گروه سلامت: گیاه Eucalyptus globules درختی است بلند و همیشه سبز که ارتفاع آن به 45 تا 65 متر میرسد پوست درخت نقرهای است که هرساله به صورت ورقه، جدا شده و قطعه قطعه میگردد ولی بعد رنگ آن زرد میشود و در قسمت یقه دائمی است. برگهای اولیه و کامل دارد.به گزارش بهداشت نیوز، گیاه بومی شرق استرالیا و تاسمانی است .
انتشار عمومی آن در مناطق تحت حاره، اروپا، آفریقای شمالی و آمریکای جنوبی است . در ایران در شرق بحر خزر: (میانکاله) غرب بحر خزر: (هشتپر)، پیلمبرا، سراوان، خوزستان، فارس: (گربایگان) کشت شده است. زمان جمع آوری زمان گلدهی این گونه، خرداد تا آبان ماه است.
برگها از قسمتهای مسنتر گیاه جمعآوری میشود. پودر برگها به رنگ سبز با بویی نافذ است برگهای گیاه واجد حداقل 1 درصد اسانس دارای دست کم 70 درصد سینئول [I] میباشد. همچنین دارای ترپنیئول، الکلهای سزکویی ترپن، آلدئیدهای آلیفاتیک، ایزوآمیل الکل، اتانل و مواد ترپنی است. نانن در برگهای این گونه به فراوانی مقدار آن در سایر گونههای اکالیپتوس نمیباشد.
این گیاه دارای کینو شامل 28/7 درصد کینوتانن و 47/9 درصد کاتشین میباشد. همچنین در کینو سیتریودرول، گالوتانن، اسید کوماریک [II] و اسید سینامیک [III] موجود است. مهمترین مواد اسانس این گیاه شامل سینئول، آلفا پینن [IV]، آلدئیدهای فرار و سزکویی ترپنهاست، اما مادة اصلی آن سینئول میباشد، به طوری که در طیف GC-Mass آن یک پیک مشخص مربوط به سینئول مشاهده میشود از میان این مواد تنها سینئول، آلدئیدهای فرار و آلفا-فلاندرن مورد بررسی و ارزیابی قرار میگیرند.
موارد استعمال اوکالیپتوس اثر خلط آور، ضدعفونی کننده و ضد اسپاسم داشته در تسکین علائم سرماخوردگی موثر است، از مادة موثره اسانس آن در پمادهای ضد تحریک و خمیر دندانها استفاده میشوند. به عنوان حشرهکش و دور کننده حشرات نیز به کار میرود. همچنین به صورت پماد و مخلوط با روغن های پایه در تخفیف التهاب و تسکین دردهای غضلانی از طریق موضعی مصرف میشود.
مقدار مصرف – 2 میلی لیتر اسانس در 100 میلی لیتر آب به صورت کمپرس، 2-0/5 میلی لیتر اسانس در 25 میلی لیتر روغن بادام به صورت ماساژ سینه، 5 قطره اسانس در یک لیوان آب به صورت غرغره، 10 قطره اسانس در کمی آب داغ به صورت بخور، 2 قطره اسانس در 10 میلیلیتر روغن پایه به صورت موضعی. عوارض جانبی- اسانس اکالیپتوس در دوزهای بالا مانند بسیاری اسانسهای دیگر به علت تحریک روده مهلک است. (مصرف خوراکی 4 تا 24 میلیلیتر اسانس، باعث مرگ شده است.
با دوزهای کمتر از 5/3 میلیلیتر نیز مرگ گزارش شده است. هر چند در مواردی علیرغم مصرف مقادیر مرگآور، بهبود نیز گزارش شده است. علائم مسمومیت شامل سوزش و تحریک معده و روده، تهوع، استفراغ، اسهال، ضعف، سرگیجه، مشکلات تنفسی، فلج، تشنج و در نهایت مرگ است . ممکن است میوزیس، احساس خفگی و سیانوز نیز روی دهد . موارد احتیاط- تماس با مواد حاصل از گیاه و حتی تماس با قسمتهای مختلف گیاه نظیر شاخ و برگ آن در افراد حساس کهیر ایجاد میکند .
محلولهای روغنی آن نباید در فرآوردههای بینی به کار روند، زیرا حرکات مژکها را مهار کرده و پنومونی چرب ایجاد میکند. اسانس مورد استفاده در فرآوردههای دارویی باید عاری از آلدئیدهای فرار و فلاندرن باشد. موارد استعمال در پزشکی گذشته- در طب گذشته ایران هیچگونه اشارهای به موارد مصرف اوکالیپتوس نشده است.