اصلاح پرداخت یارانه‌ها یا تلطیف تورمی؟

گروه اقتصادی: هدفمندسازی یارانه‌ها با هدف تحول اقتصادی در اواخر دهه ۸۰ و توسط دولت دهم اجرا شد. در این طرح یارانه‌ مواد سوختی، مواد خوراکی، آب، برق و سایر اقلام هدفمند و ۶۰ درصد آن در سال ۱۳۹۰ به صورت نقدی به مردم پرداخت شد.

از آن زمان تا امروز که تورم روندی صعودی طی کرده و همچنین نرخ ارز در کشور سه رقمی شده است همان مبلغ ثابت ۴۵ هزار تومان به هر یک از افراد واجد دریافت یارانه داده شد. بر اساس آماری که وزارت اقتصاد و دارایی دولت‌های یازدهم و دوازدهم ارائه داد این طرح شکست خورد و تعداد بیشتری از مردم به زیر خط فقر سقوط کردند.
در همین حال در روز‌های گذشته سید ابراهیم رئیسی به اصلاح شیوه پرداخت یارانه‌ها اقدام کرد. در این طرح جدید قرار است با واریز یارانه جدید به حساب اقشار کم‌درآمد توسط دولت سیزدهم، میزان یارانه دریافتی آن‌ها نسبت به قبل بیش از ۳ برابر شود. خانوار‌های تک‌نفره پیش از این ماهانه حدود ۱۰۰ هزار تومان یارانه دریافت می‌کردند که با رقم پرداختی توسط دولت سیزدهم (۳۰۰ هزار تومان) رقم دریافتی آن‌ها ۳ برابر خواهد شد.

یارانه خانوار‌های دونفره اقشار متوسط نیز که پیش از این ماهانه حدود ۱۹۴ هزار تومان بود به ۶۰۰ هزار تومان افزایش خواهد یافت و بیش از ۳ برابر خواهد شد. یارانه دریافتی خانوار‌های سه نفره نیز حدود ۲۷۴ هزار تومان بود که به ۹۰۰ هزار تومان افزایش یافت و ۳.۳ برابر شده است.یارانه خانوار‌های چهارنفره که پیش از این ۳۵۴ هزار تومان بود به یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسیده و ۳.۴ برابر شده است. یارانه خانوار‌های پنج‌نفره به بالا نیز بیش از ۳.۵ برابر شده است.

تلطیف تنش تورمی
کامل دلپسند، جامه شناس توسعه و رفاه،  با بیان اینکه پرداخت یارانه نقدی در زمان خود با هدف بهبود وضعیت رفاهی مردم به ویژه دهک‌های پایین جامعه پرداخت شد، اظهار کرد: با گذشت بیش از ۱۰ سال از اجرای این طرح و تجربه آن، تورم شدید و افزایش زیاد شکاف درآمدی و قیمت کالا‌ها خود را نشان داده است.

وی افزود: در این مقطع زمانی با توجه به تورم موجود و نیز اینکه سبد غذایی و معیشتی ایرانیان بسیار هزینه‌بر شده است این یارانه جدید بیشتر نوعی تلطیف تنش ناشی از تورم است که نه تنها نمی‌تواند کمکی به حال مردم بکند بلکه کارکرد منفی در بحث اعتماد اجتماعی مردم نسبت به مسئولان خواهد گذاشت.این جامعه شناس ادامه داد: این یارانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومانی که برای درصد مشخصی از جمعیت واریز شده است رضایت کنشگران اجتماعی را به دنبال نداشته است. اساسا طرح‌هایی از این دست با این بعد از اثرگذاری اجتماعی و اقتصادی باید دارای پیوست اجتماعی و رفاهی باشد امری که در سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی نیز بر آن تأکید شده است.

عدم وجود پیوست اجتماعی و رفاهی در طرح های دولت
وی ادامه داد: متأسفانه پیوست اجتماعی و فرهنگی برای طرح‌های اقتصادی و رفاهی هنوز وجود ندارد و علی‌رغم تأکید و ابلاغ مقام معظم رهبری هنوز دولت به عنوان بزرگترین کارگزار، این پیوست‌ها را رعایت نمی‌کند. این طرح یارانه‌ای چه پیوست اجتماعی و رفاهی دارد که ببینیم آیا تأثیرگذاری بر زندگی مردم دارد یا خیر؟دلپسند ادامه داد: نکته دیگر که بخش بزرگی از نگرانی‌های کارشناسان را تشکیل می‌دهد آزاد کردن نرخ حامل‌های انرژی و آزاد کردن نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی است که اگر در زمان خود نباشد طبیعتا کارکرد مثبتی را هم که برایش پیش‌بینی کرده بودند نخواهد داشت.

وی بیان کرد: متأسفانه طرح‌های درستی هم که ممکن است تأثیر مثبتی داشته باشد در زمان خود اجرا نمی‌شوند و زمانی حالت اجرایی به خود می‌گیرند که تورم در بالاترین سطح خود قرار داشته و در نهایت بر سبد معیشت مردم تأثیر منفی گذاشته و آثار روانی و اجتماعی تصمیماتی از این دست هم تا مدت‌ها ادامه خواهد داشت.

عدم اجرای طرح‌های مثبت در زمان مقتضی
این جامعه‌شناس توسعه و رفاه یادآور شد: این یک نگاه کلان محور در راستای کمیته امدادی کردن جامعه است که متأسفانه بر اساس استفاده نادرست از پایگاه اطلاعات و داده‌های ایرانیان شکل گرفته است. در صورتی که اگر استفاده درستی از آن می‌شد به سمت عدالت اجتماعی می‌رفتیم.وی افزود: وقتی می‎توانیم از طریق طرح‌هایی اینچنین (یارانه نان و ...) به سمت عدالت اجتماعی حرکت کنیم که نگاه کاملا مبتنی بر دیتا‌های بزرگ جمع‌آوری شده از پایگاه اطلاعات و داده‌های رفاهی ایرانیان به نفع گروه‌ها و دهک‌های کم در آمد جامعه باشد، مشخص نیست چرا به این سمت حرکت نمی‌کنیم و متأسفانه چنین چیزی را حداقل ما در این رابطه ندیده‌ایم.