برجام دقیقاً با اقتصاد ایران چه می‌کند؟

گروه اقتصادی: مذاکرات احیای برجام به روز‌های پایانی خود نزدیک است. خبر‌هایی حاکی از آن است که توافق هسته‌ای به زودی انجام می‌شود و البته وزیر امور خارجه نیز در آخرین اظهاراتش دستیابی به یک توافق خوب را نزدیک دانسته است. وی در پاسخ به این که چقدر لغو تحریم‌ها را نزدیک می‌بینید و آیا طرفین به توافق می‌رسند؟ گفت: آن چه که مربوط به جمهوری اسلامی ایران هست و ابتکارات فعالی که ایران روز میز مذاکره قرار داده ما به یک توافق خوب و دست یافتنی بسیار نزدیکیم.

در این میان، اما خبر‌های منتشر شده از وین به سرعت با واکنش بازار‌های اقتصادی همراه شد. خبر چند روز گذشته رویترز در خصوص نگاشته شدن متن توافق دلار هرات را شبانه به عدد ۲۵ هزار تومان رساند. هر چند باید دید طی روز‌های آینده بازار چه واکنش‌های جدیدتری نشان خواهد داد.

اما سوال اینجاست که برجام دقیقاً چه اثراتی بر بازار‌ها و روند اقتصاد خواهد گذاشت؟ برخی معتقدند به نتیجه رسیدن مذاکرات وین سبب می‌شود قیمت دلار به شدت نزول کند و حتی عدد‌های کمتر تا ۲۰ هزار تومان را لمس کند. اما در مقابل بسیاری از کارشناسان این نظر را غیر منطقی می‌دانند. پیمان مولوی  قیمت تعادلی دلار بعد از به نتیجه رسیدن برجام را بین ۲۵ تا ۲۶ هزار تومان دانست.

در عین حال کمیل طیبی در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه در صورت محقق شدن برجام، نرخ دلار تا چه حد کاهش پیدا می‌کند، گفت: «ما نمی‌توانیم پیش‌بینی مشخصی داشته باشیم که در صورت تحقق احیای برجام و رفع تنش‌ها و مشکلات سیاسی، نرخ دلار چه قدر می‌شود. البته همانطور که اشاره کردید، بار روانی در بازار ارز و سایر بازار‌ها از جمله سکه، طلا و... وجود دارد. با این حال، احیای برجام حتی مقداری هم به بهبود وضعیت بازار سهام کمک می‌کند، اما نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که نرخ ارز چه میزان پایین می‌آید.»

استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان درباره علت امکان‌پذیر نبودن پیش‌بینی نرخ ارز در صورت احیای برجام، عنوان کرد: «مهم‌ترین دلیلش این است که ما تورم بالا و دورقمی داریم که بین ۴۰ تا ۵۰ درصد است. از طرف دیگر، وقتی این نرخ تورم را داریم، انباشت تورم به وجود می‌آید و مدام ارزش ریال کاهش پیدا می‌کند، به دنبال آن ریال هم قدرت خریدش را در مقابل سایر ارزها، به ویژه ارز‌های قوی از دست می‌دهد؛ بنابراین آن انتظاری که وجود دارد که نرخ ارز کاهش پیدا کند، اتفاق نمی‌افتد.»

وضعیت از این بدتر نمی‌شود
در عین حال برخی کارشناسان دیگر هم مانند مرتضی افقه معتقدند که متغیر‌های داخلی اقتصاد اثرگذار‌تر از برجام هستند.افقه می‌گوید: من آنچنان امیدوار نیستم که بازار‌های اقتصادی پس از احیای برجام با کاهش قیمت روبه‌رو شوند. چراکه مشکلات اقتصادی کشور طی سال‌های اخیر آنچنان به مسائل بیرونی ربطی نداشته و عمده موانع و مشکلات به مسائل داخلی باز می‌گردد.

وی افزود: ساختار‌های ضد تولید و ضد توسعه، ساختار‌های معیوب اداری استخدامی و مجموعه‌ای از عوامل طی این سال‌ها مانع از استفاده کامل از ظرفیت‌های انسانی و منابع طبیعی کشور شده است؛ بنابراین آنچه که باعث شده ما از ظرفیت‌ها استفاده نکنیم موانع داخلی بوده است.

این اقتصاددان ادامه داد: بدون شک افزایش موانع داخلی باعث شد تا میزان آسیب‌پذیری ما در مقابل تحریم‌ها بیشتر شود؛ بنابراین اکنون اگر تحریم‌ها به طور کامل لغو شود به سرعت نرخ ارز کمی کاهشی خواهد شد، اما این نرخ به سرعت بار دیگر افزایش می‌یابد. افقه گفت: من معتقدم قیمت‌ها پس از احیای برجام سقوط نمی‌کنند، اما می‌توان گفت که شرایط اقتصاد پس از برجام از این بدتر نخواهد شد و از آن پس بهبود شرایط بیشتر وابسته به رویکرد مدیریتی دولت خواهد بود.

این اقتصاددان با اشاره به شرایط اقتصاد پس از امضای قطع‌نامه ۵۹۸ اشاره کرد و در این باره گفت: وضعیت اقتصاد پس از برجام همانند شرایط پس از امضای قطع‌نامه ۵۹۸ نخواهد شد. چراکه ریزش‌های احتمالی که باید پس از برجام اتفاق می‌افتاد در این مدت مذاکره اتفاق افتاده و بار هیجان کاهش یافته است. پس من گمان نمی‌کنم نرخ ارز کمتر از ۲۳ تومان کمتر شود. این در حالی است که در همین کانال هم دلار بیشتر میل به افزایش خواهد داشت. اکنون در عمل اتفاقی رخ نداده و نوسانات قیمت به دلیل هیجان است، همانطور که اشاره کردم می‌توان امیدوار بود که شرایط اقتصاد پس از برجام بدتر از اکنون نشود.