تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۰۹ ساعت ۱۲:۴۳
کد مطلب : ۴۰۰۶۱۰
قاچاق شیر خشک به کشورهای همسایه
گروه اقتصادی:تولید شیرخشک نوزاد با وجود مشکلات حل‌نشده‌ای مثل نبود قیمت‌گذاری صحیح، یارانه نامناسب، افزایش هزینه‌ها و به‌صرفه‌نبودن تولید، استهلاک تجهیزات، تورم و... هنوز کاهش پیدا نکرده اما به‌دلایل مختلف به‌جز مصرف صحیح دچار کمبود است و به‌صورت قطره‌چکانی در داروخانه‌ها توزیع می‌شود.
به گزارش هم مهین،منابع آگاه اما می‌گویند، بخش قابل‌توجهی از شیرخشک‌های نوزاد به‌جای مصرف واقعی سر از بازار لبنی درمی‌آورند یا با حجم قابل‌توجه به کشورهای همسایه قاچاق می‌شوند. شیرخشک‌هایی که همچنان با ارز ۴۲۰۰ تومانی تولید می‌شوند و به همین دلیل افزایش قیمت ندارند و تولیدشان برای فعالان این حوزه مدت‌هاست که دیگر به‌صرفه نیست. خودشان می‌گویند؛ بیش از ۵۰ درصد این واحدهای تولیدی با زیان انباشته مواجهند. سالانه حدود ۷۰ تا ۸۰ میلیون قوطی شیرخشک در داخل کشور تولید و ۱۰ میلیون قوطی هم شیرخشک رژیمی و واردات می‌شود.
سال گذشته تولید این محصول نسبت به ۱۴۰۰، حدود ۲۰ درصد افزایش داشته و تولیدکنندگان حتی از تداوم این روند افزایشی در فروردین‌ماه امسال خبر می‌دهند، اما می‌گویند که با وجود افزایش نیافتن تعداد موالید در کشور، افزایش مصرف به دو دلیل همچنان ادامه دارد و کمبودها را تشدید می‌کند؛ اول قاچاق گسترده به کشورهای همسایه و دوم تولید مواد غذایی با شیرخشک نوزاد به‌جای شیرخشک صنعتی. قیمت شیرصنعتی به‌شدت افزایش پیدا کرده و نرخ شیرخشک‌های صنعتی را گران‌تر کرده است.
ازسوی‌دیگر، قیمت یک قوطی ۴۰۰ گرمی شیرخشک صنعتی حدود ۱۲۰ هزار تا ۱۵۰ هزار تومان است، اما یک قوطی ۴۰۰ گرمی شیرخشک نوزادان ۵۰ هزار تا ۷۰ هزار تومان عرضه می‌شود. قیمت هر قوطی شیرخشک نوزاد تولیدشده در کشور، حدود یک تا یک‌ونیم دلار است و این رقم در کشورهای همسایه به ۸ دلار هم می‌رسد و قاچاق شیرخشک‌های ایرانی را به بازار پرسود سودجویان بدل کرده است. جالب اینجاست که مشابه برخی از این شیرخشک‌های ایرانی با برندهای ترکیه‌ای، در سایت‌های فروش کالا چیزی حدود ۵/۱میلیون تا ۲میلیون تومان عرضه می‌شوند.
این نکته را هانی تحویل‌زاده، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیر خشک نوزاد هم تایید می‌کند و به هم‌میهن می‌گوید: «آنقدر شیرخشک‌های ایرانی ارزان‌قیمت هستند که بلافاصله پس از تولید و توزیع، از سطح بازار حذف می‌شوند.»
در بازار مصرف کشور سه‌نوع شیرخشک به‌صورت وارداتی یا تولید داخل تامین می‌شود؛ شیرخشک «رژیمی» برای نوزادانی که عارضه موقت دارند، شیرخشک «متابولیک» برای نوزادانی که بیمار هستند و شیرخشک «رگولار» برای نوزادان عادی است.
شیرخشک کم است، اما تقاضا افزایش پیدا نکرده
بررسی‌های هم‌میهن از داروخانه‌های مختلف کشور نشان می‌دهد که موجودی شیرخشک‌های رژیمی و متابولیک در داروخانه‌های عادی، صفر و موجودی شیرخشک‌های رگورلارشان هم چندان زیاد نیست. صاحب یک داروخانه در غرب تهران دراین‌باره به هم‌میهن می‌گوید: «بیشتر از یک‌سال است که توزیع شیرخشک‌ها به مشکل خورده و قطره‌چکانی توزیع می‌کنند. چند قوطی از شیرخشک‌های معمولی داریم که شاید فردا همین‌ها هم موجود نباشند. شیرخشک‌های خاص را هم به ما نمی‌دهند و فقط در داروخانه‌های دولتی پیدا می‌شود. البته همینقدر که توزیع کم شده، میزان درخواست مردم هم کم شده است.
ما چندسال هر روز ده‌ها قوطی شیرخشک می‌فروختیم اما فعلا همین ظرفیت محدود هم گاهی چندروز موجود است.» یک داروخانه‌دار دیگر در خیابان لویزان از حذف تامین شیرخشک در فهرست کالاهای داروخانه‌اش خبر می‌دهد و می‌گوید: «کلا شیرخشک نمی‌آوریم. در این منطقه همه خانواده‌ها سگ و گربه دارند و کسی دنبال شیرخشک نیست. توزیع مناسبی هم ندارد به‌همین‌خاطر کلا کسی برای خرید شیرخشک به ما مراجعه نمی‌کند. اولویت اول ما خرید داروست که اگر تامین باشد و به دست مردم برسد، بیشتر به‌نفع‌شان است. شیرخشک‌های معمولی را از همه می‌توانند بخرند، رژیمی‌ها را هم همه دولتی‌ها دارند.»
اما پیدا کردن شیرخشک‌های رژیمی در داروخانه‌های دولتی هم به این راحتی‌ها نیست و برخی برندها را مدتی است که اصلا ندارند و برخی دیگر هم با توقف توزیع مواجه شده‌اند. مسئول فنی یکی از داروخانه‌های بزرگ دولتی درباره نحوه توزیع انواع شیرخشک‌ها به هم‌میهن می‌گوید: «شیرخشک‌های رژیمی، انواع مختلفی دارند و بیشتر در داروخانه‌های دولتی توزیع می‌شوند. جامعه هدف این محصول کم و غالبا وارداتی است. به همین دلیل اگر تحت نظارت سازمان غذا و دارو توزیع نشود، قطعا از زنجیره خارج خواهد شد. مراجعان ما کسانی هستند که پزشکان مرکز طبی یا بیمارستان مفید برای آنها استفاده از چنین شیرخشک‌هایی را تجویز کرده و در سامانه هم ثبت شده‌اند. اینطور نیست که شیرخشک‌های رژیمی به همه فروخته شود.»
او درباره کمبودهای همین شیرخشک‌های رژیمی هم بیان می‌کند: «شیرخشک کمیداژن را مدت‌هاست که نداریم. آپتامیل هم سه‌نوع دارد؛ یک (برای کودک زیر یک‌سال)، دو (بالای دو سال) و اچ‌آ (برای کودکان هایپرآلرژیک) که فقط همین نوع سوم شیرخشک رژیمی است و مدتی است که توزیع نمی‌شود و ما هم نداریم، البته سازمان غذا و دارو به‌دلیل مشخص بودن جامعه‌هدف همیشه این محصول را تامین می‌کند، اما گاهی مشکلاتی مثل ترخیص از گمرک منجر به تاخیر در توزیع می‌شود و این کمبودها را به‌وجود می‌آورد.»
