نگاهی به فلسفه عید نوروز در ایران

گروه فرهنگی: عید نوروز یکی از جشن‌های مشهور ایران باستان است که مردم ایران با فرا رسیدن سال نو آن را برگزار می‌کنند و این عید را به یکدیگر تبریک می‌گویند.یکی از جشن‌های ایران باستان که بعد از گذشت سال‌ها، مردم هنوز آن را هر سال باشکوه‌تر برگزار می‌کنند، عید نوروز است. عید نوروز با شروع سال نو همراه است و افراد در این ایام، رسوم مختلفی را دنبال می‌کنند و سال جدید را به یکدیگر تبریک می‌گویند. با ما همراه باشید تا بررسی دقیق‌تری از این جشن که پیشینه‌ای سه هزار ساله دارد داشته باشیم.

نام دیگر عید نوروز
نوروز، کلمه‌ای در زبان فارسی میانه است و ریشه در زبان اوستایی دارد. در زبان امروز، این کلمه را به دو شکل تعبیر می‌کنند:
نوروز عام: روزی که در آن سال نو شروع می‌شود و به روز اعتدال بهاری (برابری شب و روز) مشهور است.
نوروز خاص: به ششمین روز فروردین، نوروز خاص می‌گویند که با عنوان «روز خرداد» از آن یاد می‌شود.
در زمان‌های قدیم نیز نوروز را با نام «ناوا سردا» و به‌معنای سالی نو می‌شناختند. در زمان هخامنشیان نیز نوروز به «نوسارد» و «نوسارجی» مشهور بود.

فلسفه عید نوروز
با توجه به روایت‌های افسانه‌ای موجود، نوروز در زمان جمشید، پادشاه چهارم پیشدادی ایران به وجود آمده است. در اوستا، یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌های ایران باستان، از فردی به نام جمشید یاد شده که از قدرت فره ایزدی برخوردار بوده است. جمشید با دستور اهورا مزدا شروع به مقابله با اهریمن می‌کند؛ چراکه اهریمن در آن زمان خسارات زیادی از جمله قحطی و خشک‌سالی به بار آورده بود.

پس از آن که جمشید، اهریمن را شکست می‌دهد، دوباره شادی و برکت به سرزمین ایران باز می‌شود و خشک‌سالی از بین می‌رود. مردم بعد‌ها این روز را به «نوروز» یا «روز نوین» نام‌گذاری کردند و با کاشتن جو در تشت، این جشن باستانی را جاودانه کردند.شاعران و نویسندگان مشهوری همچون ابوالقاسم فردوسی، ابوریحان بیرونی و طبری نیز جمشید را بنیان‌گذار اصلی نوروز می‌دانند.در روایتی دیگر در شاهنامه آمده است که جمشید در مسیر سفر خود به آذربایجان دستور می‌دهد تخت و تاجی پرزرق‌وبرق برایش تهیه کنند. با تابش خورشید به این تاج زرق‌و‌برق‌دار، دنیا سراسر نور می‌شود و به‌دلیل شادی مردم، «نوروز» به وجود می‌آید.

عید نوروز چیست؟
در تاریخ شمسی، اولین روز فررودین را شروع عید نوروز می‌خوانند. نوروز با عبور خورشید از صفحه استوای زمین و حرکت آن به شمال آسمان شروع می‌شود. این لحظه شروع را لحظه نخست برج حمل می‌گویند. در تقویم هجری خورشیدی، نوروز را با هرمز روز» یا  روز «اورمزد» در ماه فروردین برابر می‌دانند.

خلاصه‌ای از عید نوروز
نوروز اولین روز بهار است و در آن طبیعت از خوابی طولانی بیدار می‌شود و مجددا زندگی خودش را از سر می‌گیرد. ایرانیان نیز هر ساله شروع فصل جدید طبیعت را جشن می‌گیرند. آن‌ها سعی می‌کنند با خانه تکانی دل‌هایشان، فصل جدید و پر باری را در زندگیشان رقم بزنند.

عید باستانی نوروز را با رسم و رسوماتی مثل خانه تکانی، دید و بازدید، هفت سین، تخم‌مرغ‌های رنگی، خوردن سبزی پلو با ماهی و... می‌شناسیم. چهار روز نخست فروردین به‌عنوان تعطیلات رسمی نوروز محسوب می‌شوند و مردم در این ایام به دیدن اقوام خود می‌روند و این عید را به یکدیگر تبریک می‌گویند. روزهای ۱۲ و ۱۳ فروردین نیز به‌ترتیب روز جمهوری اسلامی ایران و سیزده بدر هستند و جزو تعطیلات رسمی به شمار می‌روند.

ادبیات عید نوروز
در عید نوروز اصطلاحات و رسم و رسومات مختلفی وجود دارند که ادبیات نوروزی را شکل می‌دهند. در ادامه این اصطلاحات را به شما معرفی می‌کنیم تا با ادبیات نوروز بیشتر آشنا شوید.

هفت سین
چند ساعت مانده به تحویل سال نو، خانواده‌های ایرانی سفره هفت سین را پهن می‌کنند و با قرار دادن هفت سین شامل سیب، سرکه، سنجد، سمنو، سبزه، سماق و سیر و همچنین قرآن، ماهی، آینه، سنبل و... این روز را به‌یکدیگر تبریک می‌گویند. هر یک از این نمادها در سفره هفت سین معنای خاص خودشان را دارند.

عیدی
در ایام نوروز معمولا بزرگ‌تر‌ها به افراد کوچک‌تر مبلغی پول یا هدیه به‌عنوان «عیدی» یا «نوروزی» می‌دهند. البته در تاریخ باستان ایران گاهی کوچک‌ترها نیز به بزرگ‌ترها عیدی می‌دادند.

شادباش
مردم با فرا رسیدن سال نو به یکدیگر شادباش می‌گویند. «سال نو مبارک» شادباش معروف ایرانی‌ها در زمان کنونی است؛ اما در گذشته جملاتی که برای شادباش‌ به یکدیگر می‌گفتند، بسیار پیچیده‌تر و پر محتوا‌تر از امروز بوده است. مورخان یکی از اصطلاحات رایج آن زمان را «صد سال به این سال‌ها» می‌دانند. در دهه‌های اخیر نیز با رواج سره نویسی و سره گویی در کشور، اصطلاحاتی مانند «نوروز پیروز» یا «نوروزتان خجسته و فرخنده باد» بیشتر از قبل استفاده می‌شود.

سیزده بدر
مردم در روز سیزدهم فروردین به دامان طبیعت می‌روند و با گره زدن سبزه، شادی و طراوت را در خود زنده می‌کنند
در روز ۱۳ فروردین، مردم ایران از خانه بیرون می‌آیند و برای دور کردن نا‌پاکی‌ها به دامان طبیعت می‌روند. درباره فلسفه سیزده بدر نظرات مختلفی وجود دارد. عده‌ای آن را به در کردن نحسی سیزده نسبت می‌دهند. برخی نیز استدلال می‌کنند از آنجایی که کلمه «در» به‌معنی «در و دشت» است، سیزده بدر را روز پناه بردن به در و دشت می‌دانند. سنت مشهور سیزده بدر «سبزه گره زدن» است. فلسفه این کار گره زدن زندگی با طبیعت است و افراد با این کار، شادابی و طراوت را برای خود آرزو می‌کنند.