حضور گزینشی زنان در آزادی

گروه ورزشی: بازی ایران مقابل عراق و صعود به جام جهانی بالاخره با حاشیه‌های بسیار برگزار شد و در پی این بازی، ایران توانست به عنوان نخستین تیم آسیایی به جام جهانی ۲۰۲۰ قطر صعود کند. هرچند جمعیت زیادی از صعود ایران خوشحال بودند، اما حاشیه‌های دیگری هم وجود داشت که کام برخی را تلخ کرد؛ زنانی که می‌خواستند همپای مردان به استادیوم‌ها بروند اما بخش عمده آنها نتوانستند به ورزشگاه آزادی راه یابند.

در حقیقت درست است که پیروزی خاطره‌انگیز ایران مقابل عربستان و کره جنوبی در جام ملت‌های آسیا، صعود به جام جهانی ۱۹۹۸ و سرانجام پیروزی خاطره‌انگیز مقابل آمریکا در این مسابقات، مردم ایران را به خیابان‌ها کشاند و طبقات مختلف مردم را با فوتبال آشتی داداما از همان زمان به مرور این سوال مطرح می‌شد که چرا زنان اجازه ندارند در استادیوم حضور پیدا کنند؟ این اعتراض‌ها به مرور به سینما هم کشیده شد و مثلا جعفر پناهی فیلم «آفساید» را با محوریت ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه ساخت. فیلمی که اجازه اکران در ایران را پیدا نکرد.

در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۴ که همزمان مسابقات مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۶ هم برگزار می‌شد، مصطفی معین رادیکال‌ترین نامزد اصلاح‌طلب انتخابات ریاست جمهوری، پوستر‌هایی طراحی کرده بود که در آن از حق تماشای مسابقات فوتبال توسط زنان صحبت شده بود. شعار مصطفی معین ساختارشکنانه به نظر می‌رسید. در آن سال نه رادیکال‌ترین گزینه اصلاح طلب بلکه محمود احمدی نژاد رادیکال‌ترین گزینه اصولگرایان رئیس جمهور شد.

احمدی نژاد، خیلی زود (سال ۸۵ و در آستانه برگزاری مسابقات جام جهانی) نامه‌ای به رئیس وقت سازمان تربیت بدنی نوشت و از او خواست بستر‌های حضور زنان در ورزشگاه‌ها را آماده کند. اما اعتراض روحانیون لغو این دستور شد، با این حال اما این مطالبه همچنان بین زنان ورزش‌دوست ایران باقی ماند و از سال ۹۶ به این سو، فشار‌های نهاد‌های بین المللی هم به مطالبات داخلی اضافه شد تا بالاخره در خرداد ۱۳۹۷ و بعد از کش و قوس‌های فراوان، زنان برای نخستین بار توانستند برای تماشای بازی‌های تیم ملی که در ورزشگاه آزادی پخش مستقیم می‌شدند، وارد ورزشگاه شوند تا به این ترتیب زنان ایرانی به شکل گسترده وارد ورزشگاه‌های فوتبال شوند. بعد از آن در فینال مسابقات قهرمانی باشگاه‌های آسیا، به زنانی که مقابل ورزشگاه بودند اجازه داده شد وارد ورزشگاه شوند که البته انتقاد برخی مقامات کشور را هم در پی داشت؛ مثلا حجت الاسلام محمدجعفر منتظری دادستان کل کشور فردای مسابقه گفته بود: «حضور زنان در ورزشگاه آزادی یک آسیب است و هیچ توجیه شرعی ندارد، چرا مخالفیم، چون گناه صورت می‌گیرد، تماشای بازی ایراد ندارد، اما گناهی که صورت می‌گیرد جای اشکال است. از حضور دیروز زنان در ورزشگاه گلایه داریم، نظام ما اسلامی است، ما مسلمان هستیم، وقتی خانمی به ورزشگاه می‌رود و با مردانی که با لباس ورزشی و نیمه لخت مواجه می‌شود و آن‌ها را می‌بیند گناه می‌کند، برخی دنبال این هستند که حریم‌ها را بشکنند.»

