ناپدیدی تدریجی حلقه‌ های زحل

گروه علمی:در بین هشت سیاره‌ منظومه‌ شمسی، زیباترین سیاره کدام است؟ احتمالا پاسخ بسیاری به این پرسش، سیاره‌ زحل خواهدبود؛ دومین سیاره‌ عظیم منظومه که عمدتا از گازهای هلیوم و هیدروژن ساخته شده و جزئیات سطحی خیره‌کننده‌ای مانند قطب‌ شمال شش ضلعی روی آن خودنمایی می‌کنند.

اما مهم‌ترین ویژگی که زحل را از بقیه سیارات منظومه متمایز می‌کند و باعث شده تا لقب عروس منظومه‌ شمسی را به او بدهند، حلقه‌های درخشان و بزرگ دور تا دور این سیاره است که عمدتا از جنس تکه‌ یخ و خرده سنگ هستند. با همه اینها، این زیبایی پایدار نخواهدبود و عروس محله‌ کهکشانی ما، بالاخره روزی حلقه‌های زیبای خود را از دست می‌دهد.

برای اولین بار داده‌های ماموریت وویجر ۱ و وویجر ۲ بود که نشان می‌داد حلقه‌های زحل در حال فروپاشی درون سیاره هستند. سپس مهم‌ترین ماموریتی که تاکنون به سمت زحل رفته، یعنی فضاپیمای کاسینی داده‌های خیلی دقیق‌تر و پرجزئیات‌تری از این اتفاق تهیه کرد و نشان داد با روند فعلی احتمالا تا ۱۰۰ تا۳۰۰ میلیون سال آینده، دیگر اثری از حلقه‌های زحل نباشد.

جدا از گرانش زحل که ذرات حلقه‌‌اش را به سمت خود می‌کشد،شهاب‌های سرگردان و همچنین تشعشات خورشید با برخورد به ذرات کوچک حلقه‌ زحل، آنها را باردار می‌کنند و این ذرات پس از باردار شدن جذب میدان مغناطیسی این سیاره شده و به سمت درون زحل هدایت می‌شوند. دانشمندان به چنین فرآیندی که ذرات حلقه‌ زحل به درون آن حرکت می‌کنند، «ریزش حلقه» (Ring Rain) می‌گویند. چگونگی به وجود آمدن حلقه‌های زحل همیشه جای سؤال بوده است.

بسیاری فکر می‌کردند این حلقه‌ها از همان ابتدای پیدایش سیاره زحل، یعنی حدود چهار میلیارد سال پیش وجود داشته‌اند. اما داده‌های رسیده از ماموریت‌های وویجر نشان ‌داد حلقه‌های زحل آن‌قدر حجیم نیست که بتواند به اندازه‌ سن خود سیاره باستانی باشد.

با بررسی‌های بیشتر حالا ما می‌دانیم احتمالا سن این حلقه‌ها چیزی بین ۱۰ تا ۱۰۰ میلیون سال باشد. برای درک بهتر این اعداد، تصور کنید زمانی که دایناسورها به تازگی شروع به زندگی روی زمین کرده‌ بودند، در اطراف زحل هیچ حلقه‌ای وجود نداشته است! همچنین محتمل‌ترین علت پدید آمدن این حلقه‌ها در اطراف سیاره‌ زحل، متلاشی شدن قمری کوچک و یخی در مدار این سیاره است.احتمالا این مدار به دلیل کش و قوس‌های گرانشی بیش از حد به سیاره نزدیک شده و نتوانسته گرانش زحل را تاب بیاورد و باقی‌مانده‌ آن پس از متلاشی شدن حلقه‌های زحل را به‌وجود آورده‌است.

با توجه به این‌که حقله‌های اطراف زحل موقت هستند، احتمالا در روزگاران قدیم باقی سیارات گازی منظومه شمسی هم حلقه‌های زیبا داشته‌‌اند. ما انسان‌ها خوش‌شانس هستیم که در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که می‌توانیم حلقه‌های سیاره زحل را در شرایطی بسیار خوب تماشا کنیم اما مسلما زحل همه‌ ماجرا نخواهدبود. شاید در همین دوران شاهد متلاشی شدن قمر دیگری در اطراف یک سیاره و ایجاد حلقه‌های جدید باشیم.