تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۰۱ ساعت ۱۷:۴۰
کد مطلب : ۳۸۸۵۰۷
«رویاهای زنده» و اثرات آن بر سلامت روانی
گروه علمی: رویاها در طول هزاران سال تاثیری قوی بر ذهن انسان داشته‌اند و از هنگامی که انسان‌ها توانسته‌اند بنویسند، ثبت رویاهایشان را آغاز کرده‌اند.اما با اینکه ما صدها هزار ساعت را در خواب می‌گذرانیم، فقط برخی از رویاها تا مدتی دراز در ذهن ما می‌مانند که به آنها «رویاهای زنده» (vivid dreams) می‌گویند.یافتن علت اینکه برخی از رویاها زنده و به‌یادماندنی هستند ممکن است درباره توضیحی درباره خود رویا، آنچه در زندگی واقعی شما می‌گذرد و یا آمیزه‌ای از هر دو به دست دهد.
هم به یاد آوردن رویاها و هم فراموش کردن آنها امری طبیعی است. اما گاهی رویاها آنقدر زنده و پریشان‌کننده هستند که باعث مختل شدن خواب شما می‌شوند و اگر این پدیده به طور مرتب رخ دهد، سلامت شما را به خطر خواهد انداخت.چه رویاهایتان را به یاد نیاورید و چه به یاد آورید، اما به هر حال هر شب در خواب رویا می‌بینید.
یک چرخه معمول خواب حدود ۹۰ تا ۱۱۰ دقیقه طول می‌کشد و در طی آن میان گذر از دو مرحله اصلی خواب یعنی مرحله خواب بدون حرکت سریع چشم (Non-REM) و مرحله خواب با حرکت سریع چشم (REM) صورت می‌گیرد.
با اینکه رویاها ممکن است در هر مرحله خواب روی دهند، رویاهای زنده معمولا در حین مرحله خواب REM رخ می‌دهند که فعالیت مغز در آن افزایش می‌یابد.
در واقع، پژوهش نشان می‌دهد که میزان فعالیت مغز در حین خواب REM قابل‌مقایسه با فعالیت مغز در حین بیداری است و برخی از نقاط مغز حتی فعال‌تر هستند، از جمله بادامک (آمیگدال) مغز که حافظه و عواطف را کنترل می‌کنند. احتمالا به همین خاطر است که رویاهایی که در حین خواب REM رخ می۰دهند، می‌توانند احساسی کاملا واقعی ایجاد کنند.
چرا رویاهای شما آنقدر زنده و گاهی تشویش‌آور هستند؟
پاسخی قطعی در این باره که چرا اصولا افراد رویا می‌بینند، وجود ندارد. اما اینکه دلایل اینکه چرا برخی از رویاها به یاد ما می‌مانند، تا حدی معلوم شده‌اند. از جمله اینکه زمان‌بندی نقش مهمی در این مورد دارد.ما در طول شب از چهار تا شش چرخه خواب عبور می‌کنیم. هر شمار چرخه‌های خواب ما در شب بیشتر می‌شود، زمان مرحله REM در چرخه‌ها بیشتر می‌شود، بنبراین زمان بیشتری را در حالت رویا دیدن می‌گذرانیم. بنابراین رویاهایی که نزدیک‌تر به زمان برخاستن از خواب دیده‌ایم، در مقایسه با رویاهایی که درست پس از به خواب رفتن دیده‌ایم، بیشتر به یادمان می‌ماند. همچنین اگر در میانه مرحله REM یک چرخه خواب بیدار شوید، با احتمال بیشتری رویایتان را به یاد می‌آورید.
علاوه بر زمان‌بندی، محتوای خود رویاها هم در به یادآوردن آن موثر است.هر چه رویا تکان‌دهنده‌تر و مهیج‌تر باشد، با احتمال بیشتری به یاد می‌ماند. ما به احتمال بیشتری رویاهایی را که ما را پریشان می‌کنند یا آنهایی را که آگاهانه تلاش می‌کنیم به خاطر بیاوریم، به یاد می‌آوریم.