اگرچه حاکمیت به شدت با حضور زنان مخالفت می‌کرد، اما مطالبات مردم همچنان ادامه داشت و خواسته اصلی زنان، حضور در مسابقات زنده فوتبال بود؛ تا آنجا که یک هوادار دختر تیم استقلال هم دست به خودسوزی زد که بازتاب زیادی در رسانه‌های دنیا داشت. او که «دختر آبی» لقب گرفته بود، توجه محافل بین المللی را به این ممنوعیت بیشتر جلب کرد. سرانجام به خاطر این فشارها، زنان اجازه یافتند در بازی ایران و کامبوج به ورزشگاه بیایند؛ مسابقه‌ای تاریخی که ممکن بود آغازگر حضور زنان در ورزشگاه‌ها باشد و شروعی باشد برای رسیدن به یک مطالبه به حق. با این حال این بار ویروس کرونا و به داد حاکمیت رسید و تا اطلاع ثانون حضور تماشاگران مرد و زن در مسابقات به تعویق افتاد. این ممنوعیت همچنان ادامه داشت اما در بازی ایران و عراق که احتمال صعود ایران به جام جهانی هم وجود داشت، شرایط تغییر کرد و با توجه به وضعیت وجود فیفا ایراداتی اعمال کرد و سرانجام فدراسیون فوتبال با هزار زحمت توانست مجوز حضور ۲ هزار تماشاگر زن را بگیرد. در واپسین ساعات مانده به برگزاری مسابقه، فدراسیون فوتبال خبر از افزوده شدن دو جایگاه جدید برای استقرار زنان در ورزشگاه داد.

اگرچه قرار بود زنان در این بازی حضور پیدا کنند، اما حضور زنان و شیوه انتخاب حاضران اندکی غیرطبیعی بود؛ چه اینکه از مدت‌ها قبل از بازی اعلام شده بود دیدار ایران و عراق با حضور زنان برگزار خواهد شد؛ این وعده اما تا لحظات آخر نامشخص بود و کسانی که برای خرید بلیت اقدام کرده بودند، می‌گفتند که بخش انتخاب صندلی کاملا بسته بوده است و آنها نتوانستند بلیت بازی را از سایت خریداری کنند.

یکی از خبرنگاران خانم رویداد۲۴ تلاش خودش برای خرید بلیت بازی ایران و عراق را اینگونه توصیف می‌کند: «برای ثبت نام ابتدا باید جنسیت مشخص باشد اما من به انتخاب جنسیت نرسیدم زیرا از پروفایل خودم که کد ملی داشت وارد شدم تا این مشکل را رفع کنم. زیرا چند روز پیش ثبت‌نام کرده بودم که سرعتم بالا باشد و نخواهم همان موقع این اطلاعات را وارد کنم. در سایت قسمت خانم‌ را جنوب نوشته بودند که خب ظرفیت آن صفر بود. با این حال قسمت‌های دیگر را امتحان کردم که ظرفیت داشت، اما وارد نمی‌شد و اینگونه بود که تا انتخاب صندلی می‌رفت، اما کاربر را بیرون می‌انداخت.»

البته فدراسیون فوتبال هم توضیحی نداد که خانم‌های حاضر در ورزشگاه از چه طریقی توانسته‌اند بلیت بخرند. همین ابهام‌ها البته در روز بازی بیشتر شد؛ از یکسو بخشی از خانم‌هایی که در ورزشگاه حضور داشتند، خانم‌های چادری بودند که معمولا تجربه نشان داده دغدغه آنها اساسا حضور در ورزشگاه‌ها نیست، بنابراین این شائبه قوت گرفت که احتمالا بخشی از خانم‌ها به صورت گزینشی به تماشای بازی آمده‌اند.