البته به گفته این فعال حوزه دارو درباره دو نوع دیگر در داروخانه‌های دولتی و خصوصی کمبود چندانی نیست، اما شاید به‌صورت گسترده در تمام داروخانه‌ها توزیع نشود، به همین دلیل برای تهیه آن گاهی خانواده‌ها مجبور به جست‌وجو در چند داروخانه می‌شوند: «یک نکته دیگر هم وجود دارد، اینکه شیرخشک‌ها عمدتا طعم‌های مختلفی دارند و گاهی یک طعم پیدا نمی‌شود. همین را خانواده‌ها جزو کمبودها و نبود شیرخشک می‌گذارند درحالی‌که در اصل محصول، هیچ تفاوتی وجود ندارد.
فقط ممکن است نوزاد یک طعم را از سایر طعم‌ها بیشتر بپسندد.» او این توضیح را هم می‌دهد که درباره شیرخشک‌های رگولار، به‌عنوان مثال اگر آپتامیل یک و دو در دسترس نباشد، خانواده‌ها می‌توانند شیرخشک دیگر را جایگزین کنند و عارضه خاصی هم ندارد، به همین دلیل جزو کمبودهای سازمان غذا و دارو نیست اما خانواده‌ها اصرار دارند که برند شیرخشک فرزندان‌شان را به هیچ عنوان عوض نکنند.» در یکی از بیمارستان‌های دولتی کودکان البته شرایط کمی بهتر است و یکی از مسئولان آن می‌گوید: «تقریبا اکثر شیرخشک‌های رژیمی را داریم اما محدود می‌دهیم. نمی‌توانیم جوابگوی نیاز همه خانواده‌ها باشیم و تعداد کمتری در اختیارشان قرار می‌دهیم تا به‌نوعی جمعیت بیشتری دسترسی داشته باشند.»
همیشه دغدغه شیرخشک هست
مهم‌ترین منبع غذایی برای نوزادان، شیر مادر است و جایگزین ندارد اما برخی نوزادان به‌دلایل مختلف قادر به تغذیه با شیر مادر نیستند و تنها راه تغذیه آنها شیرخشک‌های رژیمی است. این نوزادان پس از بررسی و ارزیابی ازسوی متخصصان، به معاونت‌های بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور معرفی و در فهرست دریافت شیرهای رژیمی وارداتی که بسیار گرانقیمت هم هست، قرار می‌گیرند. شیرخشک‌هایی که گاهی با کمبود مواجه می‌شوند و خانواده‌ها را در تامین با مشکلات زیادی مواجه می‌کنند.
به گفته متخصصان، تامین نشدن این شیرخشک‌ها برای نوزادان می‌تواند عوارضی ازجمله کندذهنی، آسیب به مغز و اندام‌ها، مشکلات گوارشی و... را به‌همراه داشته باشد. اکرمی، مادر یک نوزاد ۶ ماهه است و از کمبود شیرخشک آپتامیل اچ‌آ به هم‌میهن می‌گوید: «من و همسرم دچار آلرژی هستیم و فرزندم هم از همان ابتدا با همین مشکل مواجه بود.
پس از تولد، دکتر تنها شیرخشک مورد تایید برای او را آپتامیل معرفی کرد، اما در این ۶ ماه هیچ زمانی نبوده که بدون دغدغه آن را تهیه کنیم. اسامی فرزند من مانند خیلی از بچه‌های دیگر در سامانه ثبت و مصرف‌شان مشخص است، اما همیشه همین عذاب دربه‌دری و سفارش به دوست و آشنا برای پیدا کردن شیرخشک را داریم. جالب است که گاهی یک شیرخشک در داروخانه پیدا نمی‌شود اما مشابه آن را سایت‌های اینترنتی ۱۰ تا ۲۰ برابر می‌فروشند و هرقدر هم که بخواهیم می‌دهند.»
خانواده عزیزی هم دو پسر دوقلو دارند که دچار نقص آنزیمند و باید شیرخشک رژیمی مصرف کنند؛ آنها از بی‌مسئولیتی تامین‌کنندگان چنین شیرخشک‌هایی گلایه می‌کنند و می‌گویند: «در داروخانه‌های معمولی که اصلا شیرخشک‌های خاص نیست، داروخانه‌های دولتی هم اگر از صف چندصدنفری مردم منتظر دارو به باجه برسیم، شاید سهمیه‌بندی‌ها به ما هم برسد و یکی، دو تا قوطی به ما بدهند. خیلی راحت هم می‌گویند برندتان را عوض کنید و یک شیرخشک دیگر بگیرد. اما پزشک اصلا چنین چیزی را تایید نمی‌کند و می‌گوید عوارض دارد.» او می‌گفت یکبار این کار را کردیم و یکی از فرزندان‌مان به شدت دچار اسهال خونی شد.
ماجرا البته همیشه شیرخشک‌های رژیمی نیست و گاهی در فضای مجازی هم برخی خانواده‌ها از کمبود همین شیرخشک‌های رگولار گلایه می‌کنند. چند روز پیش یک‌نفر دراین‌باره نوشته بود: «بعد از جست‌وجو در ۸-۷ داروخانه برای خریدن شیرخشک آپتامیل، درنهایت دست خالی به خانه برگشتم.» یک کاربر دیگر هم نوشته بود که «کاش یکی بنویسد ایران کشوری بزرگ در غرب آسیاست که بر در و دیوار شهرهای آن فرزندآوری را تبلیغ می‌کنند اما شهروندان ساکن پایتخت پس از مراجعه به هشت داروخانه نمی‌توانند حتی یک قوطی شیرخشک آپتامیل یک‌سال به‌بالا پیدا کنند و ساعت ۱:۳۰ بامداد دست از پا درازتر به خانه برمی‌گردند.»
قاچاق، انبارهای شیرخشک را می‌بلعد
با وجودی که کمبود شیرخشک‌های رژیمی چندان ربطی به موضوع قاچاق ندارد اما به‌نظر می‌رسد که چالشی جدی برای شیرخشک‌های رگولار ازجمله همین آپتامیل است. اتفاق جدیدی هم نیست، روزنامه دنیای اقتصادی سال گذشته از توزیع قابل‌توجه شیرخشک‌های ایرانی در بازار کشورهای همسایه خبر داده و نوشته بود: «حجم تولید شیرخشک در کشور بسیار بالاست، اما انبارها بعد از تولید به‌سرعت خالی می‌شوند. این نشان‌دهنده قاچاق بالای شیرخشک در کشور است.
دلیل آن هم این است که قیمت شیرخشک در کشور به‌شدت ارزان‌تر از کشورهای همسایه است. شیرخشک ۶۰هزارتومانی در کشور یعنی چیزی حدود ۹/۱ یورو و این قیمت در بازار عربستان ۸ یورو، در بازار افغانستان ۳ تا ۴ یورو و در عراق ۵ تا ۶ یورو است.» اسفندماه سال گذشته در شهرستان مرزی زابل، ۲ هزار و ۱۱۲ قوطی ۴۰۰گرمی شیرخشک کشف و ضبط شد که ارزش آن حدود ۲۰۰میلیون بود، اما کارشناسان قیمت آن پس از عبور از مرز را ۳ تا ۴ برابر ارزیابی می‌کنند. اوایل فروردین‌ماه امسال هم یک محموله ۲۵تنی شیرخشک که به مقصد استان‌های غربی کشور بارگیری شده بود، کشف و ضبط شد و به تاکید کارشناسان ارزش این محموله ۲میلیارد تومان بود، اما در صورت ورود به کشوری مثل ترکیه به چیزی بیش از ۱۰میلیارد تومان هم می‌رسید.