به خصوص دیدن رویاهای نابهنجار یا تشویش‌آور عارضه جانبی شایع برخی از داروها از جمله گروهی از داروهای قلبی-عروقی به نام مسدودکننده‌های گیرنده بتا یا بتا بلوکر (beta blocker)، برخی از داروهای ضد افسردگی مانند ونلافاکسین (venlafaxin) و در موارد نادری داروی ضد بیخوابی راملتون (ramelton) است.همچنین افرادی که دچار برخی از بیماری‌ها مانند نارکولپسی (حمله خواب)، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) هستند، در مرحله نقاهت پس از ترک سوءمصرف الکل و مواد روانگردان قرار دارند و نیز زنان باردار بیشتر کابوس می‌بینند.
اگر رویاهای زنده باعث تشویش و پریشانی شما شوند، زمان آن رسیده است کمک بخواهید. اگر دیدن رویاهای زنده آنقدر تشویش‌آور باشند که خواب شبانه شما را برای مدتی طولانی مختل کنند، آنچنانکه در اختلال استرس پس از سانحه، وحشت شبانه (night terror) و اختلال کابوس رخ می‌دهد، ممکن است اثرات بدی برای سلامت شما داشته باشد.
چطور بر کابوس‌های مربوط به رویاهای زنده غلبه کنیم؟
نخستین گام برای پیشگیری از کابوس‌ها خوابیدن به مقدار کافی و آرام‌کردن (ریلکسیشن) عضلانی هدفمند پیش از خوابیدن است.اگر باز هم دچار کابوس می‌شوید و در به خواب رفتن دوباره دچار اشکال هستنید، بر چیزهای اطرافتان مثل اشیای درون اتاق یا رنگ پتویتان متمرکز شوید تا به خودتان یادآور شوید که بیدار هستیند و در محل امنی قرار دارید.
اما اگر این کار هم کمکی نکرد، شاید استفاده از یک تکنیک رواندرمانی رفتاری شناختی به نام «درمان بازآفرینی خیالی» (IRT) که موثرترین راه برای غلبه بر کابوس مزمن شمرده می‌شود، مفید باشد.رواندرمانگر جریان IRT به شما کمک می‌کند تا محتوا یا روایت کابوس‌تان را تغییر دهید. رواندرمانگر ممکن است این کار را با کمک کردن به شما در بازآفرینی تصاویر مثبت به جای تصاویر ترس‌آور و تمرین بازنویسی رویا در حد ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در روز انجام دهد. ایده این روش درمانی این است که هنگامی که شما خواب هستید، این تصاویر بازآفرینی‌شده تصاویر ترسناک را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند.همچنین به داروهایی را که مصرف می‌کنید و بیماری‌هایی را که دارید و ممکن است باعث مختل شدن خواب شما شده باشند، توجه کنید و با دکترتان درباره چگونگی بهبود بخشیدن به خوابتان به بحث بپردازید.
یک چرخه معمول خواب حدود ۹۰ تا ۱۱۰ دقیقه طول می‌کشد و در طی آن میان گذر از دو مرحله اصلی خواب یعنی مرحله خواب بدون حرکت سریع چشم (Non-REM) و مرحله خواب با حرکت سریع چشم (REM) صورت می‌گیرد.
با اینکه رویاها ممکن است در هر مرحله خواب روی دهند، رویاهای زنده معمولا در حین مرحله خواب REM رخ می‌دهند که فعالیت مغز در آن افزایش می‌یابد.
در واقع، پژوهش نشان می‌دهد که میزان فعالیت مغز در حین خواب REM قابل‌مقایسه با فعالیت مغز در حین بیداری است و برخی از نقاط مغز حتی فعال‌تر هستند، از جمله بادامک (آمیگدال) مغز که حافظه و عواطف را کنترل می‌کنند. احتمالا به همین خاطر است که رویاهایی که در حین خواب REM رخ می۰دهند، می‌توانند احساسی کاملا واقعی ایجاد کنند.
