ائتلاف اردوغان و پوتین؛ حذف ایران از بازار انرژی

گروه اقتصادی: تحرکات روسیه و ترکیه در بازار انرژی باعث شده تا نگرانی‌هایی نسبت به حذف ایران از بازار منطقه به وجود آید. گویا ترکیه حتی قصد دارد تبدیل به هاب انرژی منطقه هم شود. در همین زمینه جلال ابراهیمی، رئیس خانه اقتصاد و تجارت‌ ایران و ترکیه،  گفت: ترک‌ها ظرفیت‌ تبدیل‌شدن به هاب انرژی منطقه را دارند. در این بین نقش روسیه در تسهیل مسیر توسعه این کشور قابل انکار نیست.

در ادامه مشروح کامل این گفتگو را می‌خوانید.
چه اتفاقی باعث شد ترکیه ظرفیت تامین‌ انرژی اروپا را به دست آورد و در این زمینه در قامت یک مدعی حاضر شود؟
روسیه مدت‌هاست مشغول رایزنی برای انتقال انرژی زیزمینی، نفت و گاز خود از طریق ترکیه به اروپاست. منابع نفت و گاز این کشور زمان شوروی سابق گسترده‌تر بود و دریای خزر، دریای بالتیک و دریای سفید را شامل می‌شد.پس از حمله روس‌ها به اوکراین، کشورهای عضو ناتو تصمیم به تحریم‌ روسیه گرفتند. هرچند تحریم‌های اعمال‌شده در حوزه گاز کمتر بود، اما کشورهایی مانند آلمان در زمینه تامین گاز دچار مشکلاتی شدند.در همین نقطه بود که نیاز به تامین‌‌کننده‌ای جز روسیه احساس شد. همزمان ترکیه سال‌ها در تولید خط انرژی تلاش می‌کرد. در مصداقی بارز می‌توان به تکاپوی کشف نفت در دریای اژه اشاره کرد. تا جایی که تحرکات این کشور در اژه مناقشاتی میان یونان و ترکیه را به دنبال داشت.

نقش روسیه در این میان چیست؟ آیا صرفاً قرار است از ترکیه به‌عنوان کشور واسط کمک بگیرد یا این کشور به دنبال تغییر معادلات و بازیگران بازار انرژی در جهان است؟
پس از فروپاشی شوروی کشورهای حوزه قفقاز و خزر (شمال و جنوب شرق) با منابع سرشار نفتی و گازی مستقل شدند. منابع انرژی در این منطقه حاصل  فشار زمین‌شناسی است.روسیه با انجام یک سری فعالیت‌ها، تسلط دوباره خود بر این منطقه و بهره‌وری از آن را دنبال می‌کند. در بازی جدید روسیه، فروش نفت و گاز ایران به اروپا کنار گذاشته می‌شود و ترکیه جای ایران را می‌گیرد.بنابراین ترکیه با استفاده از فرصت پیش‌رو تلاش می‌کند تا به کانال اصلی عبور و مرور برای نفت و گاز خاورمیانه به کشورهای اروپای شرقی، غربی و مدیترانه تبدیل شود.

چرا روسیه در این بازی جدید ترکیه را انتخاب کرد؟ آیا سیاست‌های داخلی ایران در حذف آن از بازار انرژی مؤثر بوده است؟
در چند سال اخیر به‌وضوح شاهد توسعه هر چه بیشتر خطوط نفتی و گازی در ترکیه بوده‌ایم. از سوی دیگر نیازهای گازی این کشور به دلیل نقش جدیدش، با ارزان‌ترین قیمت‌ها تامین می‌شود. در این بین موقعیت استراتژیک ترکیه که بین دریای سیاه و مدیترانه قرار دارد در بهره‌وری این کشور بی‌تاثیر نیست.

اما در پاسخ به اینکه چرا ایران در حال از دست دادن موقعیت خود است، ابتدا باید به موضوع تحریم اشاره کرد. به هر حال تحریم‌ها یکی از موانع ایران در زمینه تامین انرژی منطقه به حساب می‌آیند. اما فارغ از آن، روسیه نیز هیچ‌گاه شریک و همکاری مطمئن برای ایران نبوده است. به‌عنوان مثال  این کشور در مذاکرات برجام با توجیه دفاع از کشور  خود بارها ایران را دور زد.یا در آخرین نمونه می‌توان به تشکیل کنفرانس خزر اشاره کرد. کنفرانسی که کشورهای حاشیه دریای خزر را وارد سهم‌خواهی از این بستر کرد.

حضور شرکای جدید سهم ایران را در برداشت از دریای خزر کاهش داد و به کمتر از  نصف رساند. چراکه چهار کشور دیگر مدعی برداشت انرژی از دریای خزر هستند.این در حالی است که دریای خزر دارای بزرگ‌ترین منابع نفتی است. در منطقه خرسخوی مغان واقع در شمال ایران فزونی نفت به حدی است که از چاه‌ها سرریز می‌شود، اما ایران از این منابع استفاده نکرد و در حال حاضر آذربایجان از همان رگه‌های نفتی در حال بهره‌برداری است.