از سوی دیگر هم برخی منابع خبری نوشته بودند همان دختران اینستاگرامی که در هفته‌های قبل مهمان وزارت وزرش بودند هم در ورزشگاه حضور داشتند و تصاویر مختلفی از بازی در شبکه‌های اجتماعی خود منتشر کردند.
مجموع این اتفاقات باعث شد حاشیه بازی ایران و عراق بر متن آن بچربد و بعد از بازی بیش از آنکه بحث بر سر صعود تیم ملی به جام جهانی باشد، گلایه از رفتار مسئولان مطرح شود که چگونه زنان را نادیده می‌گیرند. تصور عمومی هم البته این بود که کلا حضور زنان منتفی شود؛ چه آنکه پیش از بازی دو اتفاق مهم افتاد؛ یکی حجت الاسلام علم الهدی امام جمعه مشهد و پدر همسر رئیس جمهور خط و نشان کشید و حضور زنان در ورزشگاه‌ها و هیجان آنها را حرام خواند و دیگری ماجرای ولی الله لونی رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین بود که در نامه‌ای به رئیس جمهور نوشت: «مستحضرید این مسئله که مورد مخالفت صریح رهبر معظم انقلاب، مراجع عظام تقلید و بزرگان حوزه نیز قرار گرفته، نه تنها در ردیف مشکلات و مسائل دارای اولویت بانوان جامعه نیست بلکه اساساً برخلاف ارزش‌های اسلامی ایرانی بوده و در راستای نگاه ابزار محور غرب به زن است. پرداختن به چنین موضوعاتی در زیر مجموعه دولت حضرت عالی، موجب شگفتی بدنه انقلابی و متدین جامعه که حامی شما بوده و هستند، می‌شود.»

ماجرای تست‌های کرونا هم در این میان مزید بر علت شد و اصلا این احتمال وجود داشت که کل بازی لغو باشد، با این وجود بازی برگزار شد و جمعی از زنان هم به ورزشگاه راه یافتند که تا این لحظه معلوم نشده از چه سیستمی توانسته‌اند بلیت دریافت کنند. عجیب آنکه بعد از بازی و پیروزی ایران، جمعی از حامیان دولت که تا کنون مخالف همه‌جانبه حضور زنان در ورزشگاه بودند، به حامیان آن تبدیل شدند؛ مثلا عبدالله گنجی مدیر روزنامه جوان در توییتی از حمایت‌های همه‌جانبه علم الهدی از حضور زنان در ورزشگاه نوشت!! «امروز توفیق داشتم در نماز جمعه مشهد شرکت کنم. کنجکاوانه خطبه های علم الهدی را رصد کردم. با مطالعه آمده بود. خطبه اول در باره تقوای عقلانی نوگویی کرد و خطبه دوم را به جهاد تبیین اختصاص داد.تازه از کسانی که برای حضور دیروز زنان در ورزشگاه آزادی تلاش کردند تقدیر کرد.»

اگرچه مشخص است که چندین جریان سیاسی در ایران مخالف سرسخت حضور زنان در ورزشگاه‌هاست اما همین یک قدم هم، گامی به جلوست؛ چه اینکه به پیش رفتن همین یک گام در دولتی انجام شده که اساسا ماهیت حضور زنان در ورزشگاه و هیجان آنها به خاطر پیروزی تیم‌های محبوبشان را گناه می‌داند! اما فعلا مطالبات بخشی از زنان چه گزینشی و چه غیرگزینشی جلو می‌رود. در این میان خاطرات تلخی هم به جا می‌ماند؛ از جمله تصویر خانواده عراقی که با زن و شوهر و فرزندان در کنار یکدیگر به ورزشگاه آزادی آمده بودند و تیم ملی عراق را تشویق می‌کردند اما در خود ایران، خانواده‌های ایرانی اجازه حضور کنار همدیگر را نداشتند!