عاقبت شیرخشک‌های رژیمی در انتظار رگولارها
بیشتر از یک‌سال است که تولیدکنندگان شیرخشک مشکلات‌شان را مطرح کرده‌اند اما معتقدند که برای مسئولان هیچ اهمیتی ندارد که با وجود تولید ۹۵درصدی نیاز کشور، خط‌تولید آنها متوقف شود. آنها می‌گویند حتی اگر توقف تولید هم رخ دهد، دولت آنها را متهم خواهد کرد و درنهایت هم به سمت واردات خواهد رفت. اتفاقی که مشابه تولید برخی داروهای ساده در کشور رخ داد و حتی داروهایی که قدمت ۶۰ ساله تولید در داخل کشور را داشتند، در فهرست واردات فوری قرار گرفتند.
تولیدکنندگان دارو از مدت‌ها پیش درباره بروز مشکلات جدی در تامین دارو هشدار می‌دادند اما هیچ اقدامی برای رفع آنها صورت نگرفت تا درنهایت پاییز و زمستان سال گذشته وزارت بهداشت مجبور به واردات داروهایی ساده ازجمله شربت‌های سرماخوردگی شد.
حالا کارشناسان تاکید می‌کنند که درباره شیرخشک‌ها هم به هر دلیلی اگر تولیدکنندگان داخلی قادر به ادامه فعالیت نباشند، دولت مجبور به واردات بخش قابل‌توجعی از نیاز بازار مصرف خواهد بود و هر قوطی برایش چیزی حدود ۵ یورو ارزبری خواهد داشت؛ قیمتی که برای تولید داخلی شاید به ۵/۲یورو هم نرسد. مشکلی که پیش از این برای شیرخشک‌های رژیمی پیش آمد و حالا با قیمت‌های بسیار گران‌تر واردات می‌شوند. این شیرخشک‌ها در طول سال‌های اخیر بدون هیچ مشکلی در داخل کشور تولید می‌شدند اما هانی تحویل‌زاده، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک تابستان سال گذشته اعلام کرد که سختگیری‌ها باعث شده تولیدکنندگان نتوانند مواداولیه این محصولات را وارد کنند و تولیدشان هم صرفه اقتصادی نداشته باشد. او حالا درباره وضعیت فعلی تولید شیرخشک در کشور به هم‌میهن توضیحات جدیدتری داده و می‌گوید: «آمار تولید شیرخشک در کشور رو به افزایش است اما مصرف هم به شکل غیرواقعی رشد داشته.
این مسئله ربطی هم به تعداد موالید کشور ندارد، بلکه مصرف غیرصحیح، این روند را تشدید کرده است. سال گذشته تولید شیرخشک ۲۰ درصد افزایش داشت و امسال هم تا همین حالا همین وضعیت افزایش‌تولید را داریم، اما نه‌تنها کمبودها برطرف نشده بلکه تولیدکنندگان هم متضرر شده‌اند. بخشی از شیرخشک‌های تامین‌شده در کشور یا به کشورهای عراق، افغانستان و پاکستان قاچاق می‌شوند یا سر از لبنیاتی‌ها و شیرینی‌پزی‌های داخلی درمی‌آورند.» به گفته تحویل‌زاده شیر عادی ارز حمایتی ندارد و قیمت آن در مقایسه با شیرخشک نوزاد بسیار بیشتر شده است: «در گذشته قیمت شیرخشک نوزاد دو، سه برابر شیرخشک صنعتی بود و کسی از آن استفاده نمی‌کرد. اما اکنون این قضیه برعکس شده و به همین دلیل جایگزین نوع صنعتی آن شده است.
حوزه شیر بسیار وسیع است و شیرخشک صنعتی هم در تولید سوسیس، کالباس، بیسکوئیت، شکلات، شیرینی‌جات، کیک و... کاربرد دارد. اگر مسئولان آمار تولید و فروش داروخانه‌ها را مقایسه کنند، میزان قاچاق و مصرف غیرصحیح این محصول مشخص می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «ازسوی‌دیگر، ماده اولیه شیرخشک‌ها همچنان با ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی تامین می‌شود و قیمت‌گذاری آن بسیار کم و چیزی حدود ۵۰ هزار تا ۷۰ هزار تومان است؛ یعنی با ارز آزاد کمی بیشتر از یک دلار. هیچ‌جای دنیا شما شیرخشک یک دلاری پیدا نمی‌کنید. قیمت‌های شیرخشک حتی در کشورهای همسایه بین ۳ تا ۵ برابر بیشتر از قیمت‌های داخلی ماست و طبیعی است که در صنعت غذا، استفاده از محصولی که نیازشان را تامین می‌کند و ارزان‌تر است، مورد استقبال بیشتری قرار بگیرد.»
نه مصرف‌کننده راضی است، نه تولیدکننده
«شیرخشک نوزاد در حالی یکی از ارزان‌ترین محصولات کشور است که ارزش بسیار بالایی دارد و براساس نیاز نوزاد فرموله شده است.» رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک نوزاد معتقد است همین مسئله باید منجر به افزایش قیمت این محصول شود اما سازمان غذا و دارو و سازمان حمایت از مصرف‌کننده، نسبت به قیمت‌گذاری شیرخشک رسیدگی ندارند تا حداقل قیمت منطقی داشته باشد.
این فعال اقتصادی درباره اینکه قیمت شیرخشک باید چه‌میزان افزایش پیدا کند که هم ارزش آن حفظ شود، هم تولید به‌صرفه داشته باشد، می‌گوید: «ما درخواست خودمان را به سازمان غذا و دارو داده‌ایم. ۵ شرکت در این حوزه فعال هستند و هر شرکتی با توجه به هزینه‌های جاری و تفاوت تولید، درخواست قیمت داده اما نکته مغفول‌مانده این است که قیمت فعلی نه در داخل، نه در خارج از کشور قابل‌رقابت نیست و به‌همین‌دلیل با مشکل مصرف غیرصحیح آن مواجه هستیم. یکی دیگر از درخواست‌های ما هم این است که ارز حمایتی این کالا به‌تدریج و طی ۵ سال، حذف شود و افزایش قیمت به‌صورت پلکانی صورت بگیرد و درنهایت آزاد شود، نه مثل روغن و شکر که یکباره گران و مردم شوکه شدند.» او معتقد است؛ محقق شدن این شرایط چند مزیت دارد: «باعث حذف قاچاق خواهد شد. بحث قیمت‌گذاری دیگر مطرح نمی‌شود و تولیدکنندگان به سوددهی خواهند رسید. تولید ماهانه شیرخشک در کشور بی‌سابقه و بیش از ۵/۵میلیون تا ۶میلیون قوطی است، ۱۰۰درصد شیرخشک‌های رگولار هم در کشور تولید می‌شود، تولیدکنندگان نسبت به ۵ سال گذشته ۴۰ درصد بیشتر فروش دارند، اما نه مصرف‌کننده راضی است، نه تولیدکننده.»
