انتقاد و پیشنهاد برای نمایشگاه مجازی کتاب

به گزارش ایسنا،حامد کنی، مدیر انتشارات روزبهان و مدیرمسئول انتشارات کاری‌نو  درباره حضور نشر روزبهان در سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اظهار کرد: ما به چند علت در نمایشگاه فیزیکی حضور نخواهیم داشت؛ نخست کمبود کاغذ برای تولید کتاب است، ما امکان تامین کتاب لازم برای نمایشگاه را نداریم. متأسفانه در دو سه سال گذشته هیچ‌گونه کاغذی به انتشارات روزبهان تخصیص پیدا نکرده است به‌رغم چندده‌هزار بند کاغذ توزیع‌شده بین ناشران. با توجه به این‌که به ما هیچ کاغذی تعلق نگرفت، با کمبود کتاب مواجه شدیم. از طرف دیگر همچنان دلواپسی‌های کرونا وجود دارد و مشکل کرونا هنوز تمام نشده است و می‌تواند برای کارکنان خطرساز باشد. اما علت اصلی همان کمبود کتاب ناشی از تخصیص کاغذ است. از طرف دیگر فروش کتاب در سامانه مجازی به نظر منطقی‌تر از فروش کتاب به صورت فیزیکی است زیرا دسترسی مردم به کتاب در فضای وب گسترده‌تر است.

او افزود: البته سایت فعلی نمایشگاه کتاب نقص‌های ساختاری و فنی جدی دارد و حجم زیادی از سرویس‌های مدنظر کتاب را ندارد، در واقع برای فروشگاه بودن بسیار بسیار ضعیف‌ است و باید گزینه‌های متنوع‌تری به آن اضافه شود تا به یک سازوکار منظم برای فروش کتاب تبدیل شود. اما معتقدم عدالت دسترسی در  فضای مجازی بسیار بسیار گسترده‌تر و منطقی‌تر از فضای فیزیکی است.

 کنی همچنین اظهار کرد: برگزاری نمایشگاه فیزیکی کتاب گره‌ای از درد کتاب باز نمی‌کند. ما در انتشارات روزبهان و شرکت‌های تابعه خود درباره موضوع دسترس‌پذیر کردن کتاب تلاش‌های فراوانی کرده‌ایم و در پروژه‌ای ملی در کنار سازمان اسناد و کتابخانه ملی اقدام به استقرار «سامانه حافظه ملی ایرانیان» کردیم. این سامانه ملی این امکان را فراهم کرده‌است که اطلاعات دقیقی از کتاب، نسخ خطی، نشریات و اسناد کشور در اختیار تمامی پژوهشگران، محققان و اهالی کتاب قرار بگیرد.  بنابراین دسترس‌پذیر کردن اطلاعات و در آینده دسترس‌پذیر کردن بازه وسیعی از محصول(کتاب)، نقش‌ بسزایی در توسعه کتابخوانی خواهد داشت.

او با تأکید بر این‌که فروش در ساختار متمرکز، راه‌کاری ازکارافتاده است، بیان کرد: روزگار عرضه محصول در یک مکان مشخص تمام شده است. امروزه عرصه، عرصه‌ عرضه غیرمتمرکز کالا است و دسترس‌پذیر کردن شعار آینده هر صنعتی خواهد بود. راه نجات کتاب در آینده توسعه دسترس‌پذیری است و به صرف حمایت از فضاهای فیزیکی فروش کتاب، نه فقط تحولی رخ نخواهد داد بلکه منجر به محدود شدن این محصول به بسترهای محدود جغرافیایی و مکانی خواهد شد. سلیقه فروشنده در ساختارهای متمرکز از آسیب‌های جدی در فرایند عرضه و فروش است. سایت نمایشگاه مجازی کتاب اولین قدیم جدی دولتی در تغییر این متدولوژی است. نقش بسزای بسترهای آنلاین یا ساختارهای نامتمرکز در توسعه عرضه کتاب برای همه مردم ایران موضوعی است که هر روز اهمیت فهم و ترویج آن هویداتر می‌شود.

کنی با بیان این‌که نمایشگاه مجازی کتاب اتفاق خجسته‌ای است، خاطرنشان کرد: هرچقدر حوزه‌های توزیع محصول توسعه پیدا کنند، سطح مواجهه مخاطب بالاتر می‌رود و تعامل با کتاب بیشتر می‌شود. نمایشگاه فیزیکی سطح تعامل کمتری با مخاطب دارد چون به جغرافیای خاص و فضای عرضه محدود است. نمایشگاه مجازی محدودیت‌هایی از این دست را ندارد و به وسعت ایران است.

شاید اگر وزارت ارشاد نمایشگاه را با یکی از سایت‌های فعال فروش کالا برگزار می‌کرد، منطقی‌تر بود چراکه بخش وسیعی از معضلات لاینحل سامانه فعلی را ندارند. مشکل بزرگ نمایشگاه مجازی کتاب، سرویس لجستیکی آن است که از طریق پست انجام می‌شود ولی چون هاب پردازش و توزیع وجود ندارد هر سبد خرید از هر ناشر به تولید یک مرسوله پستی می‌انجامد و خریدار با انبوهی از فرایند دریافت مرسوله پستی مواجه است. ضعف‌های ساختاری در طراحی سایت نیز خود جای بس بحث و تبادل نظر دارد. از این دست ضعف‌ها می‌توان به مکانیزم نمایش جست‌وجو، آشفتگی نمایش محصول، دسته‌بندی غیراستاندارد، نبودن صفحات شخصی‌سازی‌شده برای ناشران و … اشاره کرد.   

این‌ ناشر با بیان این‌که موافق تمرکز بر ساختار  متمرکز در  کسب و کار نیست، توضیح داد: فروش کالا بر بسترهای فیزیکی بسیار گران تمام می‌شود اما از طرفی نمایشگاه کتاب ماجرای دیگری هم دارد، آن‌هم تخفیف ۱۰ درصدی است. فارغ از موضوع زنجیره توزیع، در قیمت‌گذاری کتاب تا ۵۰ درصد هم هزینه زنجیره توزیع لحاظ می‌شود و مشتری با مراجعه به محل عرضه نهایی مثلا کتابفروشی ملزم به پرداخت آن است. اما وقتی عرضه مستقیم انجام می‌شود امکان کاهش بیشتر قیمت یقینا وجود دارد. البته که این توضیح به مذاق‌ها خوش نخواهد آمد ولی خب واقعیتی انکارناپذیر است.