نگاهی به اثر گازهای گلخانه‌ ای در بروز سیلاب

گروه علمی: این روزها با مساله سیلاب تابستانی در ایران مواجهیم. از دیدگاه تغییر اقلیم، سیلاب می‌تواند به آزادشدن گازهای گلخانه‌ ای بیشتر در اتمسفر بیانجامد. گازهای گلخانه‌ای بیشتر هم به سیلاب‌های بیشتر و شدیدتر می‌انجامد. علفزارها منابع بزرگی از گازهای گلخانه‌ای اکسید نیتروژن(N۲O) و از مهم‌ترین مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان گاز متان(CH۴) هستند. افزایش تعداد و شدت سیلاب به دلیل تغییرات اقلیمی می‌تواند انتشارN۲O را افزایش دهد و علفزارها را از یک مصرف‌کننده خالص CH۴ به یک منبع تولید و انتشار گاز متان تغییر دهد. بنابراین، برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای حفاظت از پوشش سبز و علفزارها در مناطق مستعد سیلاب حیاتی است. سیلاب باعث افزایش انتشار تجمعی گاز اکسید نیتروژن N۲O تا ۹۷ برابر و انتشار تجمعی گاز متان CH۴ به طور متوسط تا حدود ۲ برابر می‌شود. در شرایط سیلاب، افزایش فراوانی علف با انتشار کمتر N۲O مرتبط است. در حالی که افزایش فراوانی حبوبات منجر به انتشار بیشتر N۲O می‌شود.

عملکرد گیاهان با تجزیه آهسته‌تر و کانی‌سازی نیتروژن می‌تواند نقش مهمی در کاهش انتشار N۲O در علفزارهای سیل‌زده داشته باشد. کربن‌خنثی (Carbon neutrality) برای دستیابی به انتشار صفر خالص (net zero) دی‌اکسیدکربن می‌تواند با ایجاد تعادل بین انتشار دی‌اکسیدکربن با جبران آن یا زدودن انتشار آن از سوی جامعه (انتقال به «اقتصاد پس از کربن») انجام شود. این اصطلاح کربن‌ خنثی در زمینه فرآیندهای آزادسازی دی‌اکسیدکربن در رابطه با حمل و نقل، تولید انرژی، کشاورزی و صنعت استفاده می‌شود.

استفاده از اصطلاح «کربن خنثی» در اشاره به ردپای کربن شامل دیگر گازهای گلخانه‌ای نیز می‌شود که معمولا بر پایه کربن هستند و از نظر معادل دی‌اکسیدکربن اندازه‌گیری می‌شوند. اصطلاح کربن‌خنثی از نظر اقلیمی شامل گستره‌ای از دیگر گازهای گلخانه‌ای موثر در تغییرات اقلیمی است؛ حتی اگر CO۲ فراوان‌ترین نباشد.

اصطلاح «صفر خالص» به‌طور فزاینده‌ای برای توصیف تعهد گسترده‌تر و بیشتر در مورد کربن‌زدایی و اقدامات آب و هوایی استفاده می‌شود میانگین افزایش دما در مقایسه با سطوح قبل از صنعتی شدن بسیار نزدیک به ۱.۵درجه است که جامعه علمی بین‌المللی به ما هشدار می‌دهد اگر بخواهیم از تحولات فاجعه‌باری مانند تکرار و شدیدتر شدن سیلاب، آتش‌سوزی، طوفان و موج گرما جلوگیری کنیم، حد مجاز است و از آن فراتر نباید برود.

توجه کنیم که تغییرات اقلیمی احتمال وقوع سیل‌های فاجعه‌بار را تا دو برابر افزایش می‌دهد. انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی بر احتمال وقوع سیل اثر می‌گذارد و سیل‌های شدید از ابتدای دهه۸۰ میلادی تاکنون در جهان چهاربرابر شده است. دلیل آن ممکن است تغییرات اقلیمی ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای اتمسفر باشد. هوای گرم‌تر به معنای بخار آب بیشتر است که خود یک گاز گلخانه‌ای است و این مشکل را تشدید می‌کند.

آنچه بالا می‌رود، باید پایین بیاید و بخار آب در رویدادهای بارندگی شدید پایین می‌آید. به دلیل گرم شدن گازهای گلخانه‌ ای که منجر به ایجاد جوی مرطوب می‌شود، بارندگی‌های شدید افزایش می‌یابد.
به این دلیل که بخار آب به ازای هر درجه سانتیگراد گرم شدن در پایین ترین سطح جو تقریبا ۷درصد افزایش می‌یابد - یا به عبارت ساده‌تر، هوای گرم‌تر به معنای آب گرم‌تر است، که بیشتر آن به شکل بخار در می‌آید. این بخار همچنان به ابرها، قطرات باران و دانه‌های برف تبدیل می‌شود، به همین دلیل است که بخار آب به باران بیشتر می‌شود.