تحویل‌زاده درباره زیان‌ده بودن تولید شیرخشک هم توضیح می‌دهد: «به‌دلیل قیمت‌گذاری دستوری و تخصیص ازر حمایتی، سود شرکت‌ها مثل ۴سال گذشته است. درحالی‌که قیمت تجهیزات ۱۰برابر افزایش پیدا کرده است. همچنان ارز دولتی تنها به ماده اولیه شیرخشک تعلق می‌گیرد درحالی‌که سایر هزینه‌ها و قطعات با ارز آزاد و ۱۰برابر قیمت سابق تامین می‌شود. هزینه ترخیص مواد اولیه برای تولیدکنندگان هم چند برابر شده و بیش از ۵۰ درصد قیمت تمام‌شده محصول را افزایش داده است.» این فعال اقتصادی همچنین از احتمال تغییر در فرآیند تامین شیرخشک نوزاد هم خبر می‌دهد و می‌گوید: «اینطور شنیده می‌شود که قرار است سازمان غذا و دارو زنجیره تولید و تامین را در اختیار بگیرد و عرضه شیرخشک از داروخانه‌ها ازطریق کدملی افراد صورت بگیرد. داروخانه‌ها هم قرار است آمار فروش خود را به سازمان ارائه کنند. این روش‌ها مناسب است، می‌تواند منجر به کاهش قاچاق شود همچنین مصارف غیرمجاز را کاهش می‌دهد.»
دلایل کمبود شیرخشک‌های رژیمی
درباره کمبودها، تداوم قاچاق و مصرف‌های غیرصحیح شیرخشک نوزاد به‌نظر نمی‌رسد که سازمان‌های متولی هنوز موفق به اقدام موثر شده باشند، اما هم‌میهن سه‌دلیل کمبود شیرخشک‌های رژیمی، تخلف برخی داروخانه‌ها و گران نشدن قیمت شیرخشک در سال گذشته را در گفت‌وگو با یکی از کارشناسان این حوزه بررسی کرده که البته مایل نیست نامش در این گزارش منتشر شود.
او می‌گوید: «آسیب کمبود در دو حوزه شیرخشک‌های رژیمی و رگولار به‌قوت خود باقی است اما مصرف بی‌رویه شامل شیرخشک‌های رژیمی و متابولیک نیست، چون جنبه درمانی دارند و از یک‌سال پیش تاکنون هم با توجه به راه‌اندازی سامانه زنجیره تامین تی‌تک برای فرآورده‌های شیرخشک رژیمی و غذاهای بیمارستانی، دست سودجویان از این بخش تقریبا کوتاه مانده است.» این کارشناس درباره دلایل این کمبودها در سال گذشته بیان می‌کند: «مشکلات تخصیص‌ارز، یکی از عوامل تشدید کمبودهاست.
با توجه به شرایط فعلی کشور و تحریم‌ها، تولیدکنندگان خارجی حاضر نیستند به‌صورت اعتباری ثبت‌سفارش کنند و پس از دریافت ارز اقدام به ارسال محموله می‌کنند که همین فرآیند ارز موردنیاز، گاهی باعث تاخیر در تامین می‌شود. ازسوی‌دیگر، جنگ اوکراین و روسیه منجر به کمبود ماده اولیه شیرخشک در دنیا شد. کمپانی ابوت آمریکا هم به‌واسطه نمایندگی‌هایش در کشورهای مختلف ازجمله اسپانیا و هلند، بخشی از نیاز شیرخشک‌های رژیمی کشور را تامین می‌کرد که سال گذشته به‌دلیل طوفان دچار توقف تولید شد و کمبودهای جهانی درباره تولیدات این کمپانی رقم خورد.»
داروخانه‌های متخلف شیرخشک نمی‌گیرند
شیرخشک‌ها قطره‌چکانی توزیع می‌شوند اما گاهی همان توزیع محدود در برخی داروخانه‌ها هم وجود ندارد. کارشناس فعال در حوزه شیرخشک نوزاد، دلیل این موضوع را تخلفی می‌داند که برخی از آنها در عرضه شیرخشک‌ها دارند: «با وجود راه‌اندازی سامانه تی‌تک، داروخانه‌ها و شرکت‌های پخش ملزم به ثبت اطلاعات شیرخشک از مرحله تامین تا تحویل به مصرف‌کننده هستند. شرکت‌های پخش اعلام می‌کنند که چه‌تعداد شیرخشک به داروخانه‌ها تحویل شده و در مرحله فروش هم داروخانه موظف به اعلام فروش هستند.»
به‌گفته‌او طی سال‌های گذشته شیرخشک‌های رژیمی وضعیتی مشابه رگولارها داشتند و بدون نسخه هم به درخواست‌کنندگان تحویل داده می‌شد که منجر به تقاضای کاذب بود و برای برخی استان‌ها کمبودهایی ایجاد می‌کرد. اما اکنون این فرآیند تنها با نسخه پزشک و تحت نظارت معاونت‌های سازمان غذا و دارو انجام می‌شود و به همین دلیل شیرخشک رژیمی و متابولیک مانند شیرخشک‌های رگولار، فروش خارج از قاعده و قاچاق ندارند: «در فرآیند توزیع شیرخشک‌ها هم گاهی این مشکل وجود دارد که برخی داروخانه‌ها سهمیه دریافت و آن را بدون ثبت در سامانه، توزیع می‌کنند. در صورت اطلاع، آنها با تذکر و قطع‌سهمیه مواجه می‌شوند. به‌همین‌دلیل در مراجعه مردمی ممکن است یک داروخانه خاطی باشد و شیرخشک مورد نیاز مردم را نداشته باشد، اما در سایر داروخانه‌ها شیرخشک‌ها در دسترس هستند.»
چرا شیرخشک گران نمی‌شود؟
درباره قیمت‌گذاری‌ها هم بررسی‌های هم‌میهن نشان می‌دهد که با وجود به‌صرفه‌نبودن تولید شیرخشک و هشدارهایی که تولیدکنندگان این حوزه درباره افزایش تولید و زیان‌ده‌بودن این حوزه مطرح کرده‌اند، اما همچنان تاکید بر ارز دولتی به این حوزه وجود دارد.
کارشناسان می‌گویند حذف ارز ترجیحی شیرخشک، قیمت‌ها را سه تا چهار برابر افزایش می‌دهد و تولیدکنندگان هم نیازمند تامین نقدینگی بیشتر خواهند بود. ازسوی‌دیگر، برخی قانون جوانی جمعیت را مطرح می‌کنند اما بررسی همین قانون هم نشان می‌دهد که بخش اعظمی از حمایت‌های فرزندآوری به بحث ناباروری برای زوجین نابارور، حمایت از خانواده‌های یک تا چند فرزند در عرصه تأمین زمین، ملک، خودرو، حمایت از شغل بانوان و مادران دارای فرزند زیر ۵ سال، بیمه‌ها و... اختصاص یافته و چیزی به‌نام ملزومات اولیه نگهداری نوزاد مثل شیرخشک و پوشاک دیده نشده است.
