تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۰۲ ساعت ۱۰:۴۹
کد مطلب : ۳۶۵۲۷۹
یارانه پرمصرف‌ها از ماه آینده حذف می‌شود
گروه اقتصادی: با اجرایی شدن حذف یارانه پرمصرف‌ها شاهد پلکانی شدن مصرف انرژی در کشور خواهیم بود.
به گزارش برنا، ایران یکی از بالاترین شدت مصرف انرژی در جهان را به خود اختصاص داده است و اگرچه دومین کشور دارنده ذخایر گاز و سومین تولیدکننده آن به شمار می‌رود، اما سهمی کمتر از ۰.۵درصد از تجارت جهانی را به خود اختصاص داده است.
ایران را می‌توان بزرگترین پرداخت‌کننده یارانه سوخت در جهان دانست. ایران در سال ۲۰۲۰میلادی سهمی معادل ۱۶درصد از یارانه انرژی جهان را به خود اختصاص داده بود.در حالی که مجموع یارانه انرژی پرداخت شده در جهان در سال ۲۰۲۰میلادی، کمی بیش از ۱۸۱میلیارد دلار بوده، ایران در مجموع آن سال ۲۹.۶میلیارد دلار یارانه به بخش انرژی پرداخت کرد.
از سوی دیگر، گزارش تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹ نیز نشان می‌دهد، ایرانی‌ها بیش از ۱.۶هزار هزار میلیارد تومان یارانه پنهان دریافت کرده‌اند که از این میزان ۱.۴هزار هزار میلیارد تومان مربوط به بخش‌های مختلف انرژی از گاز طبیعی تا فرآورده‌های نفتی و آب و برق است.در واقع حدود ۹۰درصد از یارانه پنهانی که در سال گذشته در ایران پرداخت شده مربوط به بخش انرژی است که در گاز عددی معادل ۹۸۰هزار میلیارد تومان و در بخش فرآورده‌های نفتی نیز ۴۰۰هزار میلیارد تومان بوده است.
۱.۶هزار میلیارد تومان در واقع ۲.۵برابر عملکرد بودجه عمومی دولت در سال ۹۹ است. همچنین این عدد معادل ۴۶درصد از حجم نقدینگی کشور در آن سال به شمار می‌رود.بررسی‌ها نشان می‌دهد، ایرانی‌ها درمجموع معادل ۶.۳میلیون بشکه نفت در روز انرژی مصرف می‌کنند. عددی که به آسانی قابلیت صرفه‌جویی ۵۰درصدی را داراست. در کنار این یارانه عظیمی که به‌دلیل فاصله قیمتی در ایران با میانگین جهانی وجود دارد، بدمصرفی در انرژی نیز باعث شده تا نگرانی‌ها نسبت به واردات انرژی بیشتر شود.
این موضوع علاوه بر سوخت‌های مایع مانند بنزین در خصوص گاز نیز حکمفرماست. در حال حاضر ایران ظرفیت تولید روزانه بیش از یک میلیارد متر مکعب گاز را داراست. با این حال تولید گاز شیرین کشور روزانه تا ۸۶۰میلیون متر مکعب در روز برآورد می‌شود. اعدادی که در مقیاس جهانی، به اندازه مصرف چند کشور است، اما به تنهایی در ایران سوزانده می‌شود.
بدمصرفی گاز در بخش خانگی
در زمستان سال گذشته ایرانی‌ها در بخش خانگی به‌طور میانگین ۶۵۰میلیون متر مکعب در روز گاز سوزاندند. این رقم در برخی روزها تا بالای ۷۲۰میلیون متر مکعب در روز نیز بالا رفت.در واقع اگر جریمه مشترکان پرمصرف در سال گذشته انجام نمی‌شد این رقم ممکن بود بالاتر باشد. بر اساس اعلام شرکت ملی گاز ایران، پس از اجرای این طرح در زمستان سال گذشته، میزان مصرف ۵۰درصد از پله ششم به بالا کاهش یافت و این دسته از مشترکان مشمول پاداش صرفه‌جویی تا ۱۲۰هزار تومان شده‌اند. نکته مهم آن است که هرچند تعرفه گاز افزایش پیدا کرد، اما هنور با قیمت ارزش گاز فاصله دارد.