چرا رویاهای شما آنقدر زنده و گاهی تشویش‌آور هستند؟
پاسخی قطعی در این باره که چرا اصولا افراد رویا می‌بینند، وجود ندارد. اما اینکه دلایل اینکه چرا برخی از رویاها به یاد ما می‌مانند، تا حدی معلوم شده‌اند. از جمله اینکه زمان‌بندی نقش مهمی در این مورد دارد.ما در طول شب از چهار تا شش چرخه خواب عبور می‌کنیم. هر شمار چرخه‌های خواب ما در شب بیشتر می‌شود، زمان مرحله REM در چرخه‌ها بیشتر می‌شود، بنبراین زمان بیشتری را در حالت رویا دیدن می‌گذرانیم. بنابراین رویاهایی که نزدیک‌تر به زمان برخاستن از خواب دیده‌ایم، در مقایسه با رویاهایی که درست پس از به خواب رفتن دیده‌ایم، بیشتر به یادمان می‌ماند. همچنین اگر در میانه مرحله REM یک چرخه خواب بیدار شوید، با احتمال بیشتری رویایتان را به یاد می‌آورید.
علاوه بر زمان‌بندی، محتوای خود رویاها هم در به یادآوردن آن موثر است.هر چه رویا تکان‌دهنده‌تر و مهیج‌تر باشد، با احتمال بیشتری به یاد می‌ماند. ما به احتمال بیشتری رویاهایی را که ما را پریشان می‌کنند یا آنهایی را که آگاهانه تلاش می‌کنیم به خاطر بیاوریم، به یاد می‌آوریم.
به خصوص دیدن رویاهای نابهنجار یا تشویش‌آور عارضه جانبی شایع برخی از داروها از جمله گروهی از داروهای قلبی-عروقی به نام مسدودکننده‌های گیرنده بتا یا بتا بلوکر (beta blocker)، برخی از داروهای ضد افسردگی مانند ونلافاکسین (venlafaxin) و در موارد نادری داروی ضد بیخوابی راملتون (ramelton) است.همچنین افرادی که دچار برخی از بیماری‌ها مانند نارکولپسی (حمله خواب)، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) هستند، در مرحله نقاهت پس از ترک سوءمصرف الکل و مواد روانگردان قرار دارند و نیز زنان باردار بیشتر کابوس می‌بینند.
اگر رویاهای زنده باعث تشویش و پریشانی شما شوند، زمان آن رسیده است کمک بخواهید. اگر دیدن رویاهای زنده آنقدر تشویش‌آور باشند که خواب شبانه شما را برای مدتی طولانی مختل کنند، آنچنانکه در اختلال استرس پس از سانحه، وحشت شبانه (night terror) و اختلال کابوس رخ می‌دهد، ممکن است اثرات بدی برای سلامت شما داشته باشد.
چطور بر کابوس‌های مربوط به رویاهای زنده غلبه کنیم؟
نخستین گام برای پیشگیری از کابوس‌ها خوابیدن به مقدار کافی و آرام‌کردن (ریلکسیشن) عضلانی هدفمند پیش از خوابیدن است.اگر باز هم دچار کابوس می‌شوید و در به خواب رفتن دوباره دچار اشکال هستنید، بر چیزهای اطرافتان مثل اشیای درون اتاق یا رنگ پتویتان متمرکز شوید تا به خودتان یادآور شوید که بیدار هستیند و در محل امنی قرار دارید.
اما اگر این کار هم کمکی نکرد، شاید استفاده از یک تکنیک رواندرمانی رفتاری شناختی به نام «درمان بازآفرینی خیالی» (IRT) که موثرترین راه برای غلبه بر کابوس مزمن شمرده می‌شود، مفید باشد.رواندرمانگر جریان IRT به شما کمک می‌کند تا محتوا یا روایت کابوس‌تان را تغییر دهید. رواندرمانگر ممکن است این کار را با کمک کردن به شما در بازآفرینی تصاویر مثبت به جای تصاویر ترس‌آور و تمرین بازنویسی رویا در حد ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در روز انجام دهد. ایده این روش درمانی این است که هنگامی که شما خواب هستید، این تصاویر بازآفرینی‌شده تصاویر ترسناک را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند.همچنین به داروهایی را که مصرف می‌کنید و بیماری‌هایی را که دارید و ممکن است باعث مختل شدن خواب شما شده باشند، توجه کنید و با دکترتان درباره چگونگی بهبود بخشیدن به خوابتان به بحث بپردازید.
پربينندهترين مطالب و خبرها