هرچند شیرخشک‌های ۵۰ تا ۷۰ هزار تومانی چندان سبد معیشتی خانواده‌ها را تهدید نمی‌کنند اما کمبود این محصولات و اجبار به خرید از بازار آزاد با قیمت‌های بیش از یک میلیون تومان، آنها را به‌شدت مستاصل می‌کند. این کارشناس حوزه تامین و نظارت شیرخشک‌های نوزاد دراین‌باره هم می‌گوید: «قیمت شیرخشک‌ها براساس تورم و افزایش هزینه تولید ازسوی تولیدکنندگان و سازمان غذا و دارو اعلام و تعیین می‌شود، اما سازمان حمایت از مصرف‌کننده، قیمت‌های اعلام‌شده را می‌شکند تا مصرف‌کننده با مشکل مواجه نشود.» تصمیمی که به‌نظر می‌رسد درنهایت به‌نفع تولیدکننده هم نیست و نتیجه‌اش همان قاچاق، مصرف نامناسب، کمبود و بحران گرانی در بازار آزاد است.
سال گذشته تولید این محصول نسبت به ۱۴۰۰، حدود ۲۰ درصد افزایش داشته و تولیدکنندگان حتی از تداوم این روند افزایشی در فروردین‌ماه امسال خبر می‌دهند، اما می‌گویند که با وجود افزایش نیافتن تعداد موالید در کشور، افزایش مصرف به دو دلیل همچنان ادامه دارد و کمبودها را تشدید می‌کند؛ اول قاچاق گسترده به کشورهای همسایه و دوم تولید مواد غذایی با شیرخشک نوزاد به‌جای شیرخشک صنعتی. قیمت شیرصنعتی به‌شدت افزایش پیدا کرده و نرخ شیرخشک‌های صنعتی را گران‌تر کرده است.
ازسوی‌دیگر، قیمت یک قوطی ۴۰۰ گرمی شیرخشک صنعتی حدود ۱۲۰ هزار تا ۱۵۰ هزار تومان است، اما یک قوطی ۴۰۰ گرمی شیرخشک نوزادان ۵۰ هزار تا ۷۰ هزار تومان عرضه می‌شود. قیمت هر قوطی شیرخشک نوزاد تولیدشده در کشور، حدود یک تا یک‌ونیم دلار است و این رقم در کشورهای همسایه به ۸ دلار هم می‌رسد و قاچاق شیرخشک‌های ایرانی را به بازار پرسود سودجویان بدل کرده است. جالب اینجاست که مشابه برخی از این شیرخشک‌های ایرانی با برندهای ترکیه‌ای، در سایت‌های فروش کالا چیزی حدود ۵/۱میلیون تا ۲میلیون تومان عرضه می‌شوند.
این نکته را هانی تحویل‌زاده، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیر خشک نوزاد هم تایید می‌کند و به هم‌میهن می‌گوید: «آنقدر شیرخشک‌های ایرانی ارزان‌قیمت هستند که بلافاصله پس از تولید و توزیع، از سطح بازار حذف می‌شوند.»
در بازار مصرف کشور سه‌نوع شیرخشک به‌صورت وارداتی یا تولید داخل تامین می‌شود؛ شیرخشک «رژیمی» برای نوزادانی که عارضه موقت دارند، شیرخشک «متابولیک» برای نوزادانی که بیمار هستند و شیرخشک «رگولار» برای نوزادان عادی است.
شیرخشک کم است، اما تقاضا افزایش پیدا نکرده
بررسی‌های هم‌میهن از داروخانه‌های مختلف کشور نشان می‌دهد که موجودی شیرخشک‌های رژیمی و متابولیک در داروخانه‌های عادی، صفر و موجودی شیرخشک‌های رگورلارشان هم چندان زیاد نیست. صاحب یک داروخانه در غرب تهران دراین‌باره به هم‌میهن می‌گوید: «بیشتر از یک‌سال است که توزیع شیرخشک‌ها به مشکل خورده و قطره‌چکانی توزیع می‌کنند. چند قوطی از شیرخشک‌های معمولی داریم که شاید فردا همین‌ها هم موجود نباشند. شیرخشک‌های خاص را هم به ما نمی‌دهند و فقط در داروخانه‌های دولتی پیدا می‌شود. البته همینقدر که توزیع کم شده، میزان درخواست مردم هم کم شده است.
ما چندسال هر روز ده‌ها قوطی شیرخشک می‌فروختیم اما فعلا همین ظرفیت محدود هم گاهی چندروز موجود است.» یک داروخانه‌دار دیگر در خیابان لویزان از حذف تامین شیرخشک در فهرست کالاهای داروخانه‌اش خبر می‌دهد و می‌گوید: «کلا شیرخشک نمی‌آوریم. در این منطقه همه خانواده‌ها سگ و گربه دارند و کسی دنبال شیرخشک نیست. توزیع مناسبی هم ندارد به‌همین‌خاطر کلا کسی برای خرید شیرخشک به ما مراجعه نمی‌کند. اولویت اول ما خرید داروست که اگر تامین باشد و به دست مردم برسد، بیشتر به‌نفع‌شان است. شیرخشک‌های معمولی را از همه می‌توانند بخرند، رژیمی‌ها را هم همه دولتی‌ها دارند.»
اما پیدا کردن شیرخشک‌های رژیمی در داروخانه‌های دولتی هم به این راحتی‌ها نیست و برخی برندها را مدتی است که اصلا ندارند و برخی دیگر هم با توقف توزیع مواجه شده‌اند. مسئول فنی یکی از داروخانه‌های بزرگ دولتی درباره نحوه توزیع انواع شیرخشک‌ها به هم‌میهن می‌گوید: «شیرخشک‌های رژیمی، انواع مختلفی دارند و بیشتر در داروخانه‌های دولتی توزیع می‌شوند. جامعه هدف این محصول کم و غالبا وارداتی است. به همین دلیل اگر تحت نظارت سازمان غذا و دارو توزیع نشود، قطعا از زنجیره خارج خواهد شد. مراجعان ما کسانی هستند که پزشکان مرکز طبی یا بیمارستان مفید برای آنها استفاده از چنین شیرخشک‌هایی را تجویز کرده و در سامانه هم ثبت شده‌اند. اینطور نیست که شیرخشک‌های رژیمی به همه فروخته شود.»
او درباره کمبودهای همین شیرخشک‌های رژیمی هم بیان می‌کند: «شیرخشک کمیداژن را مدت‌هاست که نداریم. آپتامیل هم سه‌نوع دارد؛ یک (برای کودک زیر یک‌سال)، دو (بالای دو سال) و اچ‌آ (برای کودکان هایپرآلرژیک) که فقط همین نوع سوم شیرخشک رژیمی است و مدتی است که توزیع نمی‌شود و ما هم نداریم، البته سازمان غذا و دارو به‌دلیل مشخص بودن جامعه‌هدف همیشه این محصول را تامین می‌کند، اما گاهی مشکلاتی مثل ترخیص از گمرک منجر به تاخیر در توزیع می‌شود و این کمبودها را به‌وجود می‌آورد.»
البته به گفته این فعال حوزه دارو درباره دو نوع دیگر در داروخانه‌های دولتی و خصوصی کمبود چندانی نیست، اما شاید به‌صورت گسترده در تمام داروخانه‌ها توزیع نشود، به همین دلیل برای تهیه آن گاهی خانواده‌ها مجبور به جست‌وجو در چند داروخانه می‌شوند: «یک نکته دیگر هم وجود دارد، اینکه شیرخشک‌ها عمدتا طعم‌های مختلفی دارند و گاهی یک طعم پیدا نمی‌شود. همین را خانواده‌ها جزو کمبودها و نبود شیرخشک می‌گذارند درحالی‌که در اصل محصول، هیچ تفاوتی وجود ندارد.
فقط ممکن است نوزاد یک طعم را از سایر طعم‌ها بیشتر بپسندد.» او این توضیح را هم می‌دهد که درباره شیرخشک‌های رگولار، به‌عنوان مثال اگر آپتامیل یک و دو در دسترس نباشد، خانواده‌ها می‌توانند شیرخشک دیگر را جایگزین کنند و عارضه خاصی هم ندارد، به همین دلیل جزو کمبودهای سازمان غذا و دارو نیست اما خانواده‌ها اصرار دارند که برند شیرخشک فرزندان‌شان را به هیچ عنوان عوض نکنند.» در یکی از بیمارستان‌های دولتی کودکان البته شرایط کمی بهتر است و یکی از مسئولان آن می‌گوید: «تقریبا اکثر شیرخشک‌های رژیمی را داریم اما محدود می‌دهیم. نمی‌توانیم جوابگوی نیاز همه خانواده‌ها باشیم و تعداد کمتری در اختیارشان قرار می‌دهیم تا به‌نوعی جمعیت بیشتری دسترسی داشته باشند.»
همیشه دغدغه شیرخشک هست
مهم‌ترین منبع غذایی برای نوزادان، شیر مادر است و جایگزین ندارد اما برخی نوزادان به‌دلایل مختلف قادر به تغذیه با شیر مادر نیستند و تنها راه تغذیه آنها شیرخشک‌های رژیمی است. این نوزادان پس از بررسی و ارزیابی ازسوی متخصصان، به معاونت‌های بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور معرفی و در فهرست دریافت شیرهای رژیمی وارداتی که بسیار گرانقیمت هم هست، قرار می‌گیرند. شیرخشک‌هایی که گاهی با کمبود مواجه می‌شوند و خانواده‌ها را در تامین با مشکلات زیادی مواجه می‌کنند.
به گفته متخصصان، تامین نشدن این شیرخشک‌ها برای نوزادان می‌تواند عوارضی ازجمله کندذهنی، آسیب به مغز و اندام‌ها، مشکلات گوارشی و... را به‌همراه داشته باشد. اکرمی، مادر یک نوزاد ۶ ماهه است و از کمبود شیرخشک آپتامیل اچ‌آ به هم‌میهن می‌گوید: «من و همسرم دچار آلرژی هستیم و فرزندم هم از همان ابتدا با همین مشکل مواجه بود.
پس از تولد، دکتر تنها شیرخشک مورد تایید برای او را آپتامیل معرفی کرد، اما در این ۶ ماه هیچ زمانی نبوده که بدون دغدغه آن را تهیه کنیم. اسامی فرزند من مانند خیلی از بچه‌های دیگر در سامانه ثبت و مصرف‌شان مشخص است، اما همیشه همین عذاب دربه‌دری و سفارش به دوست و آشنا برای پیدا کردن شیرخشک را داریم. جالب است که گاهی یک شیرخشک در داروخانه پیدا نمی‌شود اما مشابه آن را سایت‌های اینترنتی ۱۰ تا ۲۰ برابر می‌فروشند و هرقدر هم که بخواهیم می‌دهند.»
خانواده عزیزی هم دو پسر دوقلو دارند که دچار نقص آنزیمند و باید شیرخشک رژیمی مصرف کنند؛ آنها از بی‌مسئولیتی تامین‌کنندگان چنین شیرخشک‌هایی گلایه می‌کنند و می‌گویند: «در داروخانه‌های معمولی که اصلا شیرخشک‌های خاص نیست، داروخانه‌های دولتی هم اگر از صف چندصدنفری مردم منتظر دارو به باجه برسیم، شاید سهمیه‌بندی‌ها به ما هم برسد و یکی، دو تا قوطی به ما بدهند. خیلی راحت هم می‌گویند برندتان را عوض کنید و یک شیرخشک دیگر بگیرد. اما پزشک اصلا چنین چیزی را تایید نمی‌کند و می‌گوید عوارض دارد.» او می‌گفت یکبار این کار را کردیم و یکی از فرزندان‌مان به شدت دچار اسهال خونی شد.
ماجرا البته همیشه شیرخشک‌های رژیمی نیست و گاهی در فضای مجازی هم برخی خانواده‌ها از کمبود همین شیرخشک‌های رگولار گلایه می‌کنند. چند روز پیش یک‌نفر دراین‌باره نوشته بود: «بعد از جست‌وجو در ۸-۷ داروخانه برای خریدن شیرخشک آپتامیل، درنهایت دست خالی به خانه برگشتم.» یک کاربر دیگر هم نوشته بود که «کاش یکی بنویسد ایران کشوری بزرگ در غرب آسیاست که بر در و دیوار شهرهای آن فرزندآوری را تبلیغ می‌کنند اما شهروندان ساکن پایتخت پس از مراجعه به هشت داروخانه نمی‌توانند حتی یک قوطی شیرخشک آپتامیل یک‌سال به‌بالا پیدا کنند و ساعت ۱:۳۰ بامداد دست از پا درازتر به خانه برمی‌گردند.»
قاچاق، انبارهای شیرخشک را می‌بلعد
با وجودی که کمبود شیرخشک‌های رژیمی چندان ربطی به موضوع قاچاق ندارد اما به‌نظر می‌رسد که چالشی جدی برای شیرخشک‌های رگولار ازجمله همین آپتامیل است. اتفاق جدیدی هم نیست، روزنامه دنیای اقتصادی سال گذشته از توزیع قابل‌توجه شیرخشک‌های ایرانی در بازار کشورهای همسایه خبر داده و نوشته بود: «حجم تولید شیرخشک در کشور بسیار بالاست، اما انبارها بعد از تولید به‌سرعت خالی می‌شوند. این نشان‌دهنده قاچاق بالای شیرخشک در کشور است.
دلیل آن هم این است که قیمت شیرخشک در کشور به‌شدت ارزان‌تر از کشورهای همسایه است. شیرخشک ۶۰هزارتومانی در کشور یعنی چیزی حدود ۹/۱ یورو و این قیمت در بازار عربستان ۸ یورو، در بازار افغانستان ۳ تا ۴ یورو و در عراق ۵ تا ۶ یورو است.» اسفندماه سال گذشته در شهرستان مرزی زابل، ۲ هزار و ۱۱۲ قوطی ۴۰۰گرمی شیرخشک کشف و ضبط شد که ارزش آن حدود ۲۰۰میلیون بود، اما کارشناسان قیمت آن پس از عبور از مرز را ۳ تا ۴ برابر ارزیابی می‌کنند. اوایل فروردین‌ماه امسال هم یک محموله ۲۵تنی شیرخشک که به مقصد استان‌های غربی کشور بارگیری شده بود، کشف و ضبط شد و به تاکید کارشناسان ارزش این محموله ۲میلیارد تومان بود، اما در صورت ورود به کشوری مثل ترکیه به چیزی بیش از ۱۰میلیارد تومان هم می‌رسید.
عاقبت شیرخشک‌های رژیمی در انتظار رگولارها
بیشتر از یک‌سال است که تولیدکنندگان شیرخشک مشکلات‌شان را مطرح کرده‌اند اما معتقدند که برای مسئولان هیچ اهمیتی ندارد که با وجود تولید ۹۵درصدی نیاز کشور، خط‌تولید آنها متوقف شود. آنها می‌گویند حتی اگر توقف تولید هم رخ دهد، دولت آنها را متهم خواهد کرد و درنهایت هم به سمت واردات خواهد رفت. اتفاقی که مشابه تولید برخی داروهای ساده در کشور رخ داد و حتی داروهایی که قدمت ۶۰ ساله تولید در داخل کشور را داشتند، در فهرست واردات فوری قرار گرفتند.
تولیدکنندگان دارو از مدت‌ها پیش درباره بروز مشکلات جدی در تامین دارو هشدار می‌دادند اما هیچ اقدامی برای رفع آنها صورت نگرفت تا درنهایت پاییز و زمستان سال گذشته وزارت بهداشت مجبور به واردات داروهایی ساده ازجمله شربت‌های سرماخوردگی شد.
حالا کارشناسان تاکید می‌کنند که درباره شیرخشک‌ها هم به هر دلیلی اگر تولیدکنندگان داخلی قادر به ادامه فعالیت نباشند، دولت مجبور به واردات بخش قابل‌توجعی از نیاز بازار مصرف خواهد بود و هر قوطی برایش چیزی حدود ۵ یورو ارزبری خواهد داشت؛ قیمتی که برای تولید داخلی شاید به ۵/۲یورو هم نرسد. مشکلی که پیش از این برای شیرخشک‌های رژیمی پیش آمد و حالا با قیمت‌های بسیار گران‌تر واردات می‌شوند. این شیرخشک‌ها در طول سال‌های اخیر بدون هیچ مشکلی در داخل کشور تولید می‌شدند اما هانی تحویل‌زاده، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک تابستان سال گذشته اعلام کرد که سختگیری‌ها باعث شده تولیدکنندگان نتوانند مواداولیه این محصولات را وارد کنند و تولیدشان هم صرفه اقتصادی نداشته باشد. او حالا درباره وضعیت فعلی تولید شیرخشک در کشور به هم‌میهن توضیحات جدیدتری داده و می‌گوید: «آمار تولید شیرخشک در کشور رو به افزایش است اما مصرف هم به شکل غیرواقعی رشد داشته.
این مسئله ربطی هم به تعداد موالید کشور ندارد، بلکه مصرف غیرصحیح، این روند را تشدید کرده است. سال گذشته تولید شیرخشک ۲۰ درصد افزایش داشت و امسال هم تا همین حالا همین وضعیت افزایش‌تولید را داریم، اما نه‌تنها کمبودها برطرف نشده بلکه تولیدکنندگان هم متضرر شده‌اند. بخشی از شیرخشک‌های تامین‌شده در کشور یا به کشورهای عراق، افغانستان و پاکستان قاچاق می‌شوند یا سر از لبنیاتی‌ها و شیرینی‌پزی‌های داخلی درمی‌آورند.» به گفته تحویل‌زاده شیر عادی ارز حمایتی ندارد و قیمت آن در مقایسه با شیرخشک نوزاد بسیار بیشتر شده است: «در گذشته قیمت شیرخشک نوزاد دو، سه برابر شیرخشک صنعتی بود و کسی از آن استفاده نمی‌کرد. اما اکنون این قضیه برعکس شده و به همین دلیل جایگزین نوع صنعتی آن شده است.
حوزه شیر بسیار وسیع است و شیرخشک صنعتی هم در تولید سوسیس، کالباس، بیسکوئیت، شکلات، شیرینی‌جات، کیک و... کاربرد دارد. اگر مسئولان آمار تولید و فروش داروخانه‌ها را مقایسه کنند، میزان قاچاق و مصرف غیرصحیح این محصول مشخص می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «ازسوی‌دیگر، ماده اولیه شیرخشک‌ها همچنان با ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی تامین می‌شود و قیمت‌گذاری آن بسیار کم و چیزی حدود ۵۰ هزار تا ۷۰ هزار تومان است؛ یعنی با ارز آزاد کمی بیشتر از یک دلار. هیچ‌جای دنیا شما شیرخشک یک دلاری پیدا نمی‌کنید. قیمت‌های شیرخشک حتی در کشورهای همسایه بین ۳ تا ۵ برابر بیشتر از قیمت‌های داخلی ماست و طبیعی است که در صنعت غذا، استفاده از محصولی که نیازشان را تامین می‌کند و ارزان‌تر است، مورد استقبال بیشتری قرار بگیرد.»
نه مصرف‌کننده راضی است، نه تولیدکننده
«شیرخشک نوزاد در حالی یکی از ارزان‌ترین محصولات کشور است که ارزش بسیار بالایی دارد و براساس نیاز نوزاد فرموله شده است.» رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک نوزاد معتقد است همین مسئله باید منجر به افزایش قیمت این محصول شود اما سازمان غذا و دارو و سازمان حمایت از مصرف‌کننده، نسبت به قیمت‌گذاری شیرخشک رسیدگی ندارند تا حداقل قیمت منطقی داشته باشد.
این فعال اقتصادی درباره اینکه قیمت شیرخشک باید چه‌میزان افزایش پیدا کند که هم ارزش آن حفظ شود، هم تولید به‌صرفه داشته باشد، می‌گوید: «ما درخواست خودمان را به سازمان غذا و دارو داده‌ایم. ۵ شرکت در این حوزه فعال هستند و هر شرکتی با توجه به هزینه‌های جاری و تفاوت تولید، درخواست قیمت داده اما نکته مغفول‌مانده این است که قیمت فعلی نه در داخل، نه در خارج از کشور قابل‌رقابت نیست و به‌همین‌دلیل با مشکل مصرف غیرصحیح آن مواجه هستیم. یکی دیگر از درخواست‌های ما هم این است که ارز حمایتی این کالا به‌تدریج و طی ۵ سال، حذف شود و افزایش قیمت به‌صورت پلکانی صورت بگیرد و درنهایت آزاد شود، نه مثل روغن و شکر که یکباره گران و مردم شوکه شدند.» او معتقد است؛ محقق شدن این شرایط چند مزیت دارد: «باعث حذف قاچاق خواهد شد. بحث قیمت‌گذاری دیگر مطرح نمی‌شود و تولیدکنندگان به سوددهی خواهند رسید. تولید ماهانه شیرخشک در کشور بی‌سابقه و بیش از ۵/۵میلیون تا ۶میلیون قوطی است، ۱۰۰درصد شیرخشک‌های رگولار هم در کشور تولید می‌شود، تولیدکنندگان نسبت به ۵ سال گذشته ۴۰ درصد بیشتر فروش دارند، اما نه مصرف‌کننده راضی است، نه تولیدکننده.»
تحویل‌زاده درباره زیان‌ده بودن تولید شیرخشک هم توضیح می‌دهد: «به‌دلیل قیمت‌گذاری دستوری و تخصیص ازر حمایتی، سود شرکت‌ها مثل ۴سال گذشته است. درحالی‌که قیمت تجهیزات ۱۰برابر افزایش پیدا کرده است. همچنان ارز دولتی تنها به ماده اولیه شیرخشک تعلق می‌گیرد درحالی‌که سایر هزینه‌ها و قطعات با ارز آزاد و ۱۰برابر قیمت سابق تامین می‌شود. هزینه ترخیص مواد اولیه برای تولیدکنندگان هم چند برابر شده و بیش از ۵۰ درصد قیمت تمام‌شده محصول را افزایش داده است.» این فعال اقتصادی همچنین از احتمال تغییر در فرآیند تامین شیرخشک نوزاد هم خبر می‌دهد و می‌گوید: «اینطور شنیده می‌شود که قرار است سازمان غذا و دارو زنجیره تولید و تامین را در اختیار بگیرد و عرضه شیرخشک از داروخانه‌ها ازطریق کدملی افراد صورت بگیرد. داروخانه‌ها هم قرار است آمار فروش خود را به سازمان ارائه کنند. این روش‌ها مناسب است، می‌تواند منجر به کاهش قاچاق شود همچنین مصارف غیرمجاز را کاهش می‌دهد.»
دلایل کمبود شیرخشک‌های رژیمی
درباره کمبودها، تداوم قاچاق و مصرف‌های غیرصحیح شیرخشک نوزاد به‌نظر نمی‌رسد که سازمان‌های متولی هنوز موفق به اقدام موثر شده باشند، اما هم‌میهن سه‌دلیل کمبود شیرخشک‌های رژیمی، تخلف برخی داروخانه‌ها و گران نشدن قیمت شیرخشک در سال گذشته را در گفت‌وگو با یکی از کارشناسان این حوزه بررسی کرده که البته مایل نیست نامش در این گزارش منتشر شود.
او می‌گوید: «آسیب کمبود در دو حوزه شیرخشک‌های رژیمی و رگولار به‌قوت خود باقی است اما مصرف بی‌رویه شامل شیرخشک‌های رژیمی و متابولیک نیست، چون جنبه درمانی دارند و از یک‌سال پیش تاکنون هم با توجه به راه‌اندازی سامانه زنجیره تامین تی‌تک برای فرآورده‌های شیرخشک رژیمی و غذاهای بیمارستانی، دست سودجویان از این بخش تقریبا کوتاه مانده است.» این کارشناس درباره دلایل این کمبودها در سال گذشته بیان می‌کند: «مشکلات تخصیص‌ارز، یکی از عوامل تشدید کمبودهاست.
با توجه به شرایط فعلی کشور و تحریم‌ها، تولیدکنندگان خارجی حاضر نیستند به‌صورت اعتباری ثبت‌سفارش کنند و پس از دریافت ارز اقدام به ارسال محموله می‌کنند که همین فرآیند ارز موردنیاز، گاهی باعث تاخیر در تامین می‌شود. ازسوی‌دیگر، جنگ اوکراین و روسیه منجر به کمبود ماده اولیه شیرخشک در دنیا شد. کمپانی ابوت آمریکا هم به‌واسطه نمایندگی‌هایش در کشورهای مختلف ازجمله اسپانیا و هلند، بخشی از نیاز شیرخشک‌های رژیمی کشور را تامین می‌کرد که سال گذشته به‌دلیل طوفان دچار توقف تولید شد و کمبودهای جهانی درباره تولیدات این کمپانی رقم خورد.»
داروخانه‌های متخلف شیرخشک نمی‌گیرند
شیرخشک‌ها قطره‌چکانی توزیع می‌شوند اما گاهی همان توزیع محدود در برخی داروخانه‌ها هم وجود ندارد. کارشناس فعال در حوزه شیرخشک نوزاد، دلیل این موضوع را تخلفی می‌داند که برخی از آنها در عرضه شیرخشک‌ها دارند: «با وجود راه‌اندازی سامانه تی‌تک، داروخانه‌ها و شرکت‌های پخش ملزم به ثبت اطلاعات شیرخشک از مرحله تامین تا تحویل به مصرف‌کننده هستند. شرکت‌های پخش اعلام می‌کنند که چه‌تعداد شیرخشک به داروخانه‌ها تحویل شده و در مرحله فروش هم داروخانه موظف به اعلام فروش هستند.»
به‌گفته‌او طی سال‌های گذشته شیرخشک‌های رژیمی وضعیتی مشابه رگولارها داشتند و بدون نسخه هم به درخواست‌کنندگان تحویل داده می‌شد که منجر به تقاضای کاذب بود و برای برخی استان‌ها کمبودهایی ایجاد می‌کرد. اما اکنون این فرآیند تنها با نسخه پزشک و تحت نظارت معاونت‌های سازمان غذا و دارو انجام می‌شود و به همین دلیل شیرخشک رژیمی و متابولیک مانند شیرخشک‌های رگولار، فروش خارج از قاعده و قاچاق ندارند: «در فرآیند توزیع شیرخشک‌ها هم گاهی این مشکل وجود دارد که برخی داروخانه‌ها سهمیه دریافت و آن را بدون ثبت در سامانه، توزیع می‌کنند. در صورت اطلاع، آنها با تذکر و قطع‌سهمیه مواجه می‌شوند. به‌همین‌دلیل در مراجعه مردمی ممکن است یک داروخانه خاطی باشد و شیرخشک مورد نیاز مردم را نداشته باشد، اما در سایر داروخانه‌ها شیرخشک‌ها در دسترس هستند.»
چرا شیرخشک گران نمی‌شود؟
درباره قیمت‌گذاری‌ها هم بررسی‌های هم‌میهن نشان می‌دهد که با وجود به‌صرفه‌نبودن تولید شیرخشک و هشدارهایی که تولیدکنندگان این حوزه درباره افزایش تولید و زیان‌ده‌بودن این حوزه مطرح کرده‌اند، اما همچنان تاکید بر ارز دولتی به این حوزه وجود دارد.
کارشناسان می‌گویند حذف ارز ترجیحی شیرخشک، قیمت‌ها را سه تا چهار برابر افزایش می‌دهد و تولیدکنندگان هم نیازمند تامین نقدینگی بیشتر خواهند بود. ازسوی‌دیگر، برخی قانون جوانی جمعیت را مطرح می‌کنند اما بررسی همین قانون هم نشان می‌دهد که بخش اعظمی از حمایت‌های فرزندآوری به بحث ناباروری برای زوجین نابارور، حمایت از خانواده‌های یک تا چند فرزند در عرصه تأمین زمین، ملک، خودرو، حمایت از شغل بانوان و مادران دارای فرزند زیر ۵ سال، بیمه‌ها و... اختصاص یافته و چیزی به‌نام ملزومات اولیه نگهداری نوزاد مثل شیرخشک و پوشاک دیده نشده است.
هرچند شیرخشک‌های ۵۰ تا ۷۰ هزار تومانی چندان سبد معیشتی خانواده‌ها را تهدید نمی‌کنند اما کمبود این محصولات و اجبار به خرید از بازار آزاد با قیمت‌های بیش از یک میلیون تومان، آنها را به‌شدت مستاصل می‌کند. این کارشناس حوزه تامین و نظارت شیرخشک‌های نوزاد دراین‌باره هم می‌گوید: «قیمت شیرخشک‌ها براساس تورم و افزایش هزینه تولید ازسوی تولیدکنندگان و سازمان غذا و دارو اعلام و تعیین می‌شود، اما سازمان حمایت از مصرف‌کننده، قیمت‌های اعلام‌شده را می‌شکند تا مصرف‌کننده با مشکل مواجه نشود.» تصمیمی که به‌نظر می‌رسد درنهایت به‌نفع تولیدکننده هم نیست و نتیجه‌اش همان قاچاق، مصرف نامناسب، کمبود و بحران گرانی در بازار آزاد است.
پربينندهترين مطالب و خبرها