از سوی دیگر آن‌گونه که وزیر نفت نیز بر آن تاکید دارد، بیشترین یارانه انرژی را مشترکان پرمصرف دریافت می‌کنند که نشان‌دهنده آن است عدالت اجتماعی رعایت نشده است، با این حال مبنای افزایش تعرفه گاز مشترکان پرمصرف قیمت گاز صادراتی نیست و خیلی پایین‌تر از آن است و به‌صورت پلکانی محاسبه می‌شود.با نزدیک شدن به ماه‌های سرد سال و افزایش مصرف گاز در کشور، دوباره نگرانی‌ها نسبت به ناترازی گاز در زمستان امسال مطرح است.
در حال حاضر، تقریبا ۳۷درصد مصرف گاز کل کشور در بخش گاز خانگی و تجاری است و این میزان به‌صورت میانگین سالانه است و در زمستان و فصل‌های سرد سال این نسبت مصرف گاز به مراتب بالاتر از ۵۰درصد کل مصرف کشور است. بنابراین سیاست بهینه در این زمینه تمرکز بر بهینه‌سازی مصرف به‌خصوص در بخش خانگی و تجاری است.البته نگاهی به آمارها و گزارش‌ها نشان می‌دهد بخش خانگی در تمام موارد پرمصرف نیست و حدود ۶۳درصد از مشترکان بخش خانگی در پله‌های یک تا سه محاسبه قیمت گاز قرار دارند. در واقع ۶۳درصد از جمعیت، الگوی مصرف گاز را رعایت می‌کنند.
این ۳ پله، در زمستان سال گذشته نیز جریمه‌ای پرداخت نکردند و تعرفه گاز آنها مانند سال ۱۳۹۹ محاسبه شد. حدود ۲۵.۵درصد از مشترکان بخش خانگی نیز در پله‌های ۴ و ۵ قرار دارند که افزایش قیمت گاز برای آنها بسیار ناچیز بوده است. در واقع حدود ۸۷درصد از جمعیت با کمترین انحراف معیار از الگو، گاز را مصرف کرده‌اند.از سوی دیگر، پرمصرف‌ها در حوزه گاز جزو دهک‌های بالای جامعه هستند تا آنجا که در بررسی شهر تهران ۸۰درصد مشترکان بدمصرف که تا آخرین پله بالا رفته‌اند، در مناطق ۱، ۲ و ۳ شهری زندگی می‌کنند و در مجموع مناطق شمالی بیش از ۹۳درصد پرمصرف‌ها را در خود جای داده است.
اعمال سیاست‌های قیمتی برای پرمصرف‌ها
همچنین با محاسبه‌ای ساده مشخص می‌شود که مشترکان پرمصرف گازی کمتر از ۱۳درصد کل مشترکین هستند ولی مصرف آنها به‌صورت میانگین بین ۵ تا ۶ برابر یک مشترک با مصرف عادی است یعنی به تنهایی این بخش به اندازه کل ۸۷درصد مشترکین دیگر گاز مصرف می‌کنند.بنابراین مسئله اصلی در مسئله بهینه‌سازی، کنترل و مدیریت مصرف مشترکان پرمصرف است که از طریق اعمال سیاست‌های قیمتی می‌توان مصرف آنها را کاهش داد.
بنابراین الگوی اصلی در این نقطه، تمرکز بر مشترکان پرمصرف و افزایش نمایی قیمت مصرف گاز به ازای پلکان بالاتر از الگوی بهینه مصرف است که به آن مدل تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها گفته می‌شود.
در این روش مشترکان با مصرف در الگوی بهینه، با هیچ افزایش قیمتی مواجه نخواهند شد و تنها افزایش و واقعی‌سازی قیمت متوجه مشترکان پرمصرف خواهد بود که هم در بحث عادلانه کردن استفاده از یارانه‌ها، این مدل تعرفه‌گذاری، مدل مناسبی است؛ هم در کاهش مصرف و بهینه‌سازی مصرف که از طریق واقعی‌سازی تعرفه به وقوع می‌پیوندد.
