گورستان ساختمان‌ها خالی از نور و فضای سبز

گروه اقتصادی: مسکن ملی در دولت سیزدهم چقدر با الزامات محیط زیستی همخوانی دارد؟ این سوالی است که چندان به مذاق کارشناسان اقتصاد مسکن خوش نیامد و در پاسخ به آن به این ضرب‌المثل استناد کردند: «خانه از پای بست ویران است خواجه در بند نقش ایوان است». صاحب نظران می‌گویند گورستانی از ساختمان‌ها به وجود آورده‌ایم که در صورت بروز یک حادثه طبیعی چون زلزله تمام آنها بر سر ساکنان‌شان آوار خواهند شد. این در حالیست که شهر به مثابه یک موجود زنده است و به فضای سبز و نور کافی نیاز دارد. با اینحال جنگل انبوهی از بتن و آهن ایجاد شده است.

برای بررسی بهتر موضوع به سراغ علی نوذرپور، کارشناس مدیریت شهری، مجتبی بیگدلی، رئیس مجمع ملی صنعت مسکن و ساختمان و مدرس دانشگاه و بیت‌الله ستاریان، کارشناس اقتصاد مسکن، رفته‌ایم. هر سه متفق‌القول معتقدند «تفکر مسکن مهر در مسکن ملی جاری است.» بنابراین، نمی‌توان انتظار ایجاد زیرساخت‌های محیط زیستی و خدمات بهداشت شهری را داشت. مصالح ساختمانی مورد استفاده جزء اقتصاد سبز نیستند و عمر مفید ساختمان‌ها کوتاه است.پیگیری تجارت‌نیوز از وزارت راه و شهرسازی برای ارائه نظرات کارشناسی در این بخش، بعد از پیگیری‌های متعدد بی‌نتیجه ماند.

بیگدلی: از نور و فضای سبز غافلیم
مجتبی بیگدلی، رئیس مجمع ملی صنعت مسکن و ساختمان در پاسخ به این پرسش که چقدر مسکن ملی زیست محیطی است، گفت: «خانه از پای بست ویران است خواجه در بند نقش ایوان است»؛ اصل ماجرای ساخت ۴ میلیون مسکن زیر سوال است و به نظر نمی‌رسد بیشتر از چند هزار دستگاه ساخته شود. چه برسد به اینکه الزامات زیست محیطی در این پروژه رعایت شود.

طرح‌های توسعه شهری و منطقه‌ای در ایران با هیچ‌کدام از استانداردها مطابقتی ندارد. ما الان در سازه مشکل داریم. جنگلی از بتن و آهن به وجود آورده‌ایم. الان، در هر متر مربع حداقل ۵۰ کیلوگرم میلگرد استفاده می‌شود، در حالی‌که این رقم در دنیا زیر ۱۵ کیلوگرم است. تکنولوژی ما در ساخت و ساز بسیار قدیمی است و نگاه و روش ما در بخش استانداردهای زیست محیطی هم اینگونه است.متاسفانه منافع شخصی و کسب ثروت جای تحقیق و پژوهش را در بخش ساختمان‌سازی گرفته است. استانداردهای ساخت و ساز در حد کشورهای عقب‌مانده هم نیست، چه برسد به کشورهای توسعه‌یافته. شهر یک موجود زنده است
بیگدلی افزود: ما حتی از اهمیت نور و روشنایی در ساختمان‌سازی که در معماری ایرانی و اسلامی مورد توجه بوده، غافل شده‌ایم. فقط ساختمان‌ها را به صورت قارچ‌گونه می‌سازیم و خبری از نور و هوای مطبوع و کافی نیست. درصد پایینی از ساخت و سازها در کشورهای اروپایی و آمریکایی به صورت برج‌سازی است اما تمام المان‌های محیط زیستی رعایت می‌شود. ولی ما گورستانی از ساختمان‌ها را به وجود آورده‌ایم که در صورت بروز یک زلزله تمام آنها بر سر ساکنانشان آوار می‌شوند. شهر یک موجود زنده است، باید نفس بکشد. بنابراین به فضای سبز و نور کافی نیاز دارد. مصالح ساختمانی ما جزء اقتصاد سبز نیستند
وی ادامه داد: بالای ۹۰ درصد قوانین ما اجرا نمی‌شوند. همین موارد باعث شده تا عمر مفید ساختمان‌های ما به حدود ۳۰ تا ۴۰ سال برسد. در بلژیک، مردم در ساختمان‌هایی زندگی می‌کنند که شاید ۳۰۰ سال از عمرشان گذشته و فقط به دلیل رعایت اصول مهندسی و استانداردها مقاوم مانده‌اند و معجزه‌ای اتفاق نیفتاده است. مصالح ساختمانی جزء اقتصاد سبز نیستند و ساختمان‌های ما کلنگی‌اند.

نوذرپور: ساکنان، مهاجرانی بدون تعلق خاطر
نوذرپور، کارشناس مدیریت شهری، هم با بیان اینکه برای بررسی این مساله باید به عقب برگردیم، به تجارت‌نیوز، گفت: قبل از مسکن مهر، ما تجربه شهرهای جدید را در ایران داشتیم. هدف از این طرح، هدایت سرریز جمعیت کلان‌شهرها به شهرهای جدید بود که در پیرامون کلان‌شهرها احداث می‌شدند. در شهرهای جدید، مکان‌یابی به صورت علمی انجام می‌گرفت. سپس، یک طرح آماده‌سازی برای آن نقطه تهیه می‌شد. بعد از آماده‌سازی زیرساخت‌های محیط زیستی مثل فضای سبز و خدمات بهداشتی و درمانی، زمین در اختیار افراد قرار می‌گرفت تا در چارچوب طرح مصوب، شهر جدید ساخته شود.

هرچند انتقاداتی به شهرهای جدید وارد بود. یکی از انتقادات این بود که شهرها نباید در نقطه صفری که هیچ سابقه مدنیتی ندارد، ایجاد شوند. استدلال آنها این بود که این شهرها به لحاظ هویتی دچار مشکل می‌شوند. برای مثال، الان بعضی از شهرهای جدید دارای قبرستان نیستند. به این دلیل که ساکنان این شهرها تعلق خاطری به این شهرها نداشته و همیشه خودشان را به شکل مهاجر می‌بینند.

بعد از آن، طرح جامع مسکن تدوین شد. این طرح شامل چندین برنامه بود که یکی از آنها تولید مسکن برای نیازمندان بود. در دولت‌های نهم و دهم، فقط همین برنامه در دستور کار قرار گرفت و اسم آن را هم مسکن مهر گذاشتند. متاسفانه به مکان‌یابی در این پروژه توجهی نشد. بعضا خیلی از ساختمان‌ها در مسیر سیل یا روی گسیل قرار دارند. از نظر منابع آبی و مسیر دسترسی هم دچار مشکلاتی هستند. اساسا سرانه‌ای هم برای آنها در نظر گرفته نشد. به تعبیری، مسکن فقط شکل سرپناه داشت و فکری به حال فضای سبز یا بهداشت و درمان آن نکردند. یعنی برای خدماتی که به افزایش کیفیت زندگی مردم منجر شود، طرحی ریخته نشد. نکته بعدی این است که برای کیفیت مصالح و رعایت مسائل ایمنی و فنی هم فکری نشد. مسکن مهر اصلا قابل دفاع نیست.

خبری از زیرساخت‌های زیست محیطی نیست
وی افزود: تفکر مسکن مهر در مسکن ملی جاری است. مقامات مسئول این دوره در حوزه مسکن هم همان نگرش مسئولان دوره احمدی‌نژاد را دارند. در این دوره هم تنها به دنبال تولید مسکن به هر قیمتی هستند. پروژه احداث شهرک‌های جدید نتیجه‌بخش نخواهد بود. چون نیاز به اعتبارات ویژه‌ای دارد که در اختیار دولت نیست. دیگر اینکه، قدرت خرید مردم به شدت کاهش یافته و خرید مسکن به رویا تبدیل شده است.

در طرح مسکن ملی هم فقط سازندگان به دنبال ایجاد سرپناه هستند و برنامه‌ای برای ایجاد خدمات بهداشت شهری و زیرساخت‌های زیست محیطی دیده نشده است.راه‌حل این است که مسکن در بافت‌های فرسوده شهری ساخته شود. الان حدود ۴هزار هکتار بافت فرسوده در تهران داریم. اگر مسکن ملی در این قسمت ساخته شود، نوسازی شهری شکل می‌گیرد، آن هم با رعایت ملاحظات زیست محیطی و مقررات شهرسازی. نباید درجاسازی اتفاق بیفتد. چون فقط مقاوم‌سازی است و خدمات عمومی لازم را ندارد. متاسفانه ما برنامه‌هایمان مبتنی بر دانش روز و یافته‌های علمی جدید نیست. ستاریان: امیدی به تحقق وعده‌ها ندارم
بیت‌الله ستاریان، کارشناس اقتصاد مسکن، نیز در گفت‌و‌گویی کوتاهگفت: به‌رغم وعده داده شده، هنوز اتفاقی نیفتاده و اصلا امیدی برای تحقق این پروژه وجود ندارد. خیلی زود است که درباره ملاحظات زیست محیطی این طرح صحبت کنیم، چون اصل قضیه زیر سوال است.