تراز تجاری مناطق آزاد چگونه مثبت شد؟

گروه اقتصادی: حدود سه دهه از عمر فعالیت مناطق آزاد ایران می‌گذرد. قرار بود مناطق آزاد محلی برای نجات اقتصادی کشور باشند، اما در نهایت به دروازه‌ای برای واردات و قاچاق کالا تبدیل شدند.پدیده‌هایی همچون فرار مالیاتی، ثبت شرکت‌های صوری، جایگزینی واردات به جای صادرات، تبادلات مالی غیرشفاف و نبود زیرساخت‌ها از جمله عواملی هستند که کارشناسان اقتصادی نسبت به بروز آن در مناطق آزاد ایران در این سال‌ها سخن گفته‌اند و این موارد را از جمله دلایل ناکامی مناطق آزاد دانسته‌اند.البته رئیس‌جمهور نیز مُهر تائیدی بر آن زد و عنوان کرد: تصور می‌شود که منطقه آزاد، منطقه‌ای برای واردات کالاست. درحالی‌که منطقه آزاد منطقه‌ای در جهت تولید و صادرات است.

با این وجود، موضوع عزم دولت و مجلس برای تأسیس مناطق آزاد جدید قابل تأمل بود چرا که در اردیبهشت سال ۱۴۰۰، هفت منطقه آزاد دیگر به مناطق آزاد ایران اضافه شد.اما اخیراً دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از دستیابی به تراز تجاری مثبت ۳۵ میلیون دلار مناطق آزاد برای اولین بار بعد از ۳۰ سال فعالیت این مناطق خبر داد. سعید محمد  واکنشی هم نسبت به منتقدان داشت و گفت: می‌گویند مناطق آزاد مرکز قاچاق کالا هستند و می‌خواهند با این بهانه مناطق آزاد را بکوبند.

مثبت شدن تراز تجاری مناطق آزاد ایران در پی کاهش واردات بود
حال مثبت شدن تراز تجاری مناطق آزاد بعد از سه دهه این سؤال را مطرح می‌کند که آیا افزایش صادرات عامل آن بود؟ سایت خبری مسیر اقتصاد در این باره نوشت: بنابراین با توجه به آمارها، مثبت یا متعادل شدن تراز تجاری مناطق آزاد در کشور نتیجه‌ی کاهش واردات به مناطق آزاد بود نه افزایش و رشد تولیدات صادرات محور. به عبارت دیگر طی سال‌های گذشته در عملکرد صادراتی مناطق آزاد ایران اتفاق جدی رخ نداد. بلکه میزان واردات به مناطق کاهش پیدا کرد که دلایل اصلی آن، کرونا و ممنوعیت‌های وارداتی بوده است.

این سایت حتی کاهش واردات در مناطق آزاد را نیز گزاره مثبتی ندانست و به نقل از منابع آگاه عنوان کرد: تراز تجاری بسیاری از سازمان‌های مناطق منفی بوده و تنها یک یا دو منطقه آزاد است که با داشتن تراز تجاری مثبت، تراز تجاری منفی دیگر سازمان‌های مناطق را پوشش می‌دهد. از این رو نمی‌توان نتیجه گرفت که مناطق آزاد در کشور صادرات محور شده و به تولیدات صادرات محور روی آورده‌اند.

موانع جذب سرمایه‌گذار در مناطق آزاد ایران
چندی پیش مسعود دانشمند عضو اتاق بازرگانی ایران به تجارت‌نیوز گفت: ما از ظرفیت مناطق آزاد هم استفاده نکرده‌ایم و این از کارنامه مناطق آزاد ایران مشخص است.او در بخشی از سخنان خود نسبت به برخی از قوانین مناطق آزاد که مانع سرمایه‌گذاری شده است انتقاد کرد. او گفت: بانک مرکزی اعلام کرد که فعالیت بانکی در مناطق آزاد طبق  ضوابط بانک مرکزی ایران است. بانک مرکزی برای ریال می‌تواند این حرف را بزند، اما برای مبادلات ارزی خیر.

دانشمند توضیح داد: بانک مرکزی طبق قانون پولی و بانکی، تنها از کسانی می‌تواند حساب‌کشی کند که ارز از منابع ملی می‌دهد. ما زمانی که این نوع مقررات و نظارت بانک مرکزی را در مناطق آزاد گذاشته‌ایم بانک‌های خارجی نمی‌توانند در آنجا فعال شوند. همین موضوع باعث شده نتوانیم از امکانات آنها استفاده کنیم.
او تاکید کرد که باید مناطق آزاد را با الگوی مناطق آزاد اداره کنیم نه با روش‌های من‌درآوردی. مناطق آزاد به جای اینکه بتوانند سرمایه جذب و اشتغال ایجاد کنند. خودشان هم منتظر هستند که از دولت یک بودجه‌ای بگیرند تا کارشان را انجام دهند.

واردات چمدانی به جای تولید و سرمایه‌گذاری
اخیر نیز محمود دودانگه کارشناس اقتصادی به ایسنا عنوان کرد که گردشگری داخلی و واردات چمدانی به جای تولید و سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد شکل گرفت.او اظهار داشت: با وجود اینکه مناطق آزاد در ایران با اهدافی بلندبالا شکل گرفتند، به‌مرور با مدیریت ناکارآمد و کاهش تسهیلات قانونی، اهداف شکل‌گیری آنها به فراموشی سپرده شد.