سال گذشته، پس از چندین سال پیگیری موضوع اجرای طرح تعرفه‌گذاری پلکانی مشترکان پرمصرف (IBT)، وزارت نفت دولت سیزدهم در آذر ۱۴۰۰ فاز اول حذف یارانه مشترکان پرمصرف را اجرایی کرد که نتیجه آن کاهش مصرف روزانه ۲۵میلیون مترمکعبی مصرف مشترکان پرمصرف نسبت به سال ۱۳۹۹ شد که نشان از اهمیت بسیار بالای اصلاحات قیمتی برای مشترکان پرمصرف دارد.
امسال نیز با توجه به ناترازی گاز در کشور، می‌توان این اقدام را ادامه داد و با اعمال جریمه برای مشترکان پرمصرف گاز، بهینه‌سازی را اجرایی کرد؛ موضوعی بر اساس قانون بودجه سال جاری، منع قانونی ندارد.
طبق بند (ک) تبصره (۱۵) قانون بودجه ۱۴۰۱؛ اصلاح هزینه گاز خانگی باید به‌گونه‌ای صورت پذیرد که عمده مردم کم‌مصرف (پله‌های ۱ تا ۳) هیچ‌گونه افزایش قیمتی را در قبض ماهیانه خود نداشته و حتی مقداری نیز از هزینه آنها کاسته شود.
پله‌های میانی (۴ تا ۷) افزایش معقول در حدود ۱۰۰درصدی را تجربه کنند و در نهایت مشترکین پرمصرف (پله‌های ۸ تا ۱۲) افزایشی ۱۰ تا ۲۰ برابری را در قبوض گاز خود داشته باشند، به‌گونه‌ای که پرمصرف‌ترینِ آنها (پله ۱۲) گاز را با قیمت غیریارانه ای و برابر با ارزش تجاری آن دریافت کند. علاوه بر آن جریمه نیروگاه‌هایی که بالاتر از الگوی مصرف قرار دارند، نیز که سال گذشته اجرا نشد، امسال می‌تواند بخشی از مصرف را مدیریت کند.
به گزارش برنا، ایران یکی از بالاترین شدت مصرف انرژی در جهان را به خود اختصاص داده است و اگرچه دومین کشور دارنده ذخایر گاز و سومین تولیدکننده آن به شمار می‌رود، اما سهمی کمتر از ۰.۵درصد از تجارت جهانی را به خود اختصاص داده است.
ایران را می‌توان بزرگترین پرداخت‌کننده یارانه سوخت در جهان دانست. ایران در سال ۲۰۲۰میلادی سهمی معادل ۱۶درصد از یارانه انرژی جهان را به خود اختصاص داده بود.در حالی که مجموع یارانه انرژی پرداخت شده در جهان در سال ۲۰۲۰میلادی، کمی بیش از ۱۸۱میلیارد دلار بوده، ایران در مجموع آن سال ۲۹.۶میلیارد دلار یارانه به بخش انرژی پرداخت کرد.
از سوی دیگر، گزارش تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹ نیز نشان می‌دهد، ایرانی‌ها بیش از ۱.۶هزار هزار میلیارد تومان یارانه پنهان دریافت کرده‌اند که از این میزان ۱.۴هزار هزار میلیارد تومان مربوط به بخش‌های مختلف انرژی از گاز طبیعی تا فرآورده‌های نفتی و آب و برق است.در واقع حدود ۹۰درصد از یارانه پنهانی که در سال گذشته در ایران پرداخت شده مربوط به بخش انرژی است که در گاز عددی معادل ۹۸۰هزار میلیارد تومان و در بخش فرآورده‌های نفتی نیز ۴۰۰هزار میلیارد تومان بوده است.
۱.۶هزار میلیارد تومان در واقع ۲.۵برابر عملکرد بودجه عمومی دولت در سال ۹۹ است. همچنین این عدد معادل ۴۶درصد از حجم نقدینگی کشور در آن سال به شمار می‌رود.بررسی‌ها نشان می‌دهد، ایرانی‌ها درمجموع معادل ۶.۳میلیون بشکه نفت در روز انرژی مصرف می‌کنند. عددی که به آسانی قابلیت صرفه‌جویی ۵۰درصدی را داراست. در کنار این یارانه عظیمی که به‌دلیل فاصله قیمتی در ایران با میانگین جهانی وجود دارد، بدمصرفی در انرژی نیز باعث شده تا نگرانی‌ها نسبت به واردات انرژی بیشتر شود.
این موضوع علاوه بر سوخت‌های مایع مانند بنزین در خصوص گاز نیز حکمفرماست. در حال حاضر ایران ظرفیت تولید روزانه بیش از یک میلیارد متر مکعب گاز را داراست. با این حال تولید گاز شیرین کشور روزانه تا ۸۶۰میلیون متر مکعب در روز برآورد می‌شود. اعدادی که در مقیاس جهانی، به اندازه مصرف چند کشور است، اما به تنهایی در ایران سوزانده می‌شود.
در زمستان سال گذشته ایرانی‌ها در بخش خانگی به‌طور میانگین ۶۵۰میلیون متر مکعب در روز گاز سوزاندند. این رقم در برخی روزها تا بالای ۷۲۰میلیون متر مکعب در روز نیز بالا رفت.در واقع اگر جریمه مشترکان پرمصرف در سال گذشته انجام نمی‌شد این رقم ممکن بود بالاتر باشد. بر اساس اعلام شرکت ملی گاز ایران، پس از اجرای این طرح در زمستان سال گذشته، میزان مصرف ۵۰درصد از پله ششم به بالا کاهش یافت و این دسته از مشترکان مشمول پاداش صرفه‌جویی تا ۱۲۰هزار تومان شده‌اند. نکته مهم آن است که هرچند تعرفه گاز افزایش پیدا کرد، اما هنور با قیمت ارزش گاز فاصله دارد.
از سوی دیگر آن‌گونه که وزیر نفت نیز بر آن تاکید دارد، بیشترین یارانه انرژی را مشترکان پرمصرف دریافت می‌کنند که نشان‌دهنده آن است عدالت اجتماعی رعایت نشده است، با این حال مبنای افزایش تعرفه گاز مشترکان پرمصرف قیمت گاز صادراتی نیست و خیلی پایین‌تر از آن است و به‌صورت پلکانی محاسبه می‌شود.با نزدیک شدن به ماه‌های سرد سال و افزایش مصرف گاز در کشور، دوباره نگرانی‌ها نسبت به ناترازی گاز در زمستان امسال مطرح است.
در حال حاضر، تقریبا ۳۷درصد مصرف گاز کل کشور در بخش گاز خانگی و تجاری است و این میزان به‌صورت میانگین سالانه است و در زمستان و فصل‌های سرد سال این نسبت مصرف گاز به مراتب بالاتر از ۵۰درصد کل مصرف کشور است. بنابراین سیاست بهینه در این زمینه تمرکز بر بهینه‌سازی مصرف به‌خصوص در بخش خانگی و تجاری است.البته نگاهی به آمارها و گزارش‌ها نشان می‌دهد بخش خانگی در تمام موارد پرمصرف نیست و حدود ۶۳درصد از مشترکان بخش خانگی در پله‌های یک تا سه محاسبه قیمت گاز قرار دارند. در واقع ۶۳درصد از جمعیت، الگوی مصرف گاز را رعایت می‌کنند.
این ۳ پله، در زمستان سال گذشته نیز جریمه‌ای پرداخت نکردند و تعرفه گاز آنها مانند سال ۱۳۹۹ محاسبه شد. حدود ۲۵.۵درصد از مشترکان بخش خانگی نیز در پله‌های ۴ و ۵ قرار دارند که افزایش قیمت گاز برای آنها بسیار ناچیز بوده است. در واقع حدود ۸۷درصد از جمعیت با کمترین انحراف معیار از الگو، گاز را مصرف کرده‌اند.از سوی دیگر، پرمصرف‌ها در حوزه گاز جزو دهک‌های بالای جامعه هستند تا آنجا که در بررسی شهر تهران ۸۰درصد مشترکان بدمصرف که تا آخرین پله بالا رفته‌اند، در مناطق ۱، ۲ و ۳ شهری زندگی می‌کنند و در مجموع مناطق شمالی بیش از ۹۳درصد پرمصرف‌ها را در خود جای داده است.
همچنین با محاسبه‌ای ساده مشخص می‌شود که مشترکان پرمصرف گازی کمتر از ۱۳درصد کل مشترکین هستند ولی مصرف آنها به‌صورت میانگین بین ۵ تا ۶ برابر یک مشترک با مصرف عادی است یعنی به تنهایی این بخش به اندازه کل ۸۷درصد مشترکین دیگر گاز مصرف می‌کنند.بنابراین مسئله اصلی در مسئله بهینه‌سازی، کنترل و مدیریت مصرف مشترکان پرمصرف است که از طریق اعمال سیاست‌های قیمتی می‌توان مصرف آنها را کاهش داد.
بنابراین الگوی اصلی در این نقطه، تمرکز بر مشترکان پرمصرف و افزایش نمایی قیمت مصرف گاز به ازای پلکان بالاتر از الگوی بهینه مصرف است که به آن مدل تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها گفته می‌شود.
در این روش مشترکان با مصرف در الگوی بهینه، با هیچ افزایش قیمتی مواجه نخواهند شد و تنها افزایش و واقعی‌سازی قیمت متوجه مشترکان پرمصرف خواهد بود که هم در بحث عادلانه کردن استفاده از یارانه‌ها، این مدل تعرفه‌گذاری، مدل مناسبی است؛ هم در کاهش مصرف و بهینه‌سازی مصرف که از طریق واقعی‌سازی تعرفه به وقوع می‌پیوندد.
سال گذشته، پس از چندین سال پیگیری موضوع اجرای طرح تعرفه‌گذاری پلکانی مشترکان پرمصرف (IBT)، وزارت نفت دولت سیزدهم در آذر ۱۴۰۰ فاز اول حذف یارانه مشترکان پرمصرف را اجرایی کرد که نتیجه آن کاهش مصرف روزانه ۲۵میلیون مترمکعبی مصرف مشترکان پرمصرف نسبت به سال ۱۳۹۹ شد که نشان از اهمیت بسیار بالای اصلاحات قیمتی برای مشترکان پرمصرف دارد.
امسال نیز با توجه به ناترازی گاز در کشور، می‌توان این اقدام را ادامه داد و با اعمال جریمه برای مشترکان پرمصرف گاز، بهینه‌سازی را اجرایی کرد؛ موضوعی بر اساس قانون بودجه سال جاری، منع قانونی ندارد.
طبق بند (ک) تبصره (۱۵) قانون بودجه ۱۴۰۱؛ اصلاح هزینه گاز خانگی باید به‌گونه‌ای صورت پذیرد که عمده مردم کم‌مصرف (پله‌های ۱ تا ۳) هیچ‌گونه افزایش قیمتی را در قبض ماهیانه خود نداشته و حتی مقداری نیز از هزینه آنها کاسته شود.
پله‌های میانی (۴ تا ۷) افزایش معقول در حدود ۱۰۰درصدی را تجربه کنند و در نهایت مشترکین پرمصرف (پله‌های ۸ تا ۱۲) افزایشی ۱۰ تا ۲۰ برابری را در قبوض گاز خود داشته باشند، به‌گونه‌ای که پرمصرف‌ترینِ آنها (پله ۱۲) گاز را با قیمت غیریارانه ای و برابر با ارزش تجاری آن دریافت کند. علاوه بر آن جریمه نیروگاه‌هایی که بالاتر از الگوی مصرف قرار دارند، نیز که سال گذشته اجرا نشد، امسال می‌تواند بخشی از مصرف را مدیریت کند.
پربينندهترين مطالب و خبرها
