشعار او است، آشنا می‌شود و در ۱۴ سالگی به شعر علاقه پیدا می‌کند. در ۱۸ سالگی وارد دانشگاه هاروارد شد و فلسفه را آموخت و پس از آن در دانشگاه سوربن فرانسه و آکسفورد انگلستان هم تحصیل نمود که همین مساله او را به یکی از باسوادترین نویسندگان قرن بیستم میلادی تبدیل کرد. عشق و علاقه الیوت به اصلیت خود یعنی کشور انگلستان و فرهنگ آن کشور به قدری زیاد بود که تابعیت انگلستان را گرفت و تا آخر عمر در این کشور زندگی کرد.

آفتابی تصریح کرد: او اولین مجموعه شعر خود به نام پروفراک و مشاهدات دیگر را در سال ۱۹۱۵ میلادی به چاپ رساند و سپس به آرامی وارد حلقه‌های ادبی شهر لندن و در سال ۱۹۲۰ میلادی به یک شاعر بزرگ تبدیل شد. الیوت در اواخر عمر به نوشتن درام‌ و نمایشنامه روی آورد. از جمله نمایشنامه‌های او می‌توان به گربه‌های اهل عمل اشاره کرد. تی‌ اس الیوت چهارم ژانویه سال ۱۹۶۵ میلادی در لندن از دنیا رفت و پیکر او در یک کلیسا در روستای اجدادی‌اش به خاک سپرده شد.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد درباره اثر معروف این شاعر آمریکایی بریتانیایی که ترجمه‌های بسیار زیادی از آن به فارسی شده، عنوان کرد: تی‌ اس الیوت در سال ۱۹۲۲ میلادی شعر معروف سرزمین ویران یا The Wast land را سرود که شعری بسیار پیچیده‌ و لبریز از لغات سخت و دشوار است. الیوت به شعر دشوار سرودن معروف است و در دورانی هم این شعر را می‌سراید که شعرهای عوامانه رواج پیدا کرده بود. این شعر ابتدا ۸۰۰ سطر داشت که پس از اینکه شعر را به ازرا پاوند، شاعر آمریکایی، نشان می‌دهد، پاوند اضافات شعر الیوت را با اجازه خود او حذف می‌کند و اثر مزبور به ۴۳۳ سطر رسید. 

وی خاطرنشان کرد: این ۴۳۳ سطر شعر به قدری پیچیده بود که الیوت تصمیم گرفت درباره شعر خود توضیحاتی ارائه دهد. او به منابعی اشاره کرد که هنگام سرودن این اشعار از آن‌ استفاده کرده بود و برای بهتر فهمیدن این شعر باید به آن منابع مراجعه شود. ۲۶ کتاب منابع شعر الیوت است که از جمله آن منابع می‌توان به کتاب کمدی الهی اثر دانته، نمایشنامه آنتونی و کلئوپاترا، طوفان اثر شکسپیر و کتاب اعترافات اثر آگوستین قدیس اشاره کرد.
آفتابی افزود: کتاب سرزمین ویران ارجاعات بسیاری به اسطوره‌ها و داستان‌های متفاوت از نقاط مختلف دنیا دارد که یکی از ویژگی‌های بارز این شعر است. مطالعه این منابع در فهم شعر سرزمین ویران الیوت مفید است و این موضوع میزان احاطه و دانش بالای او را نشان می‌دهد. سرزمین ویران بین زبان‌ها و شیوه‌های مختلف در رفت و آمد است و دائم لحن شعر از فاخر به عامیانه و بالعکس تغییر می‌کند. از بعد تاریخی این شعر به لحظات باشکوه تاریخ انگلستان و ویرانه‌های جنگ جهانی اول و بسیاری از لحظات تاریخی دیگر اشاره می‌کند. 

وی اضافه کرد: ترجمه‌های بسیاری از این شعر در زبان فارسی شده که از مهم‌ترین آن‌ می‌توان به کتاب‌های سرزمین ویران ترجمه حسین رازی، سرزمین هرز ترجمه بهمن شعله‌ور و سرزمین بی‌حاصل ترجمه حسن شهباز اشاره کرد. حسن شهباز در سرزمین بی‌حاصل پس از ترجمه شعر الیوت، تفسیر بیت به بیت را هم درج کرده که این کتاب از این حیث ترجمه‌ بسیار ویژه‌ای است. بیژن الهی، شاعر و مترجم مطرح کتاب نیز شعر الیوت را با عنوان ارض موات ترجمه کرده است. الهی شعر الیوت را ایرانیزه کرده و همان مفهوم و ایده‌های شاعر را در یک بازآفرینی به زبان فارسی انتقال